เล็งฟ้องปปช.ดีลทรูควบดีแทค

กสทช.เสียงข้างน้อยยืนยันการรวมธุรกิจทรู-ดีแทค จะกระทบต่อผู้บริโภคและสาธารณะ อันเนื่องมาจากแนวโน้มของสภาวะการแข่งขันที่จะเป็นปัญหาหลังการควบรวม นำไปสู่การผูกขาดและกีดกันการแข่งขัน ซึ่งขัดต่อรัฐธรรมนูญ ขณะที่อดีต กสทช.เผยมติรับทราบการควบรวมธุรกิจ เท่ากับที่ประชุม กสทช.ยอมรับว่าไม่มีอำนาจในการชี้ขาด   ด้านองค์กรของผู้บริโภคจ่อยื่น ป.ป.ช.เชือด

เมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2565 ภายหลัง กรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ หรือ กสทช. มีมติอนุมัติการควบรวมกิจการของ TRUE และ DTAC โดยกรรมการที่เห็นชอบและไม่เห็นชอบมีเสียงเท่ากัน 2:2 และประธานเป็นผู้ชี้ขาดด้วยการเห็นชอบ งดออกเสียง 1 เสียง มติเห็นชอบกับการควบรวมเป็นแบบมีเงื่อนไข หรือมีมาตรการเฉพาะเพื่อลดผลกระทบในเรื่องค่าบริการ คุณภาพการให้บริการ

ศ.ดร.พิรงรอง รามสูต หนึ่งในกรรมการ กสทช. เปิดเผยว่า ได้ขอสงวนความเห็น และยืนยันจุดยืนไม่อนุญาตให้รวมธุรกิจ ด้วยข้อกังวลผลกระทบต่อผู้บริโภคและสาธารณะ อันเนื่องมาจากแนวโน้มของสภาวะการแข่งขันที่จะเป็นปัญหาหลังการควบรวม

ทั้งนี้ ได้พิจารณาว่ากรณีดังกล่าวเป็นการถือครองธุรกิจประเภทเดียวกัน ซึ่งสามารถส่งผลกระทบอย่างกว้างขวางในตลาดบริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ ในแง่การแข่งขัน การคุ้มครองผู้บริโภค และการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ ทั้งนี้ โดยอาศัยอำนาจตามข้อ 8 ของประกาศ กทช. เรื่องมาตรการเพื่อป้องกันมิให้มีการกระทำอันเป็นการผูกขาดหรือก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมในการแข่งขันในกิจการโทรคมนาคม พ.ศ. 2549 และกฎหมายอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เหตุผลในการยืนยันที่จะไม่อนุญาตให้รวมธุรกิจ มี 7 ข้อ ได้แก่

1.เมื่อรวมธุรกิจ TRUE และ dtac แล้ว จะทำให้เกิดบริษัทใหม่ (NewCo) ซึ่งเป็นบริษัทแม่ของบริษัท ทรู มูฟ เอช ยูนิเวอร์แซล คอมมิวนิเคชั่น จำกัด (TUC) และบริษัท ดีแทค ไตรเน็ต จำกัด (DTN) ดังนั้น ทั้ง TUC และ DTN จะกลายเป็นผู้ประกอบธุรกิจที่มีความความสัมพันธ์กันทางนโยบาย หรืออำนาจสั่งการเสมือนเป็นหน่วยธุรกิจเดียวกัน (Single Economic Entity) ที่ไม่มีการแข่งขันระหว่างกันตามหลักเกณฑ์ของคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า

ทั้งนี้ ก่อนการรวมธุรกิจ TUC มีส่วนแบ่งการตลาดประมาณร้อยละ 31.99 และ DTN มีส่วนแบ่งการตลาดประมาณร้อยละ 17.41 ภายหลังการรวมธุรกิจ NewCo จะมีส่วนแบ่งการตลาดประมาณร้อยละ 49.40 และทำให้ในตลาดเหลือผู้ประกอบการรายใหญ่เพียง 2 ราย (เกิดสภาวะ Duopoly)

2.SCF Associates Ltd. ที่ปรึกษาอิสระจากต่างประเทศซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการแข่งขันและนโยบายการสื่อสารระดับโลกสรุปว่า จากการศึกษาแบบจำลองทางเศรษฐศาสตร์ ชี้ให้เห็นถึงผลกระทบเชิงลบต่อผู้บริโภคมากกว่าข้อดีที่จะเกิดขึ้น อีกทั้งมาตรการเฉพาะเพื่อลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น ก็ไม่สามารถเป็นจริงได้ทั้งหมด ในบริบทของตลาดบริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ของไทย เช่น การสนับสนุนให้เกิดผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ (MNO) รายใหม่, การส่งเสริมการแข่งขันในตลาดค้าส่ง, การร่วมใช้คลื่น (Roaming) และการโอนคลื่นความถี่ (Spectrum Transfer) เป็นต้น

นำไปสู่การผูกขาด

ในบริบทของเศรษฐกิจที่จำเป็นต้องลดช่องว่างทางดิจิทัลอย่างประเทศไทย โทรศัพท์เคลื่อนที่เป็นอุปกรณ์ที่คนใช้มากที่สุดเพื่อเชื่อมต่อออนไลน์ การรวมธุรกิจซึ่งจะนำไปสู่การกระจุกตัวของตลาด และโอกาสที่ค่าบริการจะสูงขึ้น จึงไม่สมควรอนุญาตด้วยเหตุผลเพื่อการพัฒนาประเทศที่ต้องพึ่งพิงตลาดบริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ที่มีการแข่งขันสูงและเป็นตัวกระตุ้นทางเศรษฐกิจ

3.การบรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการรวมธุรกิจภายใต้เงื่อนไขหรือมาตรการเฉพาะต่างๆ ที่บังคับ ผู้ขอรวมธุรกิจนั้น ไม่น่าจะช่วยเพิ่มระดับการแข่งขันในตลาดได้ และอาจเป็นไปได้ยากในภายหลังจากการควบรวม โดยในส่วนของ กสทช. ก็จะต้องใช้อำนาจทางกฎหมายและทรัพยากรในการกำกับดูแลอย่างมาก โดยไม่อาจคาดหมายได้ว่าเงื่อนไขหรือมาตรการเฉพาะจะส่งผลให้เกิดการแข่งขันในตลาดได้เช่นเดียวกับที่เคยมีอยู่ก่อนการควบรวมหรือไม่

4.ข้อมูลเชิงประจักษ์ที่แสดงถึงประโยชน์ต่อสาธารณะ จากเอกสารประกอบการขอรวมธุรกิจ ยังไม่ชัดเจนและเพียงพอ

5.การรวมธุรกิจมีโอกาสนำไปสู่การผูกขาดและกีดกันการแข่งขัน ซึ่งขัดต่อรัฐธรรมนูญ มาตรา 40, 60, 61 และ 75 และขัดต่อแผนแม่บทกิจการโทรคมนาคม ฉบับที่ 2 ที่ต้องเพิ่มระดับการแข่งขันของการประกอบกิจการโทรคมนาคม

6.การให้รวมธุรกิจจะส่งผลกระทบกว้างขวางและต่อเนื่องในระยะยาว อีกทั้งยังหวนคืนไม่ได้ เพราะตลาดบริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ของไทยอยู่ในภาวะอิ่มตัว ทำให้ผู้เล่นรายใหม่เข้าสู่ตลาดและเข้ามาแย่งชิงส่วนแบ่งตลาดได้ยาก เช่นกรณีการรวมธุรกิจของเม็กซิโกและฟิลิปปินส์ ตามรายงานของที่ปรึกษาอิสระจากต่างประเทศ แสดงให้เห็นกรณีของต่างประเทศว่าเป็นเรื่องยากที่จะหวนคืนจากภาวะผูกขาดโดยผู้ประกอบการหนึ่งหรือสองรายไปสู่สภาพการแข่งขันก่อนการรวมธุรกิจ

ไม่มีอำนาจในการชี้ขาด

7.หนึ่งในผู้ขอรวมธุรกิจมีความสัมพันธ์ทางธุรกิจใกล้ชิดกับกลุ่มธุรกิจครบวงจร (Conglomerate) รายใหญ่ ซึ่งครอบครองตลาดสินค้าและบริการในระดับค้าปลีกและค้าส่งของทั้งประเทศ จึงมีโอกาสที่จะขยายตลาดโดยใช้กลยุทธ์ขายบริการแบบเหมารวม เนื่องจากเป็นผู้มีอำนาจในตลาดค้าส่ง ส่งผลให้เกิดการแข่งขันที่ไม่เท่าเทียมกันกับผู้ประกอบการรายอื่น

ด้าน นพ.ประวิทย์ ลี่สถาพรวงศา อดีต กสทช. กล่าวว่า การที่ที่ประชุม กสทช. เสียงข้างมาก 3 ต่อ 2 เสียง โดยระบุว่า รับทราบการควบรวมธุรกิจ เท่ากับที่ประชุม กสทช.ยอมรับว่าไม่มีอำนาจในการชี้ขาด โดยอำนาจที่มีคือการใช้อำนาจในการกำหนดเงื่อนไข ภายใต้การควบรวมธุรกิจดังกล่าว

นอกจากนี้ ที่ประชุม กสทช.อาจถกเถียงเรื่องการนำประกาศฉบับใดมาพิจารณา ประกาศ กสทช.เรื่องมาตรการกำกับดูแลการรวมธุรกิจในกิจการโทรคมนาคม พ.ศ.2561 กสทช.จะไม่มีอำนาจเปิดไฟแดง แต่หากใช้ประกาศ กสทช.  เรื่องมาตรการเพื่อป้องกันมิให้มีการกระทำอันเป็นการผูกขาดหรือก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมในการแข่งขันในกิจการโทรคมนาคม พ.ศ.2549 ร่วมด้วย จะพิจารณาให้ไฟเขียวหรือไฟแดงเป็นดุลยพินิจของ กสทช. ดังนั้นจากมติ 3 ต่อ 2 เสียง จึงเป็นการนำประกาศฯ พ.ศ.2561 มาใช้พิจารณาเป็นหลัก ซึ่งแปลว่า กสทช.ไม่มีอำนาจห้าม จึงทำได้เพียงรับทราบการควบรวมกิจการเท่านั้น

"กรณีที่การประชุมกินเวลาร่วม 11 ชั่วโมงนั้น สะท้อนว่าที่ประชุม กสทช.มีการถกเถียงเรื่องนี้อย่างจริงจัง โดยอาจมีความพยายามหยิบยกข้อมูลในประเด็นต่างๆ มาพิจารณาเพื่อหาทางออกร่วมกัน ซึ่งคาดว่า 4 ชั่วโมงแรก เป็นการหารือเรื่องข้อกฎหมาย และ 6 ชั่วโมงหลังเป็นการพิจารณาเงื่อนไขโดยเฉพาะ ซึ่งเกิดจากการกดดันตัวเองว่าไม่มีอำนาจ ดังนั้น การพิจารณาจึงเป็นไปตามที่ได้กำหนด และกดดันตัวเองไว้ก่อนแล้ว" นพ.ประวิทย์กล่าว

นพ.ประวิทย์กล่าวว่า สำหรับเงื่อนไขหรือมาตรการเฉพาะ 5 ข้อนั้น ต้องแยกวิเคราะห์ตามประเด็นที่น่ากังวล ซึ่งแบ่งเป็นมติด้านเงื่อนไขเชิงโครงสร้าง อาทิ ห้ามควบรวมกิจการอย่างน้อย 3 ปี รวมถึงห้ามใช้คลื่นความถี่ร่วมกัน ยกเว้นเป็นไปตามประกาศ กสทช. ห้ามการประกอบกิจการโดยใช้คลื่นความถี่ที่เป็นสิทธิเฉพาะตัว และยังเปลี่ยนมือไม่ได้ นอกจากนี้ยังให้ไปหารือทางกฎหมายว่าหลังจากนี้ 3 ปี หากมีการควบรวมกิจการต้องดำเนินการอย่างไร และจะมีการบังคับให้ขายกิจการบางส่วนหรือไม่

จ่อยื่น ป.ป.ช.สอบ กสทช.

"หลายมาตรการที่ กสทช.กำหนดให้ดำเนินการก่อนควบรวมกิจการ และจะควบรวมกิจการไม่ได้จนกว่าจะทำตามมาตรการดังกล่าวได้อย่างครบถ้วน ส่วนมาตรการด้านราคาทั้งหมด ผู้ขอควบรวมต้องพิจารณาว่าจะยอมรับหรือไม่ หากยอมรับและจดทะเบียนรวมบริษัท ต้องดำเนินการตามเงื่อนไขนี้ ถ้าไม่ยอมรับจะต้องมีการโต้แย้งถึงมาตรการดังกล่าว จึงถือว่าขณะนี้ยังติดไฟเหลืองอยู่ ขณะเดียวกัน เงื่อนไขหรือมาตรการเฉพาะ เป็นการกำหนดจากการควบรวมกิจการ ดังนั้น จึงต้องเริ่มต้นจากผู้ควบรวมกิจการก่อน แต่หลังจากควบรวมสำเร็จ จะมีการปฏิรูปสำหรับผู้มีอำนาจเหนือตลาด เพราะเมื่อเหลือผู้เล่นรายใหญในตลาดเพียง 2 ราย กสทช.ต้องออกเงื่อนไขใหม่ เพื่อให้อยู่ภายใต้กติกาเดียวกัน" นพ.ประวิทย์กล่าว

น.ส.สารี อ๋องสมหวัง เลขาธิการสภาองค์กรของผู้บริโภค (สอบ.) เปิดเผยว่า ในฐานะตัวแทนของผู้บริโภค จะเร่งดำเนินการฟ้องคดีต่อศาลปกครอง เพื่อขอให้ศาลมีคำสั่งเพิกถอนมติ กสทช.ดังกล่าว พร้อมทั้งขอให้ศาลไต่สวนฉุกเฉินฯ เพื่อคุ้มครองชั่วคราวก่อนมีคำพิพากษา เนื่องจาก กสทช.ไม่ยอมใช้อำนาจวินิจฉัยกรณีการรวมธุรกิจ TRUE และ DTAC นอกจากนี้ สอบ.จะยื่นเรื่องให้คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ตรวจสอบว่าสิ่งที่ กสทช.ดำเนินการถือเป็นการไม่ปฏิบัติหน้าที่หรือไม่

นายธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ ประธานคณะก้าวหน้า ระบุว่า น่าเศร้าของระบบเศรษฐกิจไทย น่าเสียดายที่ กสทช.ไม่ได้ยึดถือผลประโยชน์ของประชาชนและประเทศชาติเป็นหลัก นำพาธุรกิจโทรคมนาคม ซึ่งเป็นธุรกิจยุทธศาสตร์ของประเทศไปยืนอยู่บนความเสี่ยง ที่จะส่งผลกระทบต่อทั้งผู้บริโภคและเศรษฐกิจของประเทศชาติอย่างมหันต์

ด้าน น.ส.ศิริกัญญา ตันสกุล รองหัวหน้าพรรคก้าวไกล ระบุว่า ในเมื่อ กสทช. ปฏิเสธอำนาจของตัวเองตามรัฐธรรมนูญ พ.ร.บ.การประกอบกิจการกระจายเสียง และ พ.ร.บ.องค์กรจัดสรรคลื่นความถี่ ที่จะทำหน้าที่ปกป้องคุ้มครองผลประโยชน์ของผู้บริโภค และป้องกันการผูกขาด จึงจำเป็นต้องยื่นฟ้อง กสทช.ฐานปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบต่อ ป.ป.ช.ต่อไป

นายสันติ กีระนันทน์ รองหัวหน้าพรรคสร้างอนาคตไทย ระบุว่า เรามีหน่วยงานกำกับดูแล หน่วยงานที่ป้องกันการมีอำนาจเหนือตลาด หลากหลายหน่วยงานในประเทศไทย เพราะมองเห็นปัญหาที่จะเกิดแก่ผู้บริโภคในวงกว้าง รวมทั้งปัญหาที่เกิดกับระบบเศรษฐกิจของประเทศ แต่ในเมื่อหน่วยงานเหล่านี้ไม่ function คำถามคือ เรายุบเลิกหน่วยงานเหล่านี้ให้หมดเลยจะดีไหม.