ชุมชนบ้านครัว ริมคลองแสนแสบ

     ถ้าไม่อยากออกต่างจังหวัด หรือเที่ยวไกลๆ เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร นับว่าเป็นหนึ่งทางเลือก เพราะมีครบครันทั้งในแง่ความเป็นย่านธุรกิจ การค้า แหล่งช้อปปิ้ง อย่างสยามสแควร์  ศูนย์การค้า   โรงพยาบาล โรงเรียน มหาวิทยาลัย  เป็นแหล่งสีสันสว่างไสว ไม่เคยหลับไหลแม้ยามคำคืน จึงเป็นแหล่งทั้งที่นัดพบปะสังสรรค์ หรือออกมาเดินฉุยฉายกรุยกรายอวดโฉม เสื้อผ้าหน้าผมที่ทันสมัย หรือล้ำยุคก็ได้ทั้งนั้น อีกทั้ง การเดินทางไปสะดวก มีหลากหลายเส้นทสง  ทั้งรถไฟฟ้า รถเมล์ เรือ 

    แต่ในสถานการณ์โควิด-19  ย่านปทุมวัน อาจจะไม่คึกคักเหมือนเดิม เพราะขาดนักท่องเที่ยวต่างชาติ มาเดินสร้างสีสัน อีกทั้งสภาพเศรษฐกิจที่ย่ำแย่   แต่จริงๆแล้ว ถ้าจะเที่ยว"เขตปทุมวัน" ไม่จำเป็นต้องไปแถวสยามสแควร์ หรือไปเดินสยามพารกกอน เท่านั้น เพราะปทุมวัน  มีแหล่งแสดงงานศิลป์ แกลลอรี่ตามจุดต่างๆ มากมาย  และยังมีวิถีชีวิตชุมชนริมคลองซุกซ่อน ซึ่งก็คือชุมชนริมคลองแสนแสบ อย่างชุมชนบ้านครัว ที่น้อยคนจะรู้จัก  แต่ถ้ารู้จักแล้ว อาจหลงรักกรุงเทพฯอักโขมากยิ่งขึ้น

ชมวัตถุโบราณภายในหอศิลป์จิม ทอมป์สัน

    ไม่นานมานี้ พิพิธภัณฑ์บ้านไทย จิม ทอมป์สัน ได้ร่วมกับ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร, พิพิธภัณฑ์บ้านไทย จิม ทอมป์สัน , หอศิลป์ บ้านจิม ทอมป์สัน, ห้องสมุดวิลเลี่ยม วอร์เรน, เยลโลเฮ้าส์, ชุมชนบ้านครัว, สถานที่แสดงงานศิลปะและศูนย์รวมบริการด้านศิลปะร่วมสมัย (JWD Art Space) แกลเลอรี่และพื้นที่เรียนรู้เชิงสร้างสรรค์ (CU Art4C) ศูนย์ปฏิบัติการศิลปกรรมดิจิทัล (FAAMAI Digital Arts Hub) สำนักงานจัดการทรัพย์สิน จุฬาฯ สำนักบริหารศิลปวัฒนธรรม จุฬาฯ จัดโครงการ Pathumwan Art Routes (PARs Project) เพื่อสร้างแผนที่ทางศิลปวัฒนธรรมในเขตปทุมวันและชุมชนมุสลิมบ้านครัว กระตุ้นให้กลุ่มนักท่องเที่ยวชาวไทยและชาวต่างชาติที่อาศัยอยู่ในประเทศไทย สนใจแหล่งท่องเที่ยวที่มีการผสมผสานระหว่างศิลปะร่วมสมัย  วิถีชีวิตชุมชน และอาหารที่เต็มไปด้วยความหลากหลายทางวัฒนธรรม  โดยระยะของโครงการเริ่มตั้งแต่วันนี้-31 ธันวาคม 2563 

FAAMAI Digital Arts Hub 

     ดร.กฤติยา กาวีวงศ์ ผู้อำนวยการหอศิลป์บ้านจิมทอมป์สัน เผยว่า เนื่องจากสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด 19 ได้สร้างผลกระทบทางด้านเศรษฐกิจให้กับทุกภาคส่วน จึงเป็นแรงกระตุ้นให้เกิดการสร้างสรรค์พื้นที่ร่วมกับชุมชนเพื่อฟื้นฟูและกระจายรายได้ในย่านปทุมวัน ที่จะทำให้ผู้คนได้เห็นเส้นทางท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้น และทำให้คนได้รู้จักย่านปทุมวันในจุดที่บางคนอาจจะไม่รู้จัก อย่าง บ้านจิมทอมป์สัน ที่สัดส่วนนักท่องเที่ยวจะเป็นชาวต่างชาติ  พอเกิดสถานการณ์โควิด-19 ทำให้เห็นช่องโหว่ของปัญหาว่าคนไทยจำนวนไม่น้อยไม่รู้จักบ้านจิมทอมป์สัน หรือยังไม่เคยไปชุมชนบ้านครัว ซึ่งในสถานการณ์ปัจจุบันคนรุ่นใหม่เริ่มเข้ามาเยี่ยมชมมากขึ้น  

    “เราจะเน้นการท่องเที่ยวด้านศิลปวัฒนธรรมแบบใหม่ ด้วยการผนึกกำลังทั้งชุมชนศิลปวัฒนธรรมเขตปทุมวันและชุมชนบ้านครัว ซึ่งเป็นชุมชนมุสลิมที่มีพื้นที่ส่วนหนึ่งอยู่ในเขตปทุมวัน  ที่ตั้งรกรากตั้งแต่สมัยต้นรัตนโกสินทร์  เพื่อสร้างแรงขับเคลื่อนในชุมชนให้เป็นชุมชนเข็มแข็ง และเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงศิลปวัฒนธรรมทางเลือก เพื่อให้ทุกคนได้มาเสพย์งานศิลปะ ศึกษาวิถีชีวิตชุมชนริมคลองแสนแสบ  มีกลุ่มหอศิลป์ พิพิธภัณฑ์  ที่ตั้งอยู่ตั้งแต่บริเวณชุมชนบ้านครัว ตั้งแต่สี่แยกปทุมวัน จนถึงบรรทัดทอง  จะมีการจัดกิจกรรมตามพื้นที่ต่างๆ เช่น นิทรรศการ งานเสวนา workshop เป็นต้น แม้ว่าโครงการนี้จะสิ้นสุดในเดือนธันวาคม 2563 แต่ทุกสถานที่ก็จะมีความพิเศษให้ได้ชม ซึ่งเราก็จะทำการประเมินเพื่อต่อยอดในเฟสที่ 2 ต่อไป” ดร.กฤติยา กล่าว 

    การเดินเที่ยวชมชุมชนในเขตปทุมวัน  เริ่มที่หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพฯ สถานที่จัดแสดงงานศิลป์ในหลากหลายแขนงเวียนมาไม่ซ้ำ เดินต่อไปไม่ไกลที่ซอย เกษมสันต์ 1 ที่ตั้งของร้าน Yelo House & Yelo Cafe (เยลโล่ คาเฟ่) ที่ไม่ได้มีแค่เครื่องดื่ม หรือบรรยากาศชิวๆริมคลองแสนแสบ แต่บนชั้น 2 ยังมีการจัดแสดงงานศิลปะ โดยขณะนี้ได้จัดผลงานภาพวาดของศิลปินมืออาชีพ 6 คน ในชื่อ  ในสภาวะไร้รูป 

ชมวัตถุโบราณภายในหอศิลป์จิม ทอมป์สัน
    เดินทะลุออกทางหลักร้านไปยังไปต่อที่ หอศิลป์ บ้านจิม ทอมป์สัน ซึ่งเป็นบ้านของ เจมส์ เอช. ดับเบิลยู. ทอมป์สัน ชาวอเมริกัน ผู้ก่อตั้งบริษัทอุตสาหกรรมผ้าไหมไทยจิม ทอมป์สัน ปัจจุบันทีนี่เป็นหอศิลป์ ที่ร่มรื่นเย็นสบายด้วยต้นไม้ใหญ่ มีบ้านเรือนไทยปลูกด้วยไม้สัก 6 หลัง และแบ่งเป็นโซนที่จัดแสดงศิลปวัตถุของของเก่าโบราณของเอเชีย มีร้านอาหาร ร้านขายผ้าไหม และห้องสมุดวิลเลียม วอร์เรน ที่มีหนังสือน่าสนใจมากมาย 

วุฒินันท์ นาฮิม ตัวแทนชุมชนบ้านครัว

    จากนั้นขึ้นสะพายข้ามคลองแสนแสบด้านหลังหอศิลป์ จิม ทอมป์สัน ไปที่ ชุมชนบ้านครัว นายวุฒินันท์ นาฮิม ตัวแทนจากชุมชนบ้านครัวเล่าว่า ชุมชนที่นี่เป็นชุมชนมุสลิมเก่าแก่ได้ตั้งรกรากในสมัยรัชกาลทที่ 1 อยู่ในเขตราชเทวีและปทุมวัน อาศัยอยู่ริมคลองแสนแสบ แบ่งเป็น 3 โซน คือ บ้านครัวเหนือ บ้านครัวตะวันตก และบ้านครัวใต้ มีมัสยิดเป็นศูนย์กลางหมู่บ้าน หรือในอดีตรู้จักในชื่อ สุเหร่ากองอาสาจาม ปรากฎตั้งแต่สมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ สื่อสารด้วยภาษาไทยและภาษาจาม ซึ่งเป็นภาษาในกลุ่มมาลาโย-โพลีเนเซีย แต่ปัจจุบันเหลือน้อยคนที่พูดได้ หากพูดถึงเสน่ห์ของบ้านครัว ก็คงจะเริ่มต้นตั้งแต่บ้านเรือนที่เป็นไม้เก่า ซึ่งเป็นสถาปัตยกรรมแบบมลายูปัตตานี แฝงล้านสัญลักษณ์แบบอิสลาม  มีลักษณะเกยชิดติดกัน เชื่อมต่อกันด้วยทางเดินเล็กๆ ลัดเลาะตามบ้านคล้ายเขาวงกต

หอศิลป์จิม ทอมป์สันริมคลองแสนแสบ

    วุฒินันท์ เล่าอีกว่า  มาที่นี่ต้องได้ลิ้มรสอาหารท้องถิ่นที่หาทานได้ยาก อาทิ เมนูคาว แกงส้มเขมรเนื้อ บอบอญวน ซำเขิน จุดเด่นอีกอย่างคือการทอผ้า จากคำบอกเล่าของบรรพบุรุษว่า นายห้างจิม ทอมป์สัน ผู้นำพาผ้าไหมบ้านครัวสู่ตลาดโลก จุดกำเนิดผ้าไหมจิม ทอมป์สัน ปัจจุบันนายนิพนธ์ มนูทัศน์ ยังคงสืบทอดการทอผ้าไหมจากภูมิปัญญาดั้งเดิมของแขกจาม และได้นำขึ้นทูลเกล้าฯ พระราชทานชื่อจาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ได้ทรงตั้งชื่อว่า ผ้าไหมเหลืองสิรินธร นอกจากนี้ยังมีลายเกร็ดเต่า ที่มีมาแต่โบราณ และลายอื่นๆ ซึ่งชุมชนมีความยินดีที่ได้เข้าร่วมในโครงการฯ เพราะจะเป็นอีกช่องทางหนึ่งที่ทำให้คนได้เข้ามาเที่ยวชมและสร้างรายได้ให้กับชาวบ้านครัวด้วย 

เสพงานศิลป์ ดื่มกาแฟ ที่เยลโล่ คาเฟ่

    นั่งรถตุ๊กตุ๊กวิ่งต่อไปเที่ยวชมยังฝั่งของจุฬาฯกันบ้าง เริ่มที่อาคารศิลปวัฒนธรรม ในจุฬาฯ ที่จะคัดเลือกงานศิลป์มาจะแสดงหมุนเวียนทุกๆ 3 เดือน ตอนนี้เป็นการจัดแสดงผลงานของ อ.ชวลิต เสริมปรุงสุข และเข้าชม JWD Art Space นับว่าเป็นสถานที่แห่งแรกในไทยที่ได้สร้างเป็นศูนย์บริการเก็บ ขนส่ง และบริการที่เกี่ยวข้องกับผลงานศิลปะร่วมสมัยแบบครบวงจร (ส่วนนี้ไม่ได้เปิดให้ชมสาธารณะ) ที่สามารถเก็บผลงานทุกประเภทได้มากกว่า 1,000 ชิ้น สำหรับนักสะสมหรือศิลปินที่ต้องการเก็บผลงาน  และยังมีนิทรรศการหมนุเวียนจัดแสดงให้ชมด้วย โดยในเดือนนี้เป็นผลงานของ อ.สมบูรณ์ หอมเทียนทอง

    อีกแห่งที่เป็นแหลลอรี่จัดแสดงงานศิลป์ CU Art4C ซึ่งขณะนี้บริเวณชั้น 3 ได้จัดแสดงงานนิทรรศการ ซึมอึด เวียก Sum Eud Viek Digital Sound Exhibition ของ โครงการศูนย์ปฏิบัติการศิลปกรรมดิจิทัล (FAAMAI Digital Arts Hub) หรือ FAAMAI ซึ่งเป็นโครงการวิจัยสร้างสรรค์ โดยคณะศิลปกรรมศาสตร์เพื่อกระตุ้นให้เกิดศูนย์รวมงานด้านดิจิทัลอาร์ตในจุฬาฯ  ศูนย์กลางปฏิบัติการทางศิลปะที่มีความทันสมัย  และเป็นพื้นที่จัดนิทรรศการแสดงผลงานของนักเรียน นักศึกษา คณาจารย์และศิลปินทั้งในและต่างประเทศอีกด้วย 

ผลงานของ อ.สมบูรณ์ หอมเทียนทอง ที่JWD Art Space

    ผู้ที่สนใจเข้าชมโครงการ Pathumwan Art Routes Project (PARs Project) จะเปิดให้เข้าชมตามวันและเวลาของแต่ละสถานที่ (บางสถานที่มีค่าใช้จ่ายในการเข้าชม)  สามารถเข้าชมได้ตั้งแต่เวลา 9.00-20.00 น.  สามารถดูตารางกิจกรรมได้ที่ Facebook: PARs Project https://www.facebook.com/parsproject2020/