เปิดสถานการณ์ช้างไทย ประชากรช้างป่า-ช้างบ้านกระเตื้อง แต่ความขัดแย้งคนกับช้างต้องเร่งแก้ ชี้ลักลอบตัดไม้ บุกรุกป่าทำเกษตร เป็นปัจจัยคุกคามช้างบุกชุมชนทำร้ายชาวบ้านตาย ขณะที่อุตสาหกรรมท่องเที่ยวช้างวิกฤติจากโควิด ปางช้างปิด ช้างตกงาน ควาญลดลง หวังจะคลี่คลายหลังมีวัคซีน-เปิดประเทศ ชวนอนุรักษ์สัตว์ประจำชาติในวันช้างไทย 13 มีนา.

    วันที่ 11 มี.ค. รศ.นสพ.ดร.ฉัตรโชติ ทิตาราม ศูนย์วิจัยช้างและสัตว์ป่า คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า เนื่องในวันช้างไทย 13 มี.ค.2564 คนไทยควรตระหนักในสถานการณ์ของทั้งช้างป่าและช้างบ้านของไทยที่เกิดขึ้น เพื่อช่วยกันอนุรักษ์ช้างไทย ผลสำรวจสถานการณ์ช้างไทยช่วง 1 ปีที่ผ่านมา สถานการณ์ช้างป่า จำนวนประชากรค่อนข้างคงที่และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะในพื้นที่อนุรักษ์บางแห่ง จากการสำรวจของกรมอุทยานฯ และการประชุมร่วมกันขององค์กรไม่แสวงหาผลกำไร และสถาบันการศึกษา พบว่า ปัจจุบันมีช้างป่าจำนวน 3,000-3,500 ตัว โดยยังคงพบปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนและช้าง เช่น ช้างออกนอกพื้นที่มากินอาหาร พืชไร่ อ้อย ข้าว ผลไม้ของชาวบ้าน ติดใจรสชาติของอาหาร เพราะอาหารในป่าไม่เพียงพอ ในบางพื้นที่ประชากรช้างป่ามากขึ้นจนล้น ช้างออกมานอกเขตป่าอนุรักษ์ มาอยู่ในพื้นที่ป่ากันชนหรือป่าชุมชนแล้วไม่ยอมกลับ ทั้งจากการบุกรุกป่า การขยายตัวทางการเกษตร เกิดกรณีช้างทำร้ายคนเป็นระยะ ปี 2563 มีเหตุการณ์ความขัดแย้งที่ก่อให้เกิดการเสียชีวิตและบาดเจ็บทั้งหมด 20 เหตุการณ์ ช้างล้มหรือเสียชีวิต 8 ตัว บาดเจ็บ 1 ตัว ส่วนคนเสียชีวิต 8 ราย และบาดเจ็บ 8 ราย โดยเดือน พ.ค.มีจำนวนคนและช้างบาดเจ็บและเสียชีวิตรวมกันสูงที่สุด รองลงมาคือ มิ.ย.และ ก.ย.
    รศ.นสพ.ดร.ฉัตรโชติ กล่าวต่อว่า ปลายปี 2562 มีการจัดตั้ง “โครงการพัชรสุธาคชานุรักษ์” พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระราชินี ทรงเป็นประธานที่ปรึกษาโครงการ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา ทรงเป็นประธานคณะกรรมการโครงการ รวมถึงจัดตั้ง “หมู่บ้านคชานุรักษ์” สร้างความเข้าใจในพฤติกรรมของช้างให้แก่ชาวบ้านในหมู่บ้านที่ได้รับผลกระทบช้างป่าทำลายพืชผล  และมีการจัดตั้ง “กองทุนคชานุรักษ์” ช่วยเหลือผู้ประสบภัยจากช้างป่า ความขัดแย้งลดลง อีกความคืบหน้าต้นเดือน มี.ค.ปี 2564 มีการจัดตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาศึกษาและแก้ไขปัญหาช้างป่า สภาผู้แทนราษฎร ขึ้น จะมีแนวทางแก้ปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนและช้างป่าอย่างเป็นรูปธรรรม เช่น การผลักดันช้างป่ากลับไปอยู่ในเขตป่าอนุรักษ์โดยไม่กลับออกมา การจัดการสภาพอาหารและน้ำในพื้นที่ กำหนดมาตรการเยียวยาทดแทนแก่ผู้เสียหายจากช้างป่า การใช้เทคโนโลยีมาช่วยจัดการ เป็นต้น
    รศ.นสพ.ดร.ฉัตรโชติ กล่าวอีกว่า ส่วนสถานการณ์ช้างบ้านมีจำนวนคงที่จนถึงเพิ่มขึ้นเล็กน้อยที่ประมาณ 3,800 เชือก ด้วยสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิดทั่วโลก มาตรการล็อกดาวน์ประเทศไทยเดือน มี.ค.2563 ทำให้อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวช้างประสบปัญหาอย่างหนัก จากการสำรวจปางช้างใน จ.เชียงใหม่ พบว่ามีการปิดตัวลงมากถึง 50% ปางช้างไม่มีรายได้เข้ามา แต่ต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายดูแลช้างที่มีปริมาณเท่าเดิม บางปางช้างที่ใช้บริการช้างเช่าต้องปล่อยให้ช้างกลับบ้าน และย้ายช้างไปยังแหล่งอาหารตามธรรมชาติ หรือกลับภูมิลำเนาพร้อมกับควาญช้าง แม้ผู้ประกอบการปางช้างปรับตัวรับนักท่องเที่ยวไทยช่วงโควิดดีขึ้น แต่เมื่อระบาดรอบใหม่ปลายปี 2563 ไม่มีนักท่องเที่ยวไทยเดินทางเลย ขณะนี้อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวช้างประสบปัญหาหนัก ช้างตกงาน และควาญช้างลดลง ส่งผลต่อสุขภาพของช้างคือ ช้างเบื่อและเครียด อ้วนเกินไปเพราะไม่ได้ทำงาน การเคลื่อนที่ต่อวันลดลง มีปัญหาระบบทางเดินอาหาร เกิดการสูญเสียช้าง สถานการณ์ช้างบ้านน่าจะคลี่คลายหลังจากมีวัคซีนและการท่องเที่ยวจะกลับมาอีกครั้งแบบวิถีใหม่  
    "ปีที่ผ่านมาการจัดทำประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เรื่องการจัดสวัสดิภาพช้างในปางช้างปี 2563 ซึ่งเป็นการกำหนดการดูแลช้างให้มีสวัสดิภาพที่ดีตามหลักสากล โดยถ้ามีการพบเห็นการทำทารุณกรรมสามารถแจงได้ที่กรมปศุสัตว์ซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบหลัก นอกจากนี้ยังมีการจัดทำ (ร่าง) มาตรฐานสินค้าเกษตร การปฏิบัติที่ดีสำหรับปางช้าง หรือมาตรฐานปางช้าง โดยสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.) ที่จะเป็นตัวกำหนดการจัดการช้างและปางช้างเพื่อการท่องเที่ยว และ (ร่าง) พ.ร.บ.ช้าง ซึ่งทั้ง 2 ฉบับนี้อยู่ในขั้นตอนของการทำประชาพิจารณ์รับฟังความคิดเห็นของประชาชนในเดือน เม.ย.นี้ โดยเฉพาะผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับช้าง" รศ.นสพ.ดร.ฉัตรโชติ กล่าว.