“ให้ความรู้ที่ถูกต้องเรื่องโภชนาการ”

รับมือยุคสั่งอาหารออนไลน์แบบสุขภาพดี

     ปัจจุบันแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์มีส่วนกระตุ้นให้ผู้บริโภคมีน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้น สิ่งที่เกิดขึ้นทำให้รายได้ตัวเลขของธุรกิจสั่งอาหารเดลิเวอรีทั้งอเมริกาและยุโรปเติบโตขึ้นจากที่แล้วประมาณ 50% ทั้งนี้ กลุ่มผู้บริโภคที่นิยมสั่งอาหารฟาสต์ฟู้ดผ่านแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ เป็นกลุ่มของคนอายุ 18-34 ปี ที่มีพฤติกรรมชอบรับประทานนอกบ้าน และอาหารไม่ชอบเข้าครัวปรุงอาหารกินเอง

     ที่น่าสนใจนั้น จากการสำรวจข้อมูลขององค์การด้านอาหารในอเมริกาและอังกฤษ พบว่าคนหนุ่มสาวในกลุ่มอายุดังกล่าวจะมีอายุที่สั้นลงจากคนวัยพ่อแม่ ซึ่งเกิดขึ้นจากการบริโภคอาหารที่สั่งได้ตลอด 24 ชั่วโมง เพราะเป็นการกระตุ้นให้คนกินเยอะมากเกินไป และถ้าย้อนกลับไปเมื่อ 10-20 ปีที่ผ่านมา ปัญหาการบริโภคอาหารของคนคือ การกินอาหารแปรรูปมากเกินไป แต่ปัจจุบันแอปพลิเคชันสั่งอาหาร 24 ชั่วโมง กลายเป็นสิ่งที่กระทบต่อสุขภาพของคนในยุคโซเชียล ทั้งที่ความจริงแล้วจุดประสงค์ของการสั่งอาหารเดลิเวอรีนั้นคือเรื่องความสะดวกในการบริโภค โดยประหยัดค่าใช้จ่ายและเวลาในการออกไปซื้ออาหาร แต่ไม่ใช่กระตุ้นให้คนรับประทานอาหารมากขึ้น โดยเฉพาะอาหารขยะ อย่างพิซซ่าฮัท และแฮมเบอร์เกอร์ ซึ่งอุดมไปด้วยน้ำตาล เกลือ และไขมัน

     สิ่งที่เกิดขึ้นจึงสะท้อนให้เห็นว่า การหันมาปรุงอาหารเองที่บ้าน โดยเน้นเป็นอาหารที่ทำง่ายๆ และมีประโยชน์ เช่น ซุป สลัดผัก กินเนื้อไม่ติดมัน (เนื้อสันใน) ข้าวกล้อง มันฝรั่ง และผักสดล้างสะอาด หรือจะเลือกปรุงเมนูอาหารที่เลือกใช้ผักเป็นส่วนประกอบหลักในอาหาร อาทิ อาหารไทย อาหารเวียดนาม และอาหารญี่ปุ่น ทั้งนี้ พฤติกรรมของการสั่งอาหารเดลิเวอรีที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพนั้น เป็นสิ่งที่รัฐบาลในต่างประเทศจะต้องให้ความสำคัญเกี่ยวกับเรื่องนี้ หรือบริโภคอาหารขยะที่ได้จากสั่งซื้อตลอด 24 ชั่วโมงนั้นน้อยลง

     ไม่ต่างจากฝั่งทางเอเชียเอง อย่างประเทศฮ่องกง แอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์เป็นสิ่งที่ทำร้ายสุขภาพของคนหนุ่มสาว และยังทำให้ประเพณีการปรุงอาหารกินเองที่บ้านเริ่มจะหายไป โดยเฉพาะการปรุงอาหารจีนท้องถิ่นของคนฮ่องกง และเปลี่ยนไปกินอาหารที่ขายอยู่ในเมืองมากขึ้น ความสะดวกของแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ ทำให้คนหนุ่มสาวชาวฮ่องกงให้ความสนใจเกี่ยวกับอาหารสะดวกซื้อมากขึ้น นั่นจึงทำให้อาหารจีนดั้งเดิมเริ่มหายไป จึงส่งผลให้นักวิชาการด้านโภชนาการในฮ่องกงออกมาสะท้อนเรื่องนี้ เพื่อคนหนุ่มสาวตระหนักเกี่ยวกับการใช้บริการสั่งอาหารสะดวกซื้อ หรือพูดง่ายๆ คนหนุ่มสาวจะซื้ออาหารสะดวกซื้อกลับมากินที่บ้านมากขึ้น นั่นจะทำให้คนรุ่นใหม่ไม่กระตือรือร้นที่จะปรุงอาหารกินเอง ซึ่งวัฒนธรรมดังกล่าวเป็นสิ่งที่หนุ่มสาวฮ่องกงควรอนุรักษ์เอาไว้

     ย้อนกลับไปเมื่อประมาณ 5 ปีที่ผ่านนั้น แอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์เพียงเจ้าเดียวในฮ่องกงมียอดใช้บริการสูงคิดเป็น 500 เปอร์เซ็นต์ นั่นจึงส่งผลให้ฮ่องกงมีร้านมากขึ้นถึง 500 แห่งทั่วประเทศ ทำให้การสืบทอดอาหารจีนสูตรดั้งเดิมนั้นเริ่มหายไป เพราะคนวัยหนุ่มสาวนิยมสั่งอาหารมาบริโภคที่บ้านมากขึ้น หากย้อนกลับไปที่ปลายศตวรรษที่ 19 หรือประมาณ 65 ปีที่ผ่านมานั้น ฮ่องกงมีการจำหน่ายอาหารสำเร็จรูปคือ แผงขายอาหารริมทาง ที่เป็นอาหารจานด่วนราคาถูก อย่างบะหมี่กึ่งสำเร็จรูป ข้าวผัด และโจ๊กเท่านั้น

(สง่า ดามาพงษ์)

     อ.สง่า ดามาพงษ์ ที่ปรึกษากรมอนามัยและผู้ทรงคุณวุฒิจาก สสส. บอกว่า “สำหรับเรื่องของการสั่งอาหารผ่านแอปพลิเคชันในยุคนี้ อันที่จริงแล้วมันมีทั้งผลดีและผลเสีย เหมือนเหรียญ 2 ด้าน อีกทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นเราไม่สามารถทานกระแสของมันได้ อีกทั้งเราก็ไม่สามารถหวนกลับไปใช้ชีวิตแบบเดิมได้ ทั้งนี้ ก็เพื่อไม่ให้ขัดกับบริบท หรือสิ่งที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน อาจารย์ขอสะท้อนเรื่องการสั่งอาหารเดลิเวอรีทั้งมุมดีและมุมเสีย โดยเฉพาะในช่วงที่โควิด-19 ระบาด ซึ่งเป็นอีกเหตุผลหนึ่งที่ทำให้กระแสการสั่งอาหารผ่านแอปพลิเคชันออนไลน์ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในบ้านเรา

     “ถ้าพูดถึงแง่ดีในช่วงโควิด-19 ระบาดที่ผ่านมานั้น หลายคนที่ต้องกักตัวอยู่บ้าน นิยมทำอาหารกินเอง เพราะทุกคนกลัวติดโควิด-19 แต่พอโรคโควิด-19 เริ่มดีขึ้น จึงทำให้การสั่งอาหารผ่านแอปพลิเคชันออนไลน์ได้รับความนิยม ซึ่งตรงนี้เป็นข้อดีของการสั่งอาหารแบบเดลิเวอรี เพราะมันประหยัดค่าใช้จ่ายในการเดินทางไปซื้ออาหาร และที่สำคัญเราได้กินอาหารที่เราชอบ แต่ทุกอย่างนั้นล้วนมีข้อดีและข้อเสียอยู่ในตัวเอง ซึ่งแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ก็ตาม ซึ่งคล้ายกับระบบไอทีต่างๆ ก่อนหน้านี้ เพราะคนจะมองว่าอาหารฟาสต์ฟู้ดต่างๆ ที่เราสั่งมาบริโภคอาจจะมีเกลือ น้ำตาล ไขมันในปริมาณที่สูง ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ยกตัวอย่างง่ายๆ ว่า ถ้าเราเดินเข้าไปร้านอาหารฟาสต์ฟูดที่ขายแฮมเบอร์เกอร์ ซึ่งอันที่จริงแล้วก็ยังมีเมนูเพื่อสุขภาพอื่นๆ ในร้านขายอาหารขยะเหล่านี้ เพียงแต่ว่าเราจะต้องรู้จักสั่งเมนูเพื่อสุขภาพไปรับประทาน หรือหากเราไปนั่งร้านอาหารตามสั่งทั่วไป แต่เราเลือกสั่งอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ เช่น อาหารที่มันจัด หวานจัด ก็ส่งผลเสียต่อสุขภาพเหมือนกัน ดังนั้นสิ่งสำคัญคือการปลูกฝังทักษะความรอบรู้ด้านโภชนาการให้กับเด็กเยาวชนและผู้บริโภค

     ทั้งนี้ ทักษะความรอบรู้ด้านโภชนาการ เช่น หากอาจารย์จะสั่งเมนูผัดกะเพราไข่ดาว ก็จะเลือกที่จะเพิ่มแครอตและถั่วฟักยาวเข้าไป เพราะบางครั้งใส่ใบกะเพราอย่างเดียวอาจจะไม่พอ ที่สำคัญก็จะเพิ่มลงไปในแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ว่าไม่ใส่ผงชูรส ซึ่งเหล่านี้มันอยู่ที่ตัวเราจะเลือกครับ ดังนั้นแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ก็ควรที่จะดีไซน์ให้ผู้บริโภคสามารถสั่งอาหารเดลิเวอรีที่ตัวเองชอบแบบสุขภาพดีได้จริงๆ

     ส่วนคำถามที่ว่าหากคนส่วนใหญ่เลือกที่จะสั่งอาหารผ่านออนไลน์มากขึ้น จะทำให้คนหนุ่มสาวและวัยรุ่นเรียนรู้การเข้าครัวน้อยลง และทำให้เมนูอาหารไทยต่างๆ เช่น น้ำพริก หรือแม้แต่แกงส้มนั้นหายไป ทั้งที่เป็นอาหารยอดนิยมลดลงหรือไม่ ตรงนี้ก็ต้องย้อนกลับไปที่เราจะสามารถช่วยกันผลักดันเพื่อทำ 2 เรื่องนี้ให้ไปด้วยกันได้ ทั้งผู้บริโภคที่มีทักษะความรอบรู้ด้านโภชนาการ หรือทักษะในการเลือกรับประทานอาหารที่ถูกสุขลักษณะ และในส่วนของคนสร้างแอปพลิเคชันเองก็ต้องครีเอตรูปแบบแอปพลิเคชันให้สามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคให้มากที่สุด”

     ที่ปรึกษากรมอนามัย กล่าวเพิ่มเติมว่า “หากเรายังไม่มีการรณรงค์หรือเพิ่มทักษะเกี่ยวกับความรอบรู้ด้านโภชนาการที่ถูกต้อง ก็อาจเป็นไปได้ว่าในอนาคตนั้น พฤติกรรมการรับประทานอาหารของคนอาจจะเปลี่ยนแปลงไป เช่น การกินผัก ผลไม้น้อยลง และหันไปบริโภคอาหารจากบริการสั่งอาหารออนไลน์แทน ดังนั้นทางออกในการแก้ปัญหาเรื่องนี้จำเป็นต้องมีนักวิชาการเข้ามาทำงานวิจัยเกี่ยวกับแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ ส่วนหนึ่งก็เพื่อเป็นข้อมูลให้คนทราบว่าการบริโภคอาหารของคนไทยนั้นเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร ทั้งนี้ก็เพื่อสนับสนุนเรื่องการบริโภคอาหารที่ถูกต้องและปลอดภัยให้กับคนไทย เพื่อให้เข้ากับยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงไป เพราะการบริโภคอาหารให้ถูกต้องครบ 5 หมู่ ยังถือเป็นหลักในการดูแลสุขภาพที่สำคัญ”

(ผศ.นพ.พันธ์ศักดิ์ ศุกระฤกษ์)

     ด้าน ผศ.นพ.พันธ์ศักดิ์ ศุกระฤกษ์ อาจารย์ประจำหลักสูตรชะลอวัยและฟื้นฟูสภาพ ม.ธุรกิจบัณฑิตย์ ให้ข้อมูลว่า “ปัจจุบันนั้นวัฒนธรรมการสั่งอาหารออนไลน์เริ่มเป็นที่แพร่หลายไปทั่วโลก ทั้งจีน ไต้หวัน ฮ่องกง รวมถึงประเทศไทย และเหตุผลหนึ่งที่ทำให้คนไทยนั้นสั่งอาหารออนไลน์ เพราะว่าผู้บริโภคสามารถเปรียบเทียบราคา และยังสามารถเลือกอาหารที่จะรับประทานได้ค่อนข้างหลากหลายและตรงกับรสนิยม แต่นั่นจะทำให้เราบริโภคอาหารไม่หลากหลาย ซึ่งต่างจากสมัยก่อนที่หากเราไม่ชอบกินอาหารแบบนี้ เราก็สามารถเลือกกินอาหารอย่างอื่นแทนได้

     “สิ่งสำคัญสำหรับการบริโภคอาหารของคนรุ่นใหม่ ซึ่งรวมถึงคนที่มีอายุมากที่อยู่ในยุคนี้ ประการสำคัญจะต้องมีความรู้เรื่องโภชนาการที่ครบถ้วนสมบูรณ์ เพื่อให้คนเลือกบริโภคอาหารให้ครบ 5 หมู่ โดยเฉพาะหากปัจจุบันมีโปรโมชั่นการขายที่ชูเรื่องของการลดแลกแจกแถม นั่นหมายความว่าอาหารกลุ่มนี้มีไขมัน น้ำตาล และเกลือสูง ซึ่งจะทำให้ผู้บริโภคทั่วโลกเป็นโรค “อ้วนลงพุง” โดยเฉพาะการที่หากกินอาหารแล้วนั่งดูทีวีหรือเล่นเกม กระทั่งเข้านอนทันที นั่นหมายว่าหลังบริโภคอาหารแล้ว เราไม่มีกิจกรรมย่อยอาหาร จึงเป็นสาเหตุของโรคอ้วนที่กล่าวไว้ข้างต้น

     นอกจากนี้ ในปัจจุบันการที่ผู้บริโภคสามารถสั่งอาหารออนไลน์มารับประทานเวลาใดก็ได้นั้น มันทำให้คนกินอาหารไม่ตรงกับนาฬิกาชีวภาพ จึงเป็นสาเหตุของโรค NCD นั่นเอง ซึ่งคำว่านาฬิกาชีวภาพนั้นคือ การรับประทานอาหารเช้าอย่างเต็มที่ เพราะอาหารเช้าจะทำให้ร่างกายหลั่งฮอร์โมนการเผาผลาญอาหารออกมา กระทั่งตอนเย็นการเผาผลาญพลังงานก็จะหยุดลง จึงเป็นเหตุผลว่าเราควรกินอาหารมื้อเย็นให้น้อยลง และต้องงดกินอาหารที่มีไขมันสูง งดอาหารที่มีแป้งและน้ำตาลลงในมื้อเย็น แต่ยังสามารถบริโภคอาหารที่มีโปรตีนและผัก ผลไม้ได้ นอกจากนี้หลังกินอาหารมื้อเย็นแล้วควรเดินออกกำลังกายเป็นเวลา 10 นาที เพื่อให้น้ำตาลในกระแสเลือดสูบฉีดเข้าไปที่กล้ามเนื้อ นั่นจะทำให้น้ำตาลในเลือดของเราลดน้อยลง ก็จะช่วยป้องกันโรคอ้วนลงพุง หรือโรค NCDs (โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง) ต่างได้”

     ผศ.นพ.พันธ์ศักดิ์ บอกอีกว่า “ถ้าเราทุกคนช่วยกันรณรงค์เกี่ยวกับการบริโภคที่ใส่ใจสุขภาพ เพราะปัจจุบันการพูดถึงเวลเนสมากขึ้น หรือการมีสุขภาพที่ดีและแข็งแรงจะต้องประกอบด้วยหลายมิติ ทั้งกินดี อยู่ดี ออกกำลังกายดี และนอนดี ดังนั้นเราจะเห็นว่ามีบล็อกเกี่ยวกับสุขภาพต่างๆ ออกมาพูดถึงเรื่องการดูแลสุขภาพในมิติต่างๆ หรือแม้แต่ผู้ผลิตแอปพลิเคชันสั่งอาหารออนไลน์ เพื่อตอบสนองความต้องการของลูกค้าที่ชอบเรื่องความสะดวกสบายในการบริโภคอาหารนั้น ก็อาจจะต้องมีการตระหนักในเรื่องการอาหารที่หวานจัด เค็มจัดและมันจัดให้มากขึ้น เพราะในร้านอาหารสะดวกซื้อในต่างประเทศเองก็ได้มีการปรับเปลี่ยน คือการเน้นเพิ่มอาหารที่ไฟเบอร์มากขึ้น ตรงนี้เป็นสิ่งที่หลายฝ่ายจะต้องช่วยกันรณรงค์ครับ”.