ระวัง! พฤติกรรมเสี่ยงเกิด'เชื้อเดื้อยา'

สร้างชีวิตใหม่ให้ผู้ป่วยยากไร้และเติมเต็มความรู้เรื่อง”เชื้อดื้อยา” ให้กับประชาชน เมื่อมูลนิธิรามาธิบดีฯ จัดกิจกรรมระดมทุนนอกสถานที่ในรูปแบบตลาดนัดการกุศลครั้งแรก ชวนช้อปของดีและได้ทำบุญไปพร้อมกันในงาน “บุญมาร์เก็ต”งานแฟร์ที่จะผลักดันให้คนในสังคมตระหนักถึงคุณค่าแห่งการให้ และความสุขที่เกิดจากการให้ไม่สิ้นสุด นอกจากจะได้ช้อปสินค้าแฟชั่นและของที่ระลึกการกุศล อิ่มอร่อยกับร้านดังมากมาย พบกับบูธร้านค้าของศิลปินดาราที่หมุนเวียนกันมาให้แฟนคลับได้กระทบไหล่ใกล้ชิด ณ ลานโปรโมชั่นหน้าร้านยูนิโคล่ ชั้น 1 เซ็นทรัล เวสต์เกต ระหว่างวันที่ 1- 7 พฤษภาคม 2567 แล้ว  

โอกาสพิเศษนี้ มูลนิธิรามาธิบดีฯ จัดกิจกรรมพูดคุยบนเวทีในหัวข้อ “หยุด!! พฤติกรรมทำเชื้อดื้อยา” โดย  ภญ.นันทพร เล็กพิทยา หัวหน้างานเภสัชกรรมคลินิก ฝ่ายเภสัชกรรม คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล  และ ผศ.พญ.อรพิชญา ศรีวรรโณภาส สาขาวิชาเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี สะท้อนปัญหาเชื้อดื้อยาในไทยที่ทวีความรุนแรงมากขึ้น และพฤติกรรมที่ทำให้เชื้อดื้อยา ตลอดจนเผยอันตรายจากการซื้อยามากินเอง โชคร้ายถึงขั้นเสียชีวิต  

หลายคนสงสัยเชื้อดื้อยา คืออะไร เชื้อดื้อยา เป็นภาวะที่เชื้อโรคต่อต้านยาต้านจุลชีพ ทำให้การรักษาผู้ป่วยติดเชื้อไม่ได้ผลดีดังเดิม อาจต้องใช้เวลารักษานานขึ้น เสียค่าใช้จ่ายในการรักษาแพงขึ้น หรือผู้ป่วยอาจเสี่ยงชีวิตมากขึ้น เหตุเกิดจากการใช้ยาเกินความจำเป็น  ซื้อยาใช้เองตามร้านสะดวกซื้อแบบไม่มีใบสั่วแพทย์ จนเกิดการกลายพันธุ์เป็นเชื้อดื้อยาสะสมภายในร่างกาย

ภญ.นันทพร เล็กพิทยา กล่าวว่า  พฤติกรรมที่ทำให้เชื้อดื้อยาอันดับต้นๆ คือ การใช้ยาพร่ำเพรื่อ ไม่สบายนิดหน้อยก็กินยาฆ่าเชื้อแบคทีเรียหรือยาต้านจุลชีพโดยไม่รู้ว่าตัวเองไม่สบายเพราะเหตุใด เป็นการติดเชื้อแบคทีเรียหรือไม่,ซื้อยากินเอง เสี่ยงต่อการได้ยาที่ไม่ถูกต้องตามสาเหตุของโลก ,แบ่งยากันใช้ คนทั่วไปมักจะคิดว่า ถ้ามีอาการคล่ายคลึงกัน เป็นโรคเดียวกัน ก็สามารถแบ่งยากันใช้ได้ ,หยุดยาเอง กินยาไม่ครบตามปริมาณที่แพทย์สั่ง เพราะคิดว่าหายดีแล้ว อย่างหมอให้กิน 7 วัน แต่กินเพียง 3 วัน เลิกเพราะอาการดีขึ้น  พฤติกรรมอื่นๆ เช่น อมยาที่ผสมยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย แกะแคปซูลยาฆ่าเชื้อแบคทีเรียไปโรยแผล หรือผสมในอาหารสัตว์ ตามคำบอกเล่า ป้องกันไม่สัตว์เจ็บป่วย จะทำให้เกิดสารตกค้างในเนื้อสัตว์ รวมถึงเปลี่ยนไปซื้อยาต้านแบคทีเรียที่แรงกว่ามาทานเอง เมื่อทานยาชนิดแรกแล้วอาการไม่ดีขึ้น ไม่ทันใจ ตลอดจนใช้ยาต้านแบคทีเรียโดยไม่ทราบซื้อสามัญของยา

“ ไข้หวัดจากเชื้อไวรัสมักมีอาการมีน้ำมูก ไอ มีอาการระคายคอ เจ็บคอ อาจมีเสียงแหบร่วมด้วย หวัดจากเชื้อไวรัสสามารถหายได้เอง โดยไม่ต้องกินยา อาจใช้เวลา 5- 7วัน เพียงแค่ดูแลตัวเองและพักผ่อนให้เพียงพอ ทำร่างกายให้อุ่น ดื่มน้ำมากๆ กลั้วคอด้วยน้ำเกลือป้องกันติดเชื้อแบคทีเรียตามมา ส่วนไข้หวัดจาดเชื้อแบคทีเรียมีอาการแตกต่าง ต่อมทอมซินบวม มีจุดหนอง ต่อมน้ำเหลืองใต้ขากรรไกรหน้าบวมโต กดเจ็บ มีไข้มากกว่า 38 องศาเซลเซียส ไม่มีอาการไอ จะต้องรักษาด้วยยาปฏิชีวนะ ต้องใช้อย่างระมัดระวังและตามแพทย์สั่งเคร่งครัด เพราะอาจทำให้เกิดเชื้อดื้อยา ถ้าแบคทีเรียดื้อยา มีความเสี่ยงต่อร่างกายมากขึ้น “ภญ.นันทพร กล่าว

5 อันตรายจากการซื้อยามากินเอง หน.งานเภสัชกรรมคลินิก ระบุ 1.วินิจฉัยไม่ถูกต้อง เพราะการวินิจฉัยโรคต้องอาศัยประวัติ การตรวจร่างกาย และตรวจพิเศษอื่นๆ เพิ่มเติม กรณีที่เราวินิจฉัยตัวเราเอง จะรู้เพียงแค่ประวัติ ข้อมูลที่จะนำไปสู่การวินิจฉัยไม่เพียงพอ  เมื่อวินิจฉัยไม่ถูกตั้งแต่แรกแล้ว การรักษาจะผิดและเกิดอันตรานขึ้นได้ 2.กินยาไม่ครบ การรักษาโรคแต่ละชนิดมีระยะรักษาไม่เท่ากัน เช่น  กระเพาะปัสสาวะอักเสบ หากเป็นครั้งแรกในคนปกติ กินยาเพียง 3 วัน กรณีเป็นซ้ำอาจต้องกินยานานขึ้นเป็นสัปดาห์ การรู้ข้อมูลไม่ครบ แล้วซื้อหายามาเอง ทำให้กินยาไม่ครบ เสี่ยงเกิดเชื้อดื้อยาได้ 3.กินยาผิด ข้อมูลที่ได้มาล้าสมัย บางคนพอจะทราบว่า ป่วยเป็นโรคอะไร แต่ใช้วิธีค้นหาข้อมูลแล้วไปซื้อยากินเอง อาจจะได้ข้อมูลเก่าล้าสมัยไปแล้ว กรณีที่พบบ่อยๆ  การรักษาโรคหนองใน มีขายยาออนไลน์ผิดกฎหมาย ขายสูตรที่เลิกใช้ไป 20 ปีแล้ว  ทำให้เมื่อรักษาไปแล้ว เกิดเชื้อดื้อยาง่ายขึ้น ไม่หายขาด

4.แพ้ยา กรณีแพ้ยามาก่อน จะทราบชื่อยาที่แพ้ จะเลี่ยงยาชนิดนั้นก็พอ แต่ความจริงยาบางชนิดมีการแพ้ในกลุ่มเดียวกัน เช่น แพ้เพนนิซิลิน อาจจะแพ้ยาอะม็อกซี่ซิลลินร่วมด้วย บางครั้งจะมีโอกาสแพ้ยาข้ามกลุ่ม การซื้อยากินเองโดยไม่มีความรู้ด้านนี้ จะแพ้ยาซ้ำได้  และ 5.ไม่ทราบข้อห้ามในการใช้ยา เวลาแพทย์สั่งยา นอกจากจะดูข้อบ่งชี้การใช้ยา ต้องพิจารณาตัวผู้ป่วยว่า มีการใช้ยาชนิดใด มีโรคใดที่เป็นข้อห้ามการใช้ยานั้นหรือไม่ เช่น ผู้ป่วยไตที่ไตทำงานไม่ดี ยาแก้ปวดธรรมดาๆ บางชนิดเพียง 1-2 เม็ด ทำให้ไตวายรุนแรงได้

“ หลายคนไม่ทราบว่า การติดเชื้อดื้อยาเป็นสาเหตุเสียชีวิตอันดับต้นของไทย ในแต่ละปีพบว่ามีผู้ป่วยติดเชื้อ 88,000 คน และมีอัตราเสียชีวิต 20,000-38,000 คน ซึ่งเสียชีวิตมากกว่าอุบัติเหตึ 2-3 เท่า คำนวณเป็นความสูญเสียทางเศรษฐกิจ 46,000 ล้านบาท แล้วยังพบเชื้อดื้อยามีดอกาสเสียชีวิต 2-10 เท่า ที่น่ากังวลแนวโน้มเพิ่มขึ้นด้วยพฤติกรรมที่ทำให้เชื้อดื้อยา ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่ต้องละ เลิก “ ภญ.นันทพร ย้ำความสูญเสีย

ผศ.พญ.อรพิชญา ศรีวรรโณภาส เตือนให้ระวังเชื่อเดื้อยา ระบุแบคทีเรียที่ดื้อยามีโอกาสแพร่พันธุ์และแพร่กระจายไปสู่คน ชุมชน หรือสิ่งแวดล้อมได้ เมื่อยาที่เคยใช้ได้ไม่สามารถรักษาได้ ส่งผลให้ต้องใช้ยาแรงขึ้น ราคาสูงขึ้น ยาตัวใหม่ก็มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นและอาจอันตรายถึงชีวิต ส่งผลให้ใช้ยาปฏิชีวนะไม่ถูกโรค ไม่ถูกวิธี สร้างเชื้อดื้อยา สำหรับอันตรายจากยาชุด จะได้รับยาไม่ครบขนาด ได้รับยาเกินขนาด และได้รับยาเกินความจำเป็น ในยาชุดมักมีตัวยาซ้ำซ้อนกัน มียาเสื่อมคุณภาพ รวมถึงยาปลอมไม่ได้มาตรฐาน ประเภทของยาปฏิชีวนะต้องกินให้ครบขนาด  ถ้าไม่อยากเห็นตัวเองและคนที่รักป่วยด้วยเชื้อดื้อยา การใช้ยาถูกต้อง จะเป็นการดูแลตัวเองและคนรอบตัวดีที่สุด นอกจากภาคประชาชน ระดับนโยบายปัจจุบัน รพ.ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข รพ.ในเครือมหาวิทยาลัย มีการผลักดันการใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล (RDU) ระดับประเทศ เบื้องต้นในโรคพื้นฐาน โรคติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน ท้องเสีย แผลสด หญิงตั้งครรภ์คลอดปกติ

“ การทานยาให้ถูกหลัก สำคัญต้องถูกโรค ใช้ยาตรงกับโรคที่เป็น ถูกคน ใช้ยาให้ตรงกับคน เพศ อายุ วัย และหญิงตั้งครรภ์ ถูกขนาด ใช้ยาถูกขนาดที่แพทย์กำหนด ถูกเวลา ใช้ยาให้ถูกเวลาที่ระบุบนฉลากยา เช่น ก่อนอาหาร หลังอาหาร ก่อนนอน และถูกวิธี การนำยาเข้าร่างกายให้ถูกช่องทาง เช่น ให้รับประทาน ให้หยอดตา ให้นวด ให้เหน็บทวาร “ ผศ.พญ.อรพิชญา แนะนำ

ถือเป็นกิจกรรมส่งต่อความรู้ผ่านงาน “บุญมาร์เก็ต”’ ซึ่ง พรรณสิรี คุณากรไพบูลย์ศิริ ผู้จัดการมูลนิธิรามาธิบดีฯ กล่าวว่า งานแฟร์ครั้งแรกนี้จะขยายการรับรู้วัตถุประสงค์และการดำเนินโครงการต่างๆ ไปยังสาธารณะเป็นวงกว้าง ภายในงานมีการออกร้านจำหน่ายสินค้าและอาหารที่กำลังเป็นที่นิยม เกิดความสุขที่เกิดจากการให้ อิ่ม ฟิน ช้อป ครบจบในงานเดียว รวมถึงของที่ระลึกการกุศลน่ารักน่าใช้จากมูลนิธิ หรือจะร่วมบริจาคเงินก็ลดหย่อนภาษีได้ 2 เท่า นอกจากนี้เ พื่อสนับสนุนพันธกิจด้านสร้างเสริมสุขภาพ จร่วมกับคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดีผ่านรามาแชนแนล จัดรายการในงานบุญมาร์เก็ต เพื่อให้ความรู้ด้านสุขภาพแก่ผู้ที่มาร่วมงาน ทั้งยังได้รับการสนับสนุนจากพันธมิตรสายบันเทิงในการให้ความสุขจากดาราศิลปินจิตอาสา เพิ่มความน่าสนใจให้แก่ผู้เข้ามาร่วมงานอีกด้วย รายได้ทั้งหมดจะนำไปสมทบทุนช่วยเหลือผู้ป่วยยากไร้ รพ. รามาธิบดี 

ตลอดทั้ง 7 วันของการจัดงานคัดสรรร้านเด็ดเจ้าดังมาให้ได้อิ่มอร่อย เช่น หมูกระด้งเบคอนทอดน้ำปลา, เจ๊พริก กุยช่ายตลาดพลู, ยำวุ้นเส้นโบราณ, ถั่วเทพ อร่อยขั้นเทพ, J-JAN ขนมอร่อยหลังการบินไทย, กาละแมบ้านคุณย่า by ของฝากย่าปู, สิงโตขนมไทย, ติ๋มปลาสลิด, อุไรรัตน์ เชียงใหม่ เป็นต้น รวมทั้งจัดกิจกรรมน่าสนใจมากมาย ในช่วงวันหยุดเพิ่มความบันเทิงจากศิลปิน ดาราจิตอาสาจากช่อง 3 ที่จะมาร่วมงานคึกคัก ภายในงานยังมีการแสดงดนตรีจากนักศึกษาคณะแพทย์ฯ และสาระความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพ โดยคณะแพทย์จาก รพ.รามาธิบดี อีกด้วย วันที่ 6 – 7 พ.ค. ชวนมาร่วมกิจกรรมสนุกๆ กับมูลนิธิรามาธิบดีฯ วันละ 4 รอบ ตลอดทั้งวัน