นำมาเตือนกันถี่ขึ้นสำหรับ “โรคอัลไซเมอร์” หรือโรคสมองเสื่อมที่สามารถเกิดขึ้นได้ในคนอายุ 60 ปีขึ้นไป เพราะหากเป็นแล้ว การรักษาด้วยยาทำได้ลำบาก เพราะเป็นโรคที่ต้องอาศัยการดูแลเป็นพิเศษของลูกหลานและคนรอบข้าง และหลายครั้งที่ลูกหลานอาจสับสนระหว่างการหลงลืมในคนสูงวัยกับโรคอัลไซเมอร์นั้นแตกต่างกันอย่างไร เนื่องจากมีรายละเอียดที่ซับซ้อนขึ้นไปอีก โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคความจำเสื่อม ที่บางรายยังสามารถช่วยตัวเองได้ทั้งที่ป่วยอยู่ นั่นอาจทำให้คนในครอบครัวมองข้ามโรคดังกล่าว หรือคิดว่าผู้สูงอายุไม่ได้ป่วย

ในงาน “ไฟเซอร์-รู้-เฒ่า (เท่า) ทัน-สุข” จ.อุบลราชธานี พญ.ภาพันธ์ ไทยพิสุทธิกุล จากภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี ให้ข้อมูลเกี่ยวกับตัวโรค ตลอดจนการสังเกตอาการ “สมองเสื่อม” ไว้น่าสนใจ ทั้งนี้ เพื่อนำมาสู่การป้องกันและดูแลสุขภาพที่ถูกต้อง

(พญ.ภาพันธ์ ไทยพิสุทธิกุล)

      พญ.ภาพันธ์ให้ข้อมูลว่า “ลูกหลานหลายคนที่แยกไม่ออกว่าผู้สูงอายุในบ้านป่วยเป็นโรคอัลไซเมอร์หรือเป็นอาการหลงๆ ลืมๆ ทั่วไปของผู้ที่อายุมากกันแน่ หมออยากแนะนำว่า ให้จำหลักการสังเกตง่ายๆ ว่าผู้ป่วยโรคสมองเสื่อมจะ “มีปัญหาเกี่ยวกับความจำระยะสั้น” เช่น หากผู้สูงอายุมีอาการลืมจนถึงขึ้นไม่สามารถดูแลตัวเองได้ หรือ จำไม่ได้ว่าวิธีตักข้าวรับประทานทำอย่างไร??, พูดหรือถามซ้ำไปซ้ำมาในเรื่องเดิม, นึกคำพูดไม่ออก, ไม่ชอบเข้าสังคมทั้งที่ก่อนหน้าเคยชอบทำกิจกรรม, หลงทางได้ง่าย โดยเฉพาะในจุดที่มีแสงสว่างน้อย, ตัดสินใจในเรื่องต่างๆ ได้ไม่ดีเท่าเดิม, ขาดความสามารถในการเข้าใจสีหน้าและท่าทางของผู้อื่น ในขณะที่ต้องเข้าสังคมกับผู้อื่น, ขาดการยับยั้งชั่งใจ เช่น สามารถปัสสาวะในที่สาธารณะ, ทำร้ายผู้อื่น, ถ่มน้ำลายต่อหน้าผู้อื่น,        มีอาการนิ่ง เฉยเมย

(ผู้ป่วยโรคพาร์กินสันและผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมีโอกาสป่วยโรค อัลไซเมอร์ได้)

        นอกจากนี้ ผู้ป่วยยังสามารถเกิดภาวะหูแว่ว ประสาทหลอนได้ (กรณีพบเป็นโรคอัลไซเซอร์เมอร์ที่มีอายุน้อย) ซึ่งอาการอย่างหลังนี้ไม่ใช่เป็นผู้ป่วยโรคจิตเภท แต่เป็นภาวะของความจำเสื่อมนั่นเอง กระทั่งอาการที่พบได้ทั่วอย่าง อาการหลงผิดโดยคิดว่ามีผู้อื่นมาขโมยเงิน โดยเฉพาะผู้ที่ดูแล, ตื่นบ่อย และอยากเดินออกไปนอกบ้าน ลูกหลานจึงจำเป็นต้องจัดสภาพแวดล้อมให้ปลอดภัยกับผู้อายุ เป็นต้นว่า ต้องไม่มีสิ่งของที่เป็นอันตรายวางอยู่กับพื้น ที่ลืมไม่ได้ ผู้ป่วยบางรายจะมีความต้องการทางเพศ ซึ่งอาจต้องรีบพาผู้ป่วยไปพบแพทย์ เพื่อจัดยาในการควบคุมอารมณ์ทางเพศให้กับผู้ป่วย ทั้งนี้ หากอาการที่กล่าวมามีภาวะที่ดีขึ้นก็อาจไม่ใช่โรคสมองเสื่อม แต่หากมีอาการข้างต้นและสงสัยก็ควรพาผู้สูงอายุไปพบแพทย์ตั้งแต่เนิ่นๆ เพื่อรับการวินิจฉัยโรค

ทั้งนี้ สาเหตุของโรคสมองเสื่อมมักเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัย ทั้งการป่วยโรคไทรอยด์เป็นพิษ หรือผู้สูงอายุที่ป่วยโรคหลอดสมอง กระทั่งผู้ที่ป่วยเป็นโรคพาร์กินสันประมาณ 5-6 ปี ก็เป็นปัจจัยของโรคสมองเสื่อมได้เช่นกัน แต่ทั้งนี้ก็มีกลุ่มผู้ป่วยอัลไซเมอร์ที่สามารถดูแลตัวเองได้ จะเป็นกลุ่มที่จะมีอายุยืนยาวขึ้น โดยเฉพาะผู้ป่วยที่ยังสามารถพูดคุยโทรศัพท์ติดต่อกับลูกหลานได้, ทำอาหารกินเองได้, อาบน้ำและแต่งตัว กระทั่งไปถอนเงินที่ธนาคารได้, จัดยาให้ตัวเองได้, เดินจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่งโดยไม่หลงลืม

สำหรับการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ที่ดีที่สุดคือ การหมั่นออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพราะการเอกเซอร์ไซส์จะกระตุ้นฮอร์โมนแห่งความสุข อีกทั้งเป็นวิธีคลายเครียดได้เป็นอย่างดี ทำให้สมองปลอดโปร่งและร่างกายแข็งแรง หรือแม้แต่การเล่นเกมจับคู่ หรือเกมบวกเลขง่ายๆ ก็เท่ากับเป็นการบริหารสมองที่ดีเช่นเดียวกัน นอกจากนี้ก็แนะนำให้กินอาหารให้ครบ 5 หมู่ โดยไม่จำเป็นต้องกินวิตามินเสริม และต้องเลือกกินไขมันที่ดีต่อร่างกาย เช่น ไขมันจากพืชอย่างน้ำมันมะกอก เป็นต้น 

หากลูกหลานสงสัยว่าคุณตาคุณยายป่วยเป็นโรคความจำเสื่อมหรือไม่ นอกจากสังเกตพฤติกรรมที่กล่าวมาแล้ว หรือแม้แต่การซักถามจากผู้ป่วย ซึ่งหากท่านไม่ยอมรับ หมอมีวิธีเช็กอาการโรคสมองเสื่อมอย่างง่ายๆ ที่เรียกกันว่า “Mini-cog” โดยเริ่มจาก 1.บอกให้ผู้สูงอายุจำ 3 สิ่งต่อไปนี้ ได้แก่ “ดอกไม้”, “รถไฟ”, “นาฬิกา” 2.ให้ผู้สูงอายุหยิบกระดาษเปล่าขึ้นมาและวาดเป็นรูปนาฬิกา โดยการใส่เลขให้ครบ และให้นาฬิกาที่ผู้สูงวัยวาดบอกเวลาที่ 11.15 นาที 3.ให้ผู้สูงอายุบอกสิ่งของ 3 อย่าง ตามข้อที่ 1 หากผู้สูงอายุทำได้ตรงตามที่กล่าวมาทั้ง 3 ข้อ ถือว่ายังไม่เข้าข่ายเป็นโรคความจำเสื่อม แต่หากผู้สูงอายุไม่สามารถทำได้ทั้ง 3 ข้อ แนะนำว่าควรรีบไปพบแพทย์โรคสมอง, อายุรแพทย์ทั่วไป, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว, อายุรแพทย์ผู้สูงอายุ, จิตแพทย์ เพื่อทำการรักษาต่อไป หรือหากผู้สูงอายุสามารถวาดนาฬิกาได้ถูกต้อง แต่จำสิ่งของในที่ 1 ไม่ได้ อาจเข้าข่ายป่วยโรคอัลไซเมอร์ แต่ระดับของอาการยังไม่สูงมาก”.