“ดร.ณัฏฐ์” มือกฎหมายมหาชน ชำแหละกลเกมการเมือง แก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับเกิดขึ้นยาก แม้เพื่อไทยใช้ช่องพ้น 180 วัน ปลดล็อก ร่าง พรบ.ประชามติ แต่เจอโจทย์หิน แก้ไขรัฐธรรมนูญในวาระ 3 รัฐธรรมนูญ ล้มไม่เป็นท่า 9 พ.ย.2567 - ดร.ณัฐวุฒิ วงศ์เนียม หรือ “ดร.ณัฏฐ์” นักกฎหมายมหาชนชื่อดัง กล่าวถึงการทำประชามติในการจัดทำรัฐธรรมรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ ว่าเป็นการใช้อำนาจอธิปไตยของประชาชนเจ้าของอำนาจ และถือว่าเป็นประชาธิปไตยโดยตรง แตกต่างจากการใช้สิทธิเลือกตั้งของประชาชน เป็นประชาธิปไตยทางอ้อม แต่การออกเสียงประชามติ มีเฉพาะการแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ ซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศเท่านั้น ซึ่งกฎหมายระดับรองลงมา เช่น พรป. พรบ. ไม่ต้องให้ประชาชนในการออกเสียงประชามติ
ดร.ณัฐวุฒิ กล่าวว่าหากพระราชบัญญัติว่าด้วยการออกเสียงประชามติ พ.ศ.2564 มาตรา 13 ได้บัญญัติหลักเกณฑ์ วิธีการในการออกเสียงประชามติว่า “การออกเสียงที่จะถือว่ามีข้อยุติในเรื่องที่จัดทำประชามติ ต้องมีผู้มาใช้สิทธิออกเสียงเป็นจำนวนเกินกึ่งหนึ่งของผู้มีสิทธิออกเสียงและมีจำนวนเสียงเกินกึ่งหนึ่งของผู้มาใช้สิทธิออกเสียงในเรื่องที่จัดทำประชามตินั้น”
ตรงนี้เป็นข้อกฎหมายที่ทำให้การแก้ไขรัฐธรรมนูญยาก เพราะการออกเสียงประชามติจะต้องครบองค์ประกอบ คือ ผู้ออกเสียงเกินกึ่งหนึ่ง ประการหนึ่ง และเสียงข้างมากธรรมดา อีกประการหนึ่ง หากไม่ครบองค์ประกอบทั้งสองประการ กระบวนการในการออกเสียงประชามติมีผลทางกฎหมายตกเป็นโมฆะ
ตามมติของคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 23 เมษายน 2567 ให้ร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดยมีสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ (สสร.) ตามนโยบายของพรรคเพื่อไทยนั้น จะมีการทำประชามติ 3 ครั้ง ในขณะเดียวกัน สารตั้งต้นก่อนที่จะทำประชามติครั้งแรกได้ ต้องมีการแก้ไข พ.ร.บ.ประชามติ ในมาตรา 13 ก่อน เพื่อปลดล็อค “เสียงข้างมากสองชั้น” หรือ Double Majority ให้เหลือเพียงเสียงข้างมากธรรมดาเสียก่อน ภาษาชาวบ้าน คือ แก้ไขสองชั้นให้เหลือเพียงชั้นเดียว เพราะหากไม่แก้ไขจะทำให้ผ่านการจัดทำประชามติของประชาชนค่อนข้างยาก
ทั้งนี้หากมองในเกมการเมือง กรณี สว.ไม่เห็นชอบกับร่าง พรบ.ประชามติ รัฐธรรมนูญมาตรา 137(2) ได้กำหนดให้ยับยั้งร่าง พรบ.ประชามติ ไว้ก่อนและส่งร่าง พรบ.ประชามติ คืนมายังสภาผู้แทนราษฎร แต่รัฐธรรมนูญมาตรา 137 วรรคท้าย เปิดช่องให้ ชิงเหลี่ยมทางการเมือง หาก สว.ไม่ยอมส่งร่าง พรบ.ประชามติ คืนไปยังสภาผู้แทนราษฎรภายในกำหนดระยะเวลา 60 วัน ตามมาตรา 136 ให้ถือว่า วุฒิสภาได้ให้ความเห็นชอบในร่าง พรบ.ประชามติ ดังกล่าวและให้ดำเนินการตามมาตรา 81 ของรัฐธรรมนูญต่อไป แต่กรณีร่าง พรบ.ประชามติ ฉบับนี้ ส่งกลับมายังสภาผู้แทนราษฎร ต่อมาสภาผู้แทนราษฎรมีมติเห็นชอบ ในการดำเนินการแก้ไขร่าง พรบ.จะต้องตั้ง กมธ.ร่วม ระหว่าง สส.กับ สว.อย่างละกึ่งหนึ่ง โดยให้ กมธ.พิจารณาร่วมกันรายงานและเสนอร่าง พรบ.ประชามติที่ กมธ.ร่วมกันแล้วเสนอต่อสภา หากทั้งสองสภาต่างเห็นชอบ ให้ดำเนินการไปเป็นตามมาตรา 81 หากสภาใดสภาหนึ่งไม่เห็นชอบ ให้ยับยั้งร่าง พรบ.ประชามตินั้นไว้ก่อน ซึ่งเป็นไปตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 137 (3)
ดร.ณัฐวุฒิ ชี้ว่าหากมองกลเกมการเมือง มองว่า หาก สว.ไม่เห็นชอบแต่แรก แม้ตั้ง กมธ.ร่วมเพื่อพิจารณาร่วมกันรายงานและเสนอร่าง พรบ.ประชามติที่ กมธ.ร่วมกัน แล้วเสนอต่อสภาทั้งสอง แม้ผ่านมติเห็นชอบสภาผู้แทนราษฎร แม้ได้ความว่า พรรคภูมิใจไทย ไม่เห็นด้วย ใช้ช่อง งดออกเสียงก็ตาม แต่เชื่อว่า สภาใดสภาหนึ่ง โดยเฉพาะการพิจารณาของวุฒิสภา ไม่เห็นชอบ ส่งผลให้ร่าง พรบ.ประชามตินั้น ยับยั้งร่าง พรบ.ประชามตินั้นไว้ก่อน
แต่รัฐธรรมนูญมาตรา 138 (2) เปิดช่องไว้ สภาผู้แทนราษฎรจะยกร่าง พรบ.ประชามติไว้ตามมาตรา 137 ขึ้นมาพิจารณาใหม่ได้ภายใน 180 วันนับแต่วันที่สภาใดสภาหนึ่งไม่เห็นชอบด้วย กรณียับยั้ง ตามมาตรา 137
จะเห็นว่า หากอ่านเกลกมการเมืองของพรรคเพื่อไทย ในการแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับที่ใช้เป็นนโยบายหาเสียง ต้องแก้ไข พรบ.ประชามติ ในมาตรา 13 โดยการปลดล็อก “เสียงข้างมากสองชั้น” หรือ Double Majority ให้เหลือเพียงการออกเสียงประชามติโดยเสียงข้างมากธรรมดา โดยใช้ช่องว่างรัฐธรรมนูญ โดยรอเวลา 180 วัน ในการนำร่าง พรบ.ประชามติ ที่ยับยั้งมาปัดฝุ่นขึ้นใหม่ เพราะรัฐธรรมนูญเปิดช่องให้ในรัฐธรรมนูญ มาตรา 138 วรรคสอง บัญญัติให้เพียงสภาผู้แทนราษฎร ลงมติยืนยันร่าง พรบ.ประชามติ ที่ผ่านการพิจารณาจากสภาผู้แทนราษฎร หรือร่าง พรบ.ประชามติผ่านการพิจารณาของ กมธ.ร่วม โดยใช้เสียงเพียง เกินกึ่งหนึ่งของสภาผู้แทนราษฎรเท่าที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร ให้ถือว่า ร่าง พรบ.ประชามติ ได้รับความเห็นชอบจากรัฐสภา และให้ดำเนินการตามมาตรา 81 ต่อไป
ส่วนที่ถามว่า หากปลดล็อกการออกเสียงประชามติ โดยเสียงข้างมากธรรมดา จะมีโอกาสแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับง่ายหรือไม่ ดร.ณัฏฐ์ นักกฎหมายมหาชน กล่าวว่า ในการแก้ไขรัฐธรรมนูญเฉพาะบางมาตรา ไม่จำต้องจัดทำประชามติ แต่การแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ ในรัฐธรรมนูญ มาตรา 256 (8) ได้บัญญัติให้จัดมีการออกเสียงประชามติ ตามกฎหมายว่าด้วยการออกเสียงประชามติ เพื่อรับฟังความเห็นของประชาชน แต่ศาลรัฐธรรมนูญเคยวินิจฉัยไว้เป็นเสร็จเด็ดขาดและผูกพันทุกองค์กรในมาตรา 211 วรรคสี่ ในการแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ จะต้องจัดทำประชามติโดยให้ประชาชนออกเสียงประชามติว่า จะเห็นชอบด้วยกับการแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ หรือไม่ ต้องจัดทำประชามติทั้งก่อนและหลัง สร้างความยากในการแก้ไขรัฐธรรมนูญประกอบกับกลไกลในการออกเสียงประชามติได้กำหนด “เสียงข้างมากสองชั้น” หรือ Double Majority ไว้ ทำให้รัฐบาลเพื่อไทยต้องการปลดล็อคเหลือเพียงชั้นเดียวในการออกเสียงข้างมากธรรมดา
"หากพิจารณาความยาก ในการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ได้บัญญัติในการแก้ไขรัฐธรรมนูญในการออกเสียงลงคะแนนในวาระสามของรัฐสภา คือ ต้องใช้เสียงข้างมาก โดยจะต้องมีฝ่ายค้านทุกพรรคการเมืองที่มี สส.ในสภารวมกันและเสียง สว.หนึ่งในสาม หรือจำนวน 67 คน ของ สว.ชุดปัจจุบัน ทำให้การแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับยากยิ่งขึ้น หาก สว.สายสีน้ำเงิน ที่ถือดุลอำนาจในสภาสูงไม่เอาด้วย โอกาสแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับ แม้พรรคเพื่อไทยจะใช้ช่องเทคนิคกฎหมาย หากร่าง พรบ.ประชามติ ไม่ผ่านความเห็นชอบจากสภาใด สภาหนึ่ง แล้วใช้ช่องเมื่อพ้น 180 วัน หยิบร่าง พรบ.ประชามติ มายืนยันร่าง พรบ.ประชามติ ส่งผลให้ปลดล็อกในการออกเสียงประชามติเป็นเสียงข้างมากธรรมดาก็ตาม แต่ในการแก้ไขรัฐธรรมนูญจะเจอเกมการเมืองของวุฒิสภาในวาระที่ 3 ตัวแปร หากผลประโยชน์ทางการเมืองไม่ลงตัว ครูใหญ่บุรีรัมย์ ศูนย์กลางแห่งอำนาจ ไม่กดปุ่มไฟเขียว สว.สายสีน้ำเงิน และพรรคภูมิใจไทย ไม่เอาด้วย โอกาสแก้ไขรัฐธรรมนูญทั้งฉบับล้มไม่เป็นท่า จึงเป็นโจทย์ยากของพรรคเพื่อไทย" ดร.ณัฐวุฒิ ระบุ
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
ระทึกสุดขีด! 22 พ.ย. ศาลรธน.ลงมติ 'รับ-ไม่รับ' คำร้อง 'ทักษิณ-เพื่อไทย' ล้มล้างการปกครอง
คอนเฟิร์ม ศุกร์นี้ 22 พ.ย. 9 ตุลาการศาลรธน.นัดประชุมวาระพิเศษ หลังงดมาสองรอบ เตรียมนำหนังสือ-ความเห็นอัยการสูงสุด กางบนโต๊ะประชุม ก่อนลุ้นโหวตลงมติ”รับ-ไม่รับคำร้อง”คดีทักษิณ-เพื่อไทย โดนร้องล้มล้างการปกครองฯ
'แพทองธาร' โชว์วิชั่น การเมืองมีเสถียรภาพ ประเทศไทยจะดีขึ้น!
นายกฯ โชว์วิชั่น Forbes ไทยสงบ สันติ หวังรัฐบาลเปลี่ยน นายกฯเปลี่ยน แต่นโยบายเพื่อปชช.เดินหน้า บอกต่างชาติเจอคำถามแรกถามพ่อ-อาเป็นอย่างไร ย้ำการเมืองมั่นคง มีเสถียรภาพแน่นอน
'ไอติม-กมธ.การเมือง' รุดขอความชัดเจนศาลธรน. หวังได้คำตอบปมทำประชามติ 2 ครั้ง
นายพริษฐ์ วัชรสินธุ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคประชาชน ในฐานะประธานกรรมาธิการการเมืองการมีส่วนร่วม สภาผู้แทนราษฎร ให้สัมภาษณ์ก่อนเข้าร่วมหารือกับประธานศาลรัฐธรรมนูญเกี่ยวกับกระบวนการจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ว่า อย่างที่เราทราบกันดีว่าการ
ไทยในสายตาต่างชาติ (ตอนที่ 48: พระราชกฤษฎีกา 1 เมษายน 2476 คือ การทำรัฐประหารเงียบหรือ ?)
ในตอนที่แล้ว ผู้เขียนได้สรุปเหตุการณ์สำคัญต่างๆที่เป็นเงื่อนไขที่นำมาสู่การประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476
ดิ้นทุกทาง!บอกประชามติเป็น กม.การเงินไม่ต้องรอ 180 วัน
'ชูศักดิ์' งัด รธน. มาตรา 137 อ้างกฎหมายประชามติเข้าข่ายกฎหมายการเงิน ไม่ต้องรอ 180 วัน จ่อถกวิปรัฐบาล เชื่อฝ่ายค้านเอาด้วย
'อนุทิน' เช็กสัญญาณ ครม.อิ๊งค์ ปมศาลรธน.นัดถกรับ-ไม่รับคำร้อง คดีทักษิณ-เพื่อไทย ล้มล้างการปกครอง
ที่ด่านพรมแดนบ้านผักกาด ตำบลคลองใหญ่ อำเภอโป่งน้ำร้อน จังหวัดจันทบุรี นายอนุชิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรีและรมว.มหาดไทย กล่าวถึงกรณี ที่ในวันพรุ่งนี้(22 พ.ย.) ศาลรัฐธรรมนูญจะพิจารณารับคำร้อง