ทฤษฎีสมคบคิด "คิวแอนอน" (QAnon) เคยเป็นเรื่องชายขอบ ในเวลาไม่กี่ปีทฤษฎีสมคบคิดนี้แผ่ขยายทั่วโลกเป็นปรากฏการณ์นานาชาติ แกนหลักของ QAnon คือ แนวคิดขวาจัดต่อต้านรัฐพันลึก (Deep State) เชื่อว่า Deep State เกี่ยวโยงกับพรรคการเมืองเครือข่ายค้าประเวณีเด็ก

จุดเริ่มต้นของ QAnon :

                มีผู้อธิบายว่าจุดเริ่มของ QAnon เกิดเมื่อปี 2016 (ช่วงหาเสียงเลือกตั้งที่ทรัมป์ชนะ) รู้จักในนาม “Pizzagate” กล่าวหาแกนนำพรรคเดโมแครตทำธุรกิจลักพาเด็กเพื่อขายบริการทางเพศ

                คำว่า “QAnon” ปรากฏครั้งแรกเมื่อปลายปี 2017 จากการโพสต์โดยผู้ใช้นามแฝง “Q Clearance Patriot” อ้างตนเป็นเจ้าหน้าที่ข่าวกรองอเมริกันเข้าถึงชั้นข้อมูลลับ “Q” จนบัดนี้ยังสรุปไม่ได้ว่าคนนี้คือใคร บางคนเชื่อว่ามีผู้อยู่เบื้องหลัง Q หลายคน

                เนื้อหาสาระที่เผยแพร่คือกล่าวหานักการเมืองเดโมแครตลักพาตัวเด็ก มีสัมพันธ์ทางเพศกับเด็ก สหรัฐมี Deep State ที่ครอบงำประเทศ ร่วมมือกับชนชั้นปกครองประเทศอื่นๆ พวก QAnon สนับสนุนให้เลือกโดนัลด์ ทรัมป์ (Donald Trump) จะแพร่กระจายข่าวนี้ตลอดเวลา เมื่อทรัมป์ชนะเลือกตั้ง QAnon แพร่ข่าวต่อว่าพวก Deep State ขัดขวางทรัมป์ เช่น การต่อต้านจากพวกเจ้าหน้าที่รัฐ

                สาวก QAnon เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ใช้สัญลักษณ์ “Q” พร้อมกับธงชาติอเมริกา และคำขวัญ “Where We Go One, We Go All” ข้อมูลของพวกเขาในโซเชียลมีเดียนี่เองเป็นเหตุดึงความสนใจ กลายเป็นกลุ่มที่มีอิทธิพลต่อสังคมอย่างรวดเร็ว  โรคระบาดโควิด-19 เป็นอีกปัจจัยสนับสนุนการเติบโตของกลุ่ม

                มาร์จอรี เทย์เลอร์ กรีน (Marjorie Taylor Greene) หนึ่งในสาวก QAnon ชนะเลือกตั้งเป็น ส.ส.ของพรรครีพับลิกัน เมื่อพฤศจิกายน 2020 พูดว่า “Q เป็นพวกรักชาติ”

ลักษณะของพวก QAnon :

            ประการแรก เป็นฝ่ายขวาสุดโต่ง

                ในหมู่ QAnon ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ เป็นฮีโร่ของพวกเขา ทรัมป์คือผู้นำทำสงครามกับชนชั้นนำที่บูชาซาตาน ที่ผ่านมาประธานาธิบดีทรัมป์รีทวีตข้อความของพวก QAnon อยู่เสมอ แสดงถึงการสนับสนุน ครั้งหนึ่งเอ่ยถึง QAnon ว่า “ประชาชนผู้รักประเทศของเรา”

                ทรัมป์จึงได้กลุ่มคนที่สนับสนุนตนอย่างเข้มแข็งและอยู่เหนือพรรค

                ในการเลือกตั้งพฤศจิกายน 2020 ที่ผ่านมา คนอเมริกัน  1 ใน 3 เชื่อว่าทรัมป์แพ้เพราะโดนโกง ทั้งๆ ที่เจ้าหน้าที่เลือกตั้ง ศาลหลายรัฐต่างชี้ให้เห็นแล้วว่าไม่มีการโกงเลือกตั้ง หรือทำผิดกฎหมายอย่างมโหฬารตามข้อกล่าวหา แต่ QAnon ประโคมข่าวต่อเนื่อง ไม่ยอมรับความจริง การที่ทรัมป์พูดซ้ำว่าโดนโกงเป็นอีกข้อมูลที่พวก QAnon ใช้เป็นหลักฐานว่ามีการโกงจริง

                ม็อบทรัมป์ที่บุกเข้ารัฐสภาเมื่อวันพุธที่ 6 มกราคม 2021 ส่วนหนึ่งคือพวก QAnon

                ประการที่ 2 Deep State กับพรรคเดโมแครตคือศัตรู

                พวกเขาเชื่อว่าโลกถูกครอบงำด้วยชนชั้นปกครองอย่างเป็นระบบ ประชากรโลกอยู่ใต้อำนาจเหมือนทาสอย่างไม่รู้ตัว ชนชั้นปกครองที่ว่านี้ประกอบด้วยนักการเมือง ผู้มีอำนาจระบบการเงินการค้าโลก ในตลาดหุ้น เจ้าของสถาบันการเงิน เป็นเจ้าของสื่อ ฮิลลารี คลินตัน, บารัค โอบามา คือผู้นำรัฐพันลึก ไม่ว่าข้อเท็จจริงเป็นอย่างไร ผลโพลจาก NPR/Ipsos เมื่อปลายธันวาคม 2020 คนอเมริกัน 17% เชื่ออย่างหนักแน่นว่าชนชั้นปกครองของพรรคเดโมแครตเกี่ยวข้องกับการค้าประเวณีเด็กและเป็นพวกบูชาซาตาน คนอเมริกัน 39% เชื่อว่าอเมริกามี Deep State

                ประการที่ 3 คนอเมริกันมากมายสนับสนุน

                HOPE Not Hate เก็บรวบรวมงานวิจัยทั่วประเทศพบว่าคนอเมริกันร้อยละ 10 สนับสนุน QAnon ถ้ายกเฉพาะประเด็นโควิด-19 คนอเมริกันร้อยละ 19 (เท่ากับหลายสิบล้านคน) เห็นด้วยกับทฤษฎีสมคบคิดของพวก QAnon ที่ชี้ว่าโควิด-19 เป็นแผนลดประชากรโลก เป็นแผนของชนชั้นปกครองอเมริการ่วมมือกับสหประชาชาติ

                ข้อมูลของ HOPE Not Hate ชี้กว่าร้อยละ 20 ของคนที่สนับสนุนทรัมป์คือพวกของกลุ่ม QAnon พวกเขาต้องการให้ทรัมป์ชนะเลือกตั้งอีกครั้ง เนื่องจากทรัมป์คือผู้กอบกู้อเมริกา ต่อต้านไบเดนซึ่งเป็นตัวแทนของชนชั้นปกครอง

            ประการที่ 4 QAnon มีหลายประเทศทั่วโลก

                สาวกหรือสมาชิกกลุ่มไม่เพียงอยู่ในอเมริกาเท่านั้น งานศึกษาของมาร์ค อังเดร อาร์เจนทิโน นักศึกษาปริญญาเอกของมหาวิทยาลัยคอนคอร์เดีย แคนาดา พบว่า QAnon ขยายไปแล้ว 71 ประเทศทั่วโลก เยอรมนีเป็นประเทศที่สองรองจากอเมริกาที่มีผู้เข้าร่วมและติดตามมากที่สุด

            ประการที่ 5 ไม่เชื่อสื่อกระแสหลัก ไม่เชื่อวิทยาศาสตร์

                พวกเชื่อทฤษฎีสมคบคิดจะไม่รับรู้ข่าวจากสื่อกระแสหลัก ชี้ว่าเชื่อไม่ได้ เป็นเครื่องมือของชนชั้นปกครอง พวกเขาจะสื่อสารกันเองด้วยเรื่องราวของพวกเขาเอง แกนนำจะเป็นผู้ให้ข่าวให้ข้อมูล หลายครั้งนำเสนอในทำนองว่าเป็น “ข้อมูลลับ” เรื่องราวมักแปลกหวือหวา (ตรงจริตคนชอบเรื่องแปลกประหลาดแม้ไม่สมเหตุผลก็ตาม)

                ประธานาธิบดีทรัมป์เป็นอีกผู้หนึ่งที่พูดต่อหน้าสาธารณะหลายครั้งว่าขอให้คนอเมริกันเชื่อตนมากกว่าเชื่อความรู้วิทยาศาสตร์การแพทย์ ให้เหตุผลว่านักวิทยาศาสตร์การแพทย์ตกอยู่ใต้อำนาจการเมือง และเมื่อสถิติชี้ว่าปี 2020 คนอเมริกันตายจากโควิด-19 ถึง 350,000 ราย ทรัมป์โต้กลับว่าไม่ได้ตายเยอะขนาดนั้น

            ประการที่ 6 เลือกตั้งจบแต่พวก QAnon ไม่จบ

                แม้ควรพูดว่าการเลือกตั้งประธานาธิบดีจบไปแล้ว ไบเดนเป็นประธานาธิบดีคนใหม่ แต่พวก QAnon มองไกลกว่านั้น เรื่องที่แล้วมาเป็นเพียงฉากหนึ่งหรือตอนหนึ่งเท่านั้น การเลือกตั้งที่ผ่านมาช่วยให้พวกเขาแยกมิตรแยกศัตรูชัดเจนขึ้น กำลังเตรียมการขั้นต่อไปเพื่อทำลายระบบโลกเดิม สร้างโลกใหม่

วิพากษ์ QAnon :

                ความเหลื่อมล้ำจากทุนนิยม ชีวิตที่ยากลำบากเป็นที่รับรู้ทั่วไป ความแปลกแยกต่อนักการเมืองรัฐบาลเป็นที่วิพากษ์มานาน เหล่านี้เป็นประเด็นที่พูดถึงและยอมรับกันอย่างกว้างขวาง QAnon นำเสนอเรื่องนี้ด้วยการจี้บางประเด็น สนับสนุนทรัมป์ (หรืออีกนัยหนึ่งคือต่อต้านพรรคเดโมแครต) จึงไม่แปลกใจหากพวก QAnon เป็นฝ่ายรีพับลิกันเสียเป็นส่วนใหญ่

                ถ้ามองว่า QAnon เป็นหัวคะแนน ต้องยอมรับว่าทำงานได้ดี

                ในกรอบที่ไกลกว่าสหรัฐ QAnon ในแต่ละประเทศมีนโยบายหรือเรื่องราวเฉพาะสอดคล้องกับบริบทประเทศนั้น อาจเป็นเรื่องปัญหาความยากจน เรื่องเชื้อชาติ วัฒนธรรมที่แตกต่าง มักใช้แนวทางที่ดูอลังการ เช่น ล้ม Deep State ทำลายชนชั้นปกครอง

                ไม่ว่าจะที่อเมริกาหรือประเทศอื่นๆ QAnon จะนำประเด็นหลักที่สังคมสนใจ เรียกร้องความช่วยเหลือ QAnon พยายามตอบสนองความต้องการเหล่านั้นโดยอ้างว่าจะเกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ความช่วยเหลือก้อนใหญ่กำลังจะมา เป็นอีกเหตุผลว่าทำไมสมาชิกลุ่มเพิ่มอย่างรวดเร็ว มีส่วนร่วมอย่างกระตือรือร้น

                ถ้าอธิบายในแง่การหาเสียงก็คือการนำเสนอเรื่องที่ประชาชนสนใจ ตอบสนองความต้องการพื้นฐานนั่นเอง  และให้ความหวังเรื่อยๆ จากเรื่องนี้ไปเรื่องนั้น มี “ประเด็น” ให้รู้สึกว่าต้องติดตามใกล้ชิดตลอดเวลา

                ณ วันนี้ QAnon เคลื่อนไหวสนับสนุนทรัมป์ แต่ไม่ว่าทรัมป์จะอยู่หรือหายไปจากวงการ QAnon จะคงอยู่ต่อไป หรือหาก QAnon ถูกกำราบก็จะมีกลุ่มใหม่เกิดขึ้นมาแทน ตราบเท่าที่สังคมเหลื่อมล้ำ หลายคนคิดว่าตนไม่ได้รับความเป็นธรรม ต้องการใครสักคนที่ลุกขึ้นมาต่อสู้เพื่อพวกเขา  แม้อาจเป็นเพียงความหวังลมๆ แล้งๆ ก็ตาม.

ชาญชัย คุ้มปัญญา

[email protected]

---------------------------

ภาพ : คำแนะนำการล้างผักผลไม้

เครดิต : https://www.who.int/images/default-source/health-topics/coronavirus/eng-mythbusting-ncov-(13).tmb-1920v.png

---------------------------