เปิดกรุหนังหลวงกล ช่างภาพมือเอกแห่งรัตนโกสินทร์

เนื่องในวาระครบรอบ 100 ปี กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง หอภาพยนตร์ นำภาพยนตร์บางส่วนในกรุ ”กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง” จัดฉายให้ชมบนจอโรงภาพยนตร์ศาลาศีนิมา หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) ซึ่งล้วนเป็นภาพยนตร์ทรงคุณค่าที่ประกาศเป็นมรดกภาพยนตร์ของชาติ

สำหรับกองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง เป็นหน่วยงานภาพยนตร์ของรัฐแห่งแรกในสยามที่ก่อตั้งเมื่อ 100 ปีก่อน โดย พลเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน ผู้บัญชาการกรมรถไฟหลวง และทรงเป็นนักถ่ายภาพยนตร์สมัครเล่นคนสำคัญ รวมทั้งได้เคยเสด็จฯ ทอดพระเนตรกิจการโรงถ่ายภาพยนตร์ที่ฮอลลีวู้ดใน พ.ศ. 2463

รัชกาลที่ 7 เสด็จเลียบเมืองเหนือ

ย้อนไปเมื่อปี 2465 เริ่มปรากฏหลักฐานว่า กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง ได้สร้างภาพยนตร์จัดฉายตามโรงภาพยนตร์ ด้วยอุปกรณ์ภาพยนตร์ที่ทันสมัยตั้งแต่กล้องถ่ายภาพยนตร์ ไปจนถึงเครื่องพิมพ์และล้างฟิล์ม ที่สั่งซื้อโดยตรงมาจากฮอลลีวู้ด  และได้ทำหน้าที่ผลิตภาพยนตร์ข่าวและสารคดีเผยแพร่กิจการของหน่วยงานราชการ พระราชกรณียกิจและพระราชพิธีต่างๆ  รวมถึงภาพยนตร์ส่งเสริมการท่องเที่ยวสยาม ตลอดจนรับจ้างผลิตภาพยนตร์ให้เอกชนทั่วไปต่อเนื่องยาวนานนับ 10 ปี จนกระทั่งเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี 2475 จึงค่อย ๆ หมดบทบาทลงไป

หลวงกลการเจนจิตขึ้นกระเช้าถ่ายการสร้างสะพานพุทธ

พ.ศ. 2524  ขณะที่ โดม สุขวงศ์ กำลังค้นคว้าข้อมูลเพื่อเขียนประวัติศาสตร์ภาพยนตร์ไทย เขาได้ค้นพบกรุฟิล์มภาพยนตร์ของกองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวงกว่า 500 ม้วน ถูกเก็บลืมอยู่ในตู้ที่อาคารเก่าโรงพิมพ์รถไฟ ส่งผลให้เกิดการเรียกร้องให้ทางราชการจัดตั้งหอภาพยนตร์ เพื่อทำหน้าที่อนุรักษ์ภาพยนตร์ในประเทศไทย ก่อนจะสำเร็จใน พ.ศ. 2527  โดยฟิล์มเหล่านี้ล้วนเป็นผลงานของกองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าวที่หลวงกลการเจนจิต หรือ เภา วสุวัต หัวหน้าช่างถ่ายภาพและภาพยนตร์คนที่ 2 ได้ถ่ายทำไว้ในสมัยรัชกาลที่ 7 และแม้ทั้งหมดจะเป็นเพียงเศษที่ถูกตัดออกมาจากฉบับที่ฉายจริง หรือที่เรียกว่า Outtakes แต่ก็ยังนับได้ว่าคุณค่ามหาศาลต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ในด้านต่างๆ ของไทย

บันทึกประวัติศาสตร์งานแข่งเรือวัดนางชี  

ปัจจุบันภาพยนตร์ในกรุนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภาพยนตร์ของชาติ ทั้งพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพรัชกาลที่ 6 พ.ศ. 2469, การเสด็จเลียบเมืองเหนือของรัชกาลที่ 7 พ.ศ. 2470 และสารคดี ชมสยาม พ.ศ. 2473 อย่างไรก็ตาม ยังมีภาพยนตร์อีกจำนวนมากที่ยังไม่ได้รับการพูดถึงหรือเผยแพร่อย่างกว้างขวาง

การนำบางส่วนของภาพยนตร์ในกรุหลวงกลมาจัดฉายให้ชมบนจอหนังในโอกาส 100 ปี กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง หอภาพยนตร์ เช่น ภาพ ร.7 เสด็จตรวจโรงงานไฟฟ้ามักกะสัน, งานแข่งเรือ, งานภูเขาทองและงานแข่งเรือวัดนางชี และอื่นๆ อีกมากมาย พร้อมจัดกิจกรรมภาพยนตร์สนทนา “100 ปี กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง (เปิดกรุหนังหลวงกล) ” กับ โดม สุขวงศ์, ศรัณย์ ทองปาน และ ชลิดา เอื้อบำรุงจิต ในวันคล้ายวันเกิดของหลวงกลการเจนจิต วันที่ 16 มิถุนายน 2565 ตั้งแต่เวลา 14.00 น. เป็นต้นไป ณ โรงภาพยนตร์ศาลาศีนิมา หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) เป็นอีกกิจกรรมสร้างความตระหนักมรดกหนังของไทย