'ลอยกระทง' มรดกไทยล้ำค่า คู่ควรเสนอยูเนสโก

ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีที่สำคัญของคนไทย  กระทรวงวัฒนธรรมได้มอบหมายให้กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) ดำเนินการสืบสานสาระและคุณค่าของประเพณีลอยกระทง  ประจำปี 2566 นี้  ภายใต้แนวคิดการจัดกิจกรรมรณรงค์ให้แต่ละท้องถิ่นรักษาอัตลักษณ์ความเป็นไทย การรณรงค์เรื่องสิ่งแวดล้อมหนึ่งครอบครัวใช้หนึ่งกระทง หนึ่งคู่รักหนึ่งกระทง เมาไม่ลอยกระทง แต่งไทยไปลอยกระทง  การรณรงค์รักษาความสะอาดของแม่น้ำลำคลองหลังจัดกิจกรรมลอยกระทง เป็นต้น

กิจกรรมที่จะจัด  อาทิ งาน “ลอยกระทง สายน้ำแห่งวัฒนธรรม Loy Krathong : River of Culture” ในวันที่ 27 พฤศจิกายน ณ วัดอรุณราชวรารามฯ งาน Bangkok River Festival 2023  ที่ร่วมจัดกับไทยเบฟใน 10 ท่าน้ำสำคัญของกรุงเทพฯ รวมถึงงานลอยกระทงในท้องถิ่น  เน้นเผยแพร่คุณค่าสาระของวัฒนธรรมอันดีงามให้มีความสอดคล้องต่อการที่ประเทศไทยเตรียมเสนอ”ประเพณีลอยกระทง”  เป็นรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติต่อองค์การยูเนสโก ในลำดับต่อไป  ก่อนหน้านี้ สวธ. ขึ้นทะเบียนในรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติแล้ว 3 รายการ  ได้แก่ โขน ปี 2561 ,นวดไทย ปี 2562  และโนรา ปี2564

สำหรับกรมส่งเสริมวัฒนธรรม เป็นเลขานุการในอนุสัญญามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของยูเนสโก (ICH) ซึ่งในปี 2566 กรมส่งเสริมวัฒนธรรมได้ร่วมกับสถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในการเตรียมนำเสนอรายการลอยกระทงในประเทศไทยต่อยูเนสโก  

นายโกวิท ผกามาศ อธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) กล่าวถึงความคืบหน้าในการเตรียมการขึ้นทะเบียนลอยกระทงไทยเป็นมรดกทางวัฒนธรรมว่า   ทางคณะทำงานได้จัดทำเนื้อหาองค์ความรู้เกี่ยวกับประเพณีลอยกระทงในประเทศไทย โดยมุ่งที่จะนำเสนอยูเนสโกใน 3 ประเด็น คือ 1.ในมิติของพิธีกรรมและประเพณี คือ การปฏิบัติอันดีงามของคนที่สืบทอดมาแต่สมัยโบราณ ในการนำดอกไม้ ธูปเทียนใส่ในกระทงลอยในแม่น้ำในช่วงเวลาที่งดงามและเหมาะสม 2.มิติศิลปหัตถกรรมจากภูมิปัญญาการประดิษฐ์กระทงที่มีเอกลักษณ์ของคนไทย เกิดการคิดค้นประดิษฐ์กระทงในรูปแบบต่าง ๆ ด้วยภูมิปัญญางานดอกไม้ ใบตอง เครื่องหอม และเกิดงานสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ เช่น กระทงรักษาสิ่งแวดล้อมย่อยสลายง่าย อีกด้วย 

3.มุ่งนำเสนอการพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืนตามแนวทางองค์การสหประชาชาติ หรือ SDG สิ่งที่ปรากฎเป็นรูปธรรม ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีที่ส่งเสริมการเท่าเทียมกันในสังคม ไม่จำกัด เพศ อายุ วัย เชื้อชาติ นอกจากนี้ สร้างอาชีพ สร้างรายได้ให้กับผู้คนในพื้นที่ ด้านสังคมประเพณีลอยกระทงทำให้มีการรวมตัวของผู้คน ร่วมแรงร่วมใจทำกิจกรรมตามความเชื่อและศาสนา ก่อให้เกิดความสมัครสมานสามัคคี  ด้านศาสนาเป็นการสร้างจิตสำนึกในการแทนคุณ บำเพ็ญกุศลทำความดีให้จิตใจเบิกบาน ประเพณีนี้ยังให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อมอีกด้วย

คณะทำงานจากจุฬาฯ และสวธ. ได้ลงสำรวจพื้นที่และสำรวจความคิดเห็นในกลุ่มชนหลายจังหวัดสำคัญ เช่น สุโขทัย  เชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน แพร่ ตาก พระนครศรีอยุธยาเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ขณะนี้อยู่ระหว่างสำรวจความคิดเห็นกลุ่มคนในพื้นที่กรุงเทพฯ โดยทีมวิจัยจะศึกษาข้อมูลการปกป้องมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม และขอรับคำยินยอมจากชุมชนเพื่อเป็นหลักฐาน ทั้งเอกสาร  ภาพถ่าย การบันทึกภาพต่างๆ เพื่อเสนอต่อยูเนสโกต่อไป นอกจากนี้ คณะทำงานจัดประชุมคณะอนุกรรมการพิจารณารายการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมเรื่องประเพณีลอยกระทง ระหว่างวันที่ 16-17 พ.ย.2566 ก่อนเข้าสู่กระบวนการประมวลข้อมูลและจัดทำเนื้อหาสมบูรณ์ทั้งหมดภายในเดือนธันวาคม 2566 เพื่อเตรียมต่อคณะกรรมการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติปี 2567 ก่อนจะนำเสนอที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.)ให้ความเห็นชอบเสนอต่อยูเนสโก ภายในวันที่ 31 มีนาคม 2567 

ทั้ง อธิบดี สวธ. ยืนยันกรมส่งเสริมวัฒนธรรมจะทำหน้าที่อย่างเข้มแข็งในการรักษาเนื้อหาและอัตลักษณ์ของงานประเพณีลอยกระทงทุกจังหวัดทั่วไทย คู่กับการส่งเสริมการท่องเที่ยวและประเพณีท้องถิ่นของแต่ละจังหวัด เพราะประเพณีลอยกระทงเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของคนไทยมายาวนาน สะท้อนวิถีชีวิตของคนไทยที่มีความผูกพันกับน้ำอย่างใกล้ชิด ตั้งแต่การตั้งถิ่นฐานริมน้ำ การใช้น้ำในการทำเกษตรและอุปโภคบริโภคประจำวัน ใช้เป็นเส้นทางสัญจรและเป็นพื้นที่เพื่อการปฏิสัมพันธ์ระหว่างคนในชุมชน ปัจจุบันประเพณีลอยกระทงได้สร้างรายได้และเป็นที่รู้จักในระดับนานาชาติ