ภาษา’ไทยยวน’ใกล้สูญ เร่งทำฐานข้อมูลดิจิทัล

ไทยมีความหลากหลายของกลุ่มชาติพันธุ์ ชาวไทยยวนเป็นหนึ่งในชาติพันธุ์ที่กระจายอยู่ในหลายภาค โดยเฉพาะพื้นที่ภาคกลางมีชาวไทยยวนอพยพมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารพระมหากษัตริย์ไทยจำนวนมาก ซึ่งมีอัตลักษณ์ด้านภาษาและวัฒนธรรม อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันภาษาไทยยวนเสี่ยงสาบสูญไปพร้อมกับภูมิปัญญาและองค์ความรู้ท้องถิ่น นำมาสู่การขับเคลื่อนโครงการวิจัย “อนุรักษ์เอกสารโบราณของชาวไทยยวนในเขตภาคกลาง”  โดยมี อาจารย์ ดร.ยุทธพร นาคสุข อาจารย์ประจำหลักสูตรภาษาศาสตร์ สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชียมหาวิทยาลัยมหิดล เป็นหัวเรือใหญ่อนุรักษ์ภาษาถิ่นไทยยวน

พื้นที่วิจัยครั้งนี้อยู่ใน จ.ภาคกลาง โดยรอบมหาวิทยาลัยมหิดล โดยในปี 2564-2565 ที่ชุมชนไทยยวนบ้านท่าเสา ต.ห้วยม่วง อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม และจะขยายพื้นที่วิจัยไปที่ชุมชนไทยยวนบ้านนาหนอง และหมู่บ้านทุ่งหญ้าคมบางตำบลดอนแร่ อ.เมืองราชบุรี จ.ราชบุรี ในปี 2566

อาจารย์  ดร.ยุทธพร  เป็นนักภาษาศาสตร์ที่ทุ่มเทเวลาให้กับงานด้านภาษาถิ่นจารึกและเอกสารโบราณ มีผลงานวิจัยและบทความเผยแพร่อย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะผลงานภาษาจารึกและเอกสารโบราณของไทยยวน ถือเป็นกำลังสำคัญอนุรักษ์ภาษาและวัฒนธรรมของชาวไทยยวนในเขตภาคกลาง  ก่อนหน้านี้ ได้รางวัลเชิดชูเกียรติในฐานะผู้มีคุณูปการต่อการใช้ภาษาไทย เนื่องในวันภาษาไทยแห่งชาติ พ.ศ.2563

จากงานวิจัยระบุชาวไทยยวนในเขตภาคกลาง มีบรรพบุรุษอพยพมาจากเมืองเชียงแสนเมื่อ 200 กว่าปีมาแล้ว โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 โปรดเกล้าฯให้คนกลุ่มนี้มาตั้งถิ่นฐานในเมืองสระบุรีและเมืองราชบุรี ต่อมาได้กระจายไปตั้งถิ่นฐานยังจังหวัดอื่นๆ  เช่น นครปฐม ลพบุรี พิษณุโลก ฯลฯ

โครงการนี้นักวิจัยภาษาศาสตร์ตั้งใจอนุรักษ์เอกสารของกลุ่มชาติพันธุ์ทุกกลุ่มในเขตภาคกลาง แต่เหตุที่เลือกอนุรักษ์เอกสารคนไทยยวนก่อน  เพราะภาษาและวัฒนธรรมของคนกลุ่มนี้เริ่มจางลงไป พร้อมกับถูกแทรกแซงจากภาษาและวัฒนธรรมไทยกลางอย่างมาก  คนไทยยวนรุ่นใหม่พูดภาษาไทยยวนไม่ค่อยได้ ที่วิกฤตยิ่งกว่า ภาษาเขียน เอกสารใบลานไทยยวนที่จารด้วยอักษรธรรมล้านนาแทบจะไม่มีคนในชุมชนอ่านได้แล้ว หากไม่เร่งอนุรักษ์ เอกสารเหล่านี้อาจสูญหายไปตลอดกาล ไม่ว่าจะด้วยน้ำมือมนุษย์หรือเสื่อมสภาพไปตามอายุการใช้งานของใบลานเอง

ที่น่าสนใจโครงการนี้นักวิจัยทำงานร่วมกับชุมชน เพื่อสร้างความตระหนักคุณค่าของเอกสารโบราณที่มีอยู่ และร่วมกันอนุรักษ์ภาษาและวัฒนธรรมของคนไทยยวน  ทั้งยังมีภาคีเครือข่าย คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร และศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ตลอดจนนักศึกษาในหลักสูตรและบุคคลทั่วไปที่เคยอบรมกับ อาจารย์ ดร.ยุทธพร ร่วมกิจกรรมด้วย เช่น พระ อาจารย์มหาวิทยาลัย นักวิจัย นักวิชาการ นักศึกษา นักเรียน

กระบวนการอนุรักษ์เอกสารโบราณเริ่มตั้งแต่การทำความสะอาด การทำทะเบียน การทำสำเนาดิจิทัล การซ่อมแซมและการจัดเก็บ ซึ่งการทำสำเนาดิจิทัลจะช่วยยืดอายุของเอกสารต้นฉบับให้ยาวนานขึ้น เพราะสามารถอ่านจากสำเนา โดยไม่ต้องหยิบจับเอกสารต้นฉบับ แม้ต้นฉบับจะสูญสลายหรือเสียหาย สำเนาดิจิทัลยังคงอยู่ต่อไป 

ปัจจุบันมีเอกสารโบราณที่ได้ทำสำเนาดิจิทัลแล้วกว่า 400 รายการ และอยู่ระหว่างการดำเนินการประมาณ 1,000 รายการ พบอักษรที่ใช้บันทึกถึง 5 ชนิด ได้แก่ อักษรธรรมล้านนา อักษรไทยสมัยรัตนโกสินทร์ อักษรขอมไทยอักษรธรรมลาว และอักษรไทยน้อย

อาจารย์ ดร.ยุทธพร กล่าวว่า ในการอนุรักษ์เอกสารโบราณ  ตนเป็นเพียงฟันเฟืองเล็กๆ ที่ดำเนินการอยู่ในพื้นที่ภาคกลางของประเทศเท่านั้น แต่ยังมีอีกหลายหน่วยงานที่ทำงานแบบเดียวกันนี้ในภูมิภาคอื่นๆ รวมถึงมีฐานข้อมูลเอกสารโบราณที่สังกัดหน่วยงานเหล่านี้อีกไม่น้อย แต่ปัจจุบันมีลักษณะต่างคนต่างทำ เห็นว่า ควรจะมีหน่วยงานเจ้าภาพที่บูรณาการงานด้านนี้เข้าด้วยกัน เพื่อให้การอนุรักษ์มรดกภูมิปัญญาของชาติแขนงนี้มีความเป็นเอกภาพและมีประสิทธิภาพกว่าที่เป็นอยู่ ปลายทางของงานวิจัยอนุรักษ์เอกสารโบราณชาวไทยใต้ร่มชายคามหิดลนี้ มุ่งหมายสร้างฐานข้อมูลดิจิทัลเอกสารโบราณของกลุ่มชาติพันธุ์ในเขตภาคกลางให้มีสำเนาดิจิทัลมากที่สุด และเปิดโอกาสให้ผู้ที่สนใจสามารถสืบค้นและดาวน์โหลดไปใช้ประโยชน์ได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย  ขณะนี้อยู่ระหว่างการนำข้อมูลเข้าสู่ระบบ คาดว่า ฐานข้อมูลของโครงการจะแล้วเสร็จภายในเดือนมกราคมปีหน้า