ยกระดับคุมฝีดาษวานร หมอชี้รักร่วมเพศเสี่ยง!

องค์การอนามัยโลกประกาศ "ฝีดาษลิง" ภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ เตือนภัยระดับสูงสุด "อนุทิน" สั่งจับตาผู้เดินทางเข้าไทย พร้อมยกระดับควบคุมทั่วประเทศเฝ้าระวังเทียบเท่าโควิด ขณะที่ สสจ.ภูเก็ตเผยพบผู้เสี่ยงสูง 19 ราย ผลเป็นลบ 2 ราย รอผล 17 ราย "หมอธีระ"  เผยกลุ่มรักร่วมเพศเสี่ยงสูง

เมื่อวันที่ 24 กรกฎาคม 2565 นายทีโดรส อัดฮานอม กีบรีเยซุส ผู้อำนวยการใหญ่องค์การอนามัยโลก (World Health Organization-WHO) แถลงเมื่อกลางดึกคืนวันที่ 23 กรกฎาคม 2565 ภายหลังการหารือคณะกรรมาธิการผู้เชี่ยวชาญด้านสาธารณสุข เกี่ยวกับการแพร่ระบาดของโรคฝีดาษวานร หรือฝีดาษลิง โดยล่าสุดประกาศให้โรคฝีดาษลิงเป็นภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ โดยถือเป็นการยกระดับการเตือนภัยขึ้นสู่ระดับสูงสุด หลังจากพบผู้ติดเชื้อมากกว่า 16,000 คน ใน 75 ประเทศทั่วโลก และผู้เสียชีวิตอีก 5 คน ในทวีปแอฟริกา  สำหรับการประกาศภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ จะช่วยเปิดทางไปสู่การประสานงานเพื่อควบคุมการแพร่ระบาดของโรคและแลกเปลี่ยนข้อมูลเกี่ยวกับการพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคต่อไป และจะทำให้องค์การอนามัยโลกสามารถระดมทุนเพื่อแก้ปัญหาการแพร่ระบาดของโรคฝีดาษลิงได้มากขึ้น

นายอนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข พร้อมด้วย นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต ปลัดกระทรวงสาธารณสุข, นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ อธิบดีกรมควบคุมโรค และผู้บริหารระดับสูงกระทรวงสาธารณสุข ประชุมเตรียมแนวทางรองรับโรคฝีดาษวานร โดยมีนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดภูเก็ต, นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดสระแก้ว และนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดสมุทรปราการ ร่วมเข้าประชุมผ่านระบบวิดีโอทางไกล

 นายอนุทินกล่าวว่า หลังจากที่องค์การอนามัยโลกได้ประกาศให้การระบาดของไวรัสฝีดาษวานร (Monkeypox) เป็นภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ (Public Health Emergency of International Concern : PHEIC) กระทรวงสาธารณสุขได้เรียกประชุมทันทีเพื่อเตรียมแนวทางตอบสนองต่อสถานการณ์ ทั้งด้านการเฝ้าระวังโรค การป้องกันและการดูแลรักษา ซึ่งก่อนหน้านี้ได้มีการเฝ้าระวังติดตามไทม์ไลน์ของผู้ติดเชื้อชาวไนจีเรียซึ่งปัจจุบันได้เดินทางออกจากประเทศไทยไปแล้ว รวมถึงได้ตรวจสอบผู้สัมผัสใกล้ชิดในช่วง 1 เดือนที่ผ่านมา ยังไม่พบผู้ใดที่ติดเชื้อ จึงได้สั่งการให้ด่านควบคุมโรคทั่วประเทศประสานงานกับสำนักงานตำรวจตรวจคนเข้าเมือง ให้เพิ่มความระมัดระวังบุคคลที่เดินทางมาจากประเทศกลุ่มเสี่ยงเป็นพิเศษ ซึ่งประเทศไทยมีพื้นฐานของระบบเฝ้าระวังจากสถานการณ์โควิด-19 อยู่แล้ว ยังไม่จำเป็นต้องเพิ่มมาตรการจำกัดการเดินทางระหว่างประเทศ

นายอนุทินกล่าวต่อว่า ส่วนความพร้อมด้านการแพทย์และสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุขได้ยกระดับการเฝ้าระวังจากศูนย์ปฏิบัติการฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข (EOC) กรมควบคุมโรค เป็นศูนย์ปฏิบัติการฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข (EOC) กระทรวงสาธารณสุข ซึ่งจะทำให้การสั่งการเฝ้าระวังมีความครอบคลุมทั่วประเทศ

สำหรับวัคซีนโรคฝีดาษคนที่องค์การเภสัชกรรมได้เก็บรักษาไว้ตามมาตรฐานเมื่อประมาณ 40 ปีก่อน กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ได้นำมาทดสอบ พบว่ายังมีคุณภาพดี หากมีความจำเป็นสามารถนำมาใช้ได้ ส่วนด้านการรักษาพยาบาล โรคนี้มียารักษาเฉพาะ แต่ส่วนใหญ่ผู้ป่วยจะหายได้เอง จึงใช้การรักษาตามอาการ ซึ่งสถานพยาบาลทุกแห่งสามารถให้การดูแลได้ ไม่จำเป็นต้องให้ผู้ป่วยอยู่ในห้องความดันลบ โดยวันที่ 25 กรกฎาคม 2565 คณะกรรมการวิชาการฯ ซึ่งประกอบด้วยผู้เชี่ยวชาญด้านระบาดวิทยาและผู้ทรงคุณวุฒิด้านการแพทย์และสาธารณสุข จะมีการประชุมหารือในรายละเอียดเกี่ยวกับมาตรการเฝ้าระวังป้องกันโรคตามแนวทางคำแนะนำขององค์การอนามัยโลกต่อไป                        

 “ขอประชาชนอย่าตื่นตระหนก เนื่องจากโรคฝีดาษวานรติดต่อกันได้ยากกว่าโรคโควิด-19 ส่วนใหญ่ติดเชื้อจากการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่มีอาการโรคฝีดาษวานร ซึ่งมีตุ่มน้ำใสหรือตุ่มหนองที่ผิวหนังตามตัว รวมทั้งการสัมผัสเมื่อมีเพศสัมพันธ์ ซึ่งวิธีป้องกันโรคโควิด-19 ที่ทุกคนปฏิบัติอยู่คือ เว้นระยะห่าง ล้างมือ หลีกเลี่ยงไปในสถานที่แออัด ก็สามารถช่วยลดความเสี่ยงจากการติดโรคได้ส่วนหนึ่ง” นายอนุทินกล่าว

ขณะที่ นพ.กู้ศักดิ์ กู้เกียรติกูล นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดภูเก็ต กล่าวว่า จากการค้นหาผู้สัมผัสใกล้ชิดผู้ป่วยฝีดาษวานร ผู้สัมผัสเสี่ยงสูงรวมจำนวน 19 ราย   ได้เก็บตัวอย่างส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ ผลตรวจเป็นลบจำนวน 2 ราย อีก 17 รายอยู่ระหว่างรอผลตรวจ ได้มีการติดตามอาการอย่างใกล้ชิด โดยเจ้าหน้าที่ทางการแพทย์จะโทรศัพท์สอบถามอาการทุก 7 วัน, 14 วัน และ 21 วัน และในกลุ่มผู้สัมผัสเสี่ยงสูงเมื่อครบการกักตัว 21 วันแล้ว จะเก็บตัวอย่างเพื่อส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการอีกครั้งหนึ่ง

ส่วนกลุ่มคนในสถานบันเทิงจำนวน  142 ราย ไม่พบสัมผัสใกล้ชิด ผลจากการค้นหาผู้ป่วยเชิงรุก (Active case finding)  จากการสังเกตอาการพบ 5 ราย มีอาการไข้ ไอ เจ็บคอ แต่ไม่มีผื่น จึงเก็บตัวอย่างส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ ผลตรวจเป็นลบทั้ง 5 ราย เพื่อสร้างความมั่นใจในมาตรการป้องกันและควบคุมโรค เจ้าหน้าที่ได้แนะนำให้ทุกคนสังเกตอาการของตนเอง หากมีไข้ให้ไปพบแพทย์ ในส่วนผู้ป่วยชาวไนจีเรียที่ทางการติดตามตัวได้แล้วนั้น ทางส่วนกลางจัดการไป ส่วนจะกลับเมืองไทยหรือไม่กลับ มาแล้วแผลหายหรือยัง และเมื่อกลับเข้ามาก็ต้องถูกดำเนินคดีในเรื่อง overstay

นพ.ธีระ วรธนารัตน์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์เฟซบุ๊กสรุปอาการของฝีดาษลิงจาก 16 ประเทศทั่วโลก ระบุว่า Thornhill JP และคณะได้เผยแพร่ผลการศึกษาอาการฝีดาษลิง ในผู้ป่วย 528 คน จาก 16 ประเทศทั่วโลก ตั้งแต่เมษายนถึงมิถุนายน 2022 ที่ผ่านมา ตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์ระดับโลก New England Journal of Medicine เมื่อ 21 กรกฎาคม 2022 ที่ผ่านมา

สาระสำคัญคือ ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นกลุ่มเกย์ และไบเซ็กชวล (มีเพศสัมพันธ์กับทั้งเพศชายและเพศหญิง) มีถึง 41% ที่ติดเชื้อเอชไอวีอยู่ด้วย อายุเฉลี่ย (ค่ามัธยฐาน) 38 ปี (วัยทำงาน) 95% มีประวัติที่คาดว่าติดเชื้อจากการมีเพศสัมพันธ์ 95% จะเกิดผื่นตามผิวหนังหลังจากติดเชื้อฝีดาษลิง โดยผื่นจะพบบริเวณทวารหนักหรืออวัยวะเพศราวสามในสี่ (73%) อาการผิดปกติอื่นๆ ที่พบบ่อยก่อนเกิดผื่นคือ ไข้ (62%) ต่อมน้ำเหลืองโต (56%) อ่อนเพลีย (41%) ปวดกล้ามเนื้อ (31%) และปวดหัว (27%)

มีราวหนึ่งในสาม (29%) ที่พบว่าติดเชื้อโรคทางเพศสัมพันธ์อื่นร่วมด้วย เช่น หนองใน ซิฟิลิส เริม ระยะเวลาฟักตัว (ตั้งแต่เริ่มติดเชื้อจนถึงเริ่มเกิดอาการป่วย) เฉลี่ย 7 วัน โดยเป็นได้ตั้งแต่ 3-20 วัน ที่สำคัญคือ จากการตรวจน้ำอสุจิ 32 คน สามารถตรวจพบสารพันธุกรรมของไวรัสฝีดาษลิงได้ถึง 29 คน สามารถตรวจพบสารพันธุกรรมของไวรัสในลำคอและจมูก ได้ถึงหนึ่งในสี่ (26%) และยังตรวจพบในเลือดและปัสสาวะได้ในบางคน

ฝีดาษลิงได้รับการประกาศเป็นภาวะฉุกเฉินทางด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ โดยองค์การอนามัยโลก  ประชาชนจึงจำเป็นต้องมีความรู้ ติดตามสถานการณ์ เพื่อให้รู้เท่าทัน และป้องกันตัวให้ห่างไกลจากฝีดาษลิง ระมัดระวังการสัมผัสคลุกคลีใกล้ชิดกับคนแปลกหน้า หมั่นสังเกตอาการผิดปกติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่ทำงานด้านบริการ ดูแลรักษา รวมถึงแหล่งบันเทิงท่องเที่ยวที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมทางเพศ ด้วยสถานการณ์ปัจจุบันที่มีการเดินทางระหว่างประเทศ และการท่องเที่ยวเสรี โอกาสมีการติดเชื้อแฝงในชุมชนและแพร่ระบาดย่อมมีสูง.