ภาพ:มูลนิธิชัยพัฒนา

1 ก.ย.63-  เพจ มูลนิธิชัยพัฒนา เผยแพร่บทความเรื่อง จากเมล็ดพันธุ์ผัก สู่ความมั่นคงทางด้านอาหาร

จากวิกฤตดินโคลนถล่มที่จังหวัดอุตรดิตถ์เมื่อปี 2549 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระราชดำริที่จะทรงตั้งศูนย์ผลิตเมล็ดพันธุ์ขึ้น เพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ผักพระราชทานแก่ราษฎรที่ประสบภัยธรรมชาติ

มูลนิธิชัยพัฒนาจึงจัดตั้งโครงการผลิตเมล็ดพันธุ์พืชผักสนองพระราชดำรินี้ ขึ้นที่อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ในปี 2552 และได้พระราชทานชื่อว่า “ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธุ์เพ็ญศิริ” เพื่อเป็นที่ระลึกในวาระครบรอบ 100 ปี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ

กิจกรรมหลักของศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ คือ ผลิตเมล็ดพันธุ์ผักที่มีคุณภาพเพื่อเก็บรักษาสะสมสำรองไว้เป็นเมล็ดพันธุ์พระราชทานราษฎรในพื้นที่ประสบภัย อาทิ คะน้า กวางตุ้ง ฟักแฟง แคบ้านดอกขาว ถั่วพู มะเขือเปราะเจ้าพระยา มะเขือขาวกรอบ บวบ กระเจี๊ยบเขียว มะเขือยาว ถั่วฝักยาว พริก น้ำเต้า และมีการปรับปรุงและพัฒนาพันธุ์พืชเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของเกษตรกรในการมีพืชสายพันธุ์ที่ดี ทนทานต่อโรคและแมลง ได้ผลผลิตที่ดี และมีศักยภาพในการปรับตัวที่เหมาะสม

ที่ผ่านมาศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ ร่วมกับมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา และมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ปรับปรุงและพัฒนาพันธุ์พืช ซึ่งขึ้นทะเบียนพันธุ์แล้ว และทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานชื่อ ดังนี้

“ถั่วฝักยาวสีม่วงสิรินธร เบอร์ 1” “ถั่วแขกสีม่วงสิรินธร เบอร์ 1” “ถั่วแขกสีเหลืองเทพรัตน์ เบอร์ 1” “ถั่วฝักยาวลายเสือจักรพันธ์ เบอร์ 1” “มะเขือเปราะพวงหยกจักรพันธ์” “พริกขี้หนูปู่เมธ” “พริกขี้หนูพัฒนฉันท์” “แตงไทยหอมละมุน” “มะเขือเทศจักรพันธ์ 1” “มะเขือเทศจักรพันธ์ 2” “ถั่วฝักยาวล้านนาชวนอร่อย”

และเนื่องจากศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริมีพื้นที่จำกัด จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ชักชวนชุมชนเข้าร่วมโครงการผลิตเมล็ดพันธุ์ผักพระราชทาน “เพื่อนช่วยเพื่อน” ทำให้ราษฎรมีรายได้เสริมและมีโอกาสเข้าร่วมทำงานถวาย เป็นกำลังสำคัญในการผลิตเมล็ดพันธุ์ผักสำรองไว้ให้เพียงพอตามพระราชประสงค์

สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานเมล็ดพันธุ์ผักพื้นบ้านชุดแรกแก่ราษฎรในโครงการฟื้นฟูพื้นที่ผู้ประสบอุทกภัย 17 จังหวัด ในปี 2556 นับจากนั้นได้พระราชทานแก่ผู้ประสบภัยและราษฎรในท้องถิ่นห่างไกลและพื้นที่ทุรกันดารเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน

ในปี 2560 ได้พระราชทานเมล็ดพันธุ์ผักแก่ราษฎร 52,531 ราย โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน 260 แห่ง หน่วยทหาร 5 แห่ง และหน่วยงานราชการและองค์กรต่างๆ อีก 43 แห่ง มีเมล็ดพันธุ์ผักที่พระราชทานคละกัน 24 ชนิด เป็นจำนวน 510,494 ซอง

ทรงมีพระราชกระแสรับสั่งให้มูลนิธิชัยพัฒนา ผลิตเมล็ดพันธุ์ผักให้เป็นเมล็ดพันธุ์ที่สามารถเก็บเมล็ดปลูกต่อได้ ดังนั้น ราษฎรที่ได้รับพระราชทานจะมีพืชผักที่สามารถเก็บเมล็ดที่สมบูรณ์ไว้ปลูกบริโภคต่อไปได้อย่างยั่งยื

ในเรื่องการส่งเสริมการปลูกผักปลอดภัยแก่ราษฎร เริ่มต้นจากที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ จัดทำโครงการ “บ้านนี้มีรัก ปลูกผักกินเอง” เพื่อให้ราษฎรปลูกผักบริโภคกันในครัวเรือน หากเหลือสามารถจำหน่ายเป็นรายได้เสริม

ต่อมาทรงมีพระมหากรุณาธิคุณให้จัดทำโครงการ ‘ทางนี้มีผล ผู้คนรักกัน’ โดยได้พระราชทานกล้าต้นมะรุม กล้าต้นเสี้ยว กล้าต้นขี้เหล็ก เมล็ดแค และกล้าไม้ผล เช่น มะม่วง ขนุน ชมพู่มะเหมี่ยว ฝรั่ง มะกอก มะขาม น้อยหน่า ให้ชุมชนนำไปปลูกทั้งในบ้าน ตามริมถนนในหมู่บ้านและที่สาธารณะในหมู่บ้าน โดยมีพระราชประสงค์ให้คนทั้งในหมู่บ้านและคนทั่วไปสามารถเก็บไปประกอบอาหารรับประทานได้และราษฎรมีไม้ผลไว้แบ่งปันกันบริโภค

เมื่อราษฎรปลูกผักกันภายในบ้านแล้ว จึงมีพระราชประสงค์ที่จะให้ราษฎรมีสุขภาพดี จึงมีรับสั่งให้จัดทำโครงการ “ปลูกผักปลอดภัยภายใต้มาตรฐาน GAP” สนับสนุนให้เกษตรกรปลูกผักให้ได้มาตรฐาน ปลอดภัยจากสารเคมี เพื่อบริโภคเองและจำหน่ายให้ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ นำมาขายเป็นสินค้าของร้านจันกะผัก ซึ่งเป็นร้านขายผลิตภัณฑ์ร้านหนึ่งของมูลนิธิชัยพัฒนา

มูลนิธิชัยพัฒนา ได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิเตียง จิราธิวัฒน์ ร่วมสร้างโรงคัดบรรจุผักที่ได้มาตรฐานให้แก่กลุ่มเกษตรกร และให้ความรู้เกี่ยวกับกรรมวิธีในการคัดและบรรจุผักที่ได้มาตรฐาน เพื่อสร้างความมั่นใจแก่ผู้บริโภค

ในปี 2560 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ ร่วมกับกองทัพภาคที่ 3 ทำโครงการ “ทหารพันธุ์ดี” ขึ้น เพื่อฝึกกำลังพลของกองทัพให้มีความรู้ในการปลูกผักปลอดภัย เมื่อปลดประจำการจะได้นำประสบการณ์ที่ได้กลับไปใช้และเผยแพร่แก่ชุมชนในหมู่บ้านของตน ก่อให้เกิดความผูกพันระหว่างกองทัพและราษฎรในบ้านเกิดของพลทหารปลดประจำการ สร้างความมั่นคงทางด้านอาหารแก่ชุมชนบ้านเกิดของตนอย่างยั่งยืน

เมล็ดพันธุ์พืชผักที่ผลิตสำหรับเป็นเมล็ดพันธุ์พระราชทานนั้น จะต้องเป็นเมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพดี เพื่อให้ราษฎรที่ประสบภัยได้รับพระราชทานเมล็ดพันธุ์ผักที่ดีเพื่อพื้นฟูชีวิตหลังจากความเดือดร้อน และสามารถเก็บเมล็ดเพื่อนำมาปลูกต่อได้อีก และที่สำคัญที่สุดคือ จะต้องมีรสชาติดี จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งร้านขายผักที่เป็นผลผลิตจากการทดสอบพันธุ์ผัก เมื่อเดือนตุลาคม 2552 และพระราชทานชื่อร้านว่า ‘จันกะผัก’

นอกจากนี้ยังได้ส่งผักสดปลอดภัยของศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริไปขายที่ร้านค้าของมูลนิธิชัยพัฒนาในโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ธนาคารไทยพาณิชย์ สำนักงานใหญ่ อาคารสำนักงานเซ็นทรัลเวิร์ด ท๊อปส์ ซุปเปอร์มาร์เก็ต สาขาเชียงราย บางนา ทองหล่อ และชิดลม กรูเมต์มาร์เก็ตที่พารากอนและเอ็มโพเรียม

เมื่อเดือนพฤษภาคม 2559 มีพระราชกระแสรับสั่งเพิ่มเติมให้มูลนิธิชัยพัฒนา ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพระราชทานในจังหวัดเชียงราย เพื่อสำรองเมล็ดพันธุ์ข้าวสำหรับพระราชทานราษฎรที่ประสบภัย นาข้าวเสียหาย มูลนิธิชัยพัฒนา โดยศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ จังหวัดเชียงราย ได้จัดตั้งโครงการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวพระราชทาน “เพื่อนช่วยเพื่อน” ขึ้น มีเกษตรกรในหมู่บ้านสันหลวงใต้และบ้านสันบุญเรือง ตำบลเกาะช้าง อำเภอแม่สาย เข้าร่วมโครงการ 28 ราย มีพื้นที่เพาะปลูก 359 ไร่ 3 งาน

ในการผลิตพันธุ์ข้าวพระราชทานนี้ เป็นความตั้งใจที่จะให้การผลิตเป็นไปอย่างมีคุณภาพ ผลิตพันธุ์ข้าวด้วยความประณีต ปราศจากพันธุ์ปนหรือข้าวเมล็ดแดง มีคณะกรรมการควบคุมคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าว เริ่มตั้งแต่ในแปลงนาผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว จนถึงการบรรจุและเก็บรักษา การปลูกให้ปลูกโดยวิธีปักดำเท่านั้น การเก็บเกี่ยวต้องเก็บเกี่ยวด้วยมือ หรือรถเกี่ยวข้าวที่สะอาด เพื่อป้องกันการปะปนของข้าวพันธุ์อื่น หรือข้าวเมล็ดแดง ที่ผ่านมา ได้พระราชทานพันธุ์ข้าวแก่ราษฎรที่ประสบภัยมากกว่า 500 ราย พันธุ์ข้าวจำนวน 79.795 ตัน พื้นที่ปลูก 5,319 ไร่

นับตั้งแต่ปี 2552 ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มูลนิธิชัยพัฒนาจัดตั้ง “ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ” ผลิตเมล็ดพันธุ์พืชสะสมสำรองไว้และพัฒนาปรับปรุงพันธุ์ให้เกษตรกรได้มีพันธุ์พืชที่ดี มีคุณภาพ เพื่อเริ่มต้นการเพาะปลูกโดยเชื้อพันธุ์อันเป็นมงคล เมื่อเกษตรกรได้เพาะปลูกเมล็ดพันธุ์เหล่านี้ ย่อมจะได้ผลผลิตที่คงคุณภาพและคงลักษณะเด่นได้ครบถ้วน แม้จะปลูกต่อจนเป็นรุ่นลูกและรุ่นหลาน

จากเมล็ดพันธุ์ผักและกิ่งพันธุ์ไม้ผล ไม้ยืนต้นที่รับประทานได้ ต่อเนื่องมาจนถึงเมล็ดพันธุ์ข้าว ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มูลนิธิชัยพัฒนาสำรองพันธุ์ข้าวที่มีคุณภาพในเขตพื้นที่ภาคเหนือขึ้นอีกแห่งหนึ่ง

ด้วยสายพระเนตรอันยาวไกลนี้ ทำให้ทรงมีเมล็ดพันธุ์พืชผักและเมล็ดพันธุ์ข้าวที่มีคุณภาพ สะสมสำรองเผื่อไว้ ไม่ว่าจะเป็นยามที่ราษฏรประสบภัยธรรมชาติ หรือยามที่ประเทศชาติอยู่ในภาวะคับขัน นับเป็นการเตรียมพร้อมรับสถานการณ์ที่ไม่อาจคาดการณ์ได้ล่วงหน้า จะทรงมีเมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพพระราชทานช่วยเหลือฟื้นฟูราษฎร ให้มีเมล็ดพันธุ์ข้าวและเมล็ดพันธุ์ผักปลูกบริโภคกันได้ตลอดไป ประเทศไทยของเราจะไม่ขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพ อันเป็นจุดเริ่มต้นของวงจรการผลิตอาหาร ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญของมนุษย์

นับเป็นพระกรุณาธิคุณโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานแก่พสกนิกรของพระองค์ให้มีความมั่นคงทางด้านอาหาร อันเป็นพื้นฐานที่สำคัญสำหรับความมั่นคงของชาติไทยอย่างยั่งยืน.