ศ.ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี

กับ “เสือ” ประติมากรรมสื่อผสมจากภาพฝีพระหัตถ์
 

     ศ.ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงเป็นเจ้าฟ้านักวิทยาศาสตร์ ขณะเดียวกันทรงมีพระอัจฉริยภาพด้านศิลปะ ซึ่งประชาชนได้ประจักษ์ถึงพระปรีชาสามารถผ่านการแสดงนิทรรศการภาพวาดฝีพระหัตถ์ ชุด “หลากลาย หลายชีวิต” เป็นครั้งแรกเมื่อปี 2561 อันเป็นห้วข้อวิทยานิพนธ์จากที่ทรงเลือกศึกษาต่อในหลักสูตรด้านศิลปะระดับดุษฎีบัณฑิต สาขาทัศนศิลป์ ที่คณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
    ทรงมีพระปณิธานแน่วแน่ในการทรงงานด้านศิลปะ ควบคู่กับการทรงงานทางวิชาการ ด้านวิทยาศาสตร์ และด้านการแพทย์ และในโอกาสที่ทรงแสดงนิทรรศการภาพวาดฝีพระหัตถ์ ชุด “หลากลาย หลายชีวิต“ ครั้งที่ 2 ตามเงื่อนไขหลักสูตรเช่นเดียวกับนักศึกษาปริญญาเอกทั่วไป ณ หอศิลป์พิมานทิพย์ อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา ซึ่งเป็นการสอบป้องกันดุษฎีนิพนธ์ครั้งสุดท้าย คณะกรรมการสอบจบวิทยานิพนธ์ลงมติผ่านเอกฉันท์ คะแนนระดับดีมาก และทรงเปิดนิทรรศการให้ชาวไทยชื่นชม

ทอดพระเนตรนิทรรศการดุษฎีนิพนธ์ “หลากลาย หลายชีวิต 2” ณ หอศิลป์พิมานทิพย์ 
 

    ศ.ถาวร โกอุดมวิทย์ ประธานหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต กล่าวว่า ผลงานวิทยานิพนธ์ “หลากลาย หลายชีวิต 2” การสร้างสรรค์ผลงานชุดนี้จะใช้สัญลักษณ์และความหมายการแสดงออกจากสิ่งที่ทรงมีความประทับใจ นั่นคือ เสือ อันหมายถึงความสัมพันธ์และความผูกพันอย่างลึกซึ้ง ทั้งความใกล้ชิด ความผูกพันทางสายเลือด และความเป็นผู้นำของอาณาจักร ซึ่งหมายถึงพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 พระราชบิดา นอกจากนั้นลวดลายของเสือยังปรากฏเป็นตัวอักษรสัญลักษณ์ DNA หรือชื่อย่อทางสารพันธุกรรม เทคโนโลยีชีวภาพทางด้านวิทยาศาสตร์ อันเป็นประสบการณ์ในด้านวิทยาศาสตร์ของพระองค์ มาผสมผสานกับจินตนาการจากจิตใต้สำนึกตามบริบทแวดล้อม เพื่อถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึกผ่านรูปทรงและความหมายของพื้นที่ต่างๆ ที่ทรงคุ้นเคย ผ่านลายเส้นที่ทรงวาดลงบนผืนกระดาษที่แสดงถึงความแม่นยำเด็ดเดี่ยว เคลื่อนไหวมีชีวิต มีลมหายใจ มีจิตวิญญาณ เพื่อส่งต่อความฝัน ความรู้สึกที่เปี่ยมไปด้วยความรักต่อตนเอง ครอบครัว ประชาชนชาวไทย ไปจนกระทั่งผู้คนในโลกนี้ได้อย่างเต็มที่

    สำหรับ รูปแบบของงานศิลปะเป็นกึ่งแฟนตาซีผสมผสานกับคุณลักษณะของงานศิลปะที่ซื่อตรง บริสุทธิ์ใจ โดยไม่ยึดติดหรือใช้หลักทฤษฎีทางศิลปะใดๆ แต่ขยายขอบเขตของการสร้างสรรค์ออกไปตามสัญชาตญาณและความรู้สึกภายในจิตใจ ซึ่งเป็นลักษณะการเขียนแบบศิลปะนาอีฟ หรือนาอีฟอาร์ต (Naive Art) โดยทรงทำการศึกษาผลงานของศิลปินที่มีชื่อเสียงทางด้านนี้ คือ อองรี รุสโซ จิตรกรชาวฝรั่งเศส และยะโยะอิ คุสะมะ จิตรกรหญิงชาวญี่ปุ่น มาเป็นต้นแบบในการสร้างสรรค์ผลงาน

เสือ 2562 ภาพวาดฝีพระหัตถ์ในเทคนิคภาพพิมพ์

    ศ.เกียรติคุณพิษณุ ศุภนิมิตร คณะกรรมการสอบจบวิทยานิพนธ์และอาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก กล่าวว่า ศ.ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงศึกษาหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิตสาขาวิชาทัศนศิลป์ คณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ เป็นระยะเวลา 3 ปี ที่ผ่านมาทรงได้รับปริญญาเอกด้านวิทยาศาสตร์จำนวน 4 ใบ ซึ่งการศึกษาครั้งนี้จะทรงได้รับปริญญาเอกด้านศิลปะใบแรกของพระองค์ ซึ่งพระองค์ทรงจัดแสดงผลงานวิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต ชุด “หลากลาย หลายชีวิต” การสร้างสรรค์ผลงานชุดนี้จะใช้สัญลักษณ์เสือเป็นหลัก โดยเสือหมายถึงพระราชาผู้ครองแผ่นดินด้วยพระเมตตา เป็นการใช้สัญลักษณ์บางอย่างสำหรับพระองค์ ซึ่งหมายถึงสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พ่อที่ทรงรักแผ่นดิน เป็นเจ้าป่าที่ไม่โหดร้ายแต่มีความเมตตา วิทยานิพนธ์ของพระองค์ทั้งหมด
    พระอาจารย์ผู้ถวายการสอน กล่าวว่า ถ้าพูดตามจริงแล้วไม่ต้องถวายการสอน เพียงแต่ให้พระองค์อยู่ในแนวคิดส่วนพระองค์ ถวายคำแนะนำ เหตุผลที่ทรงเลือกชื่อวิทยานิพนธ์ว่า หลากลาย หลายชีวิต เพื่อจะได้ทรงเสนอผลงานที่หลากหลาย ไม่ได้เจาะจงเพียงเรื่องเดียว จะเป็นการจำกัดพระองค์เองมากเกินไป และมีการนำเสนอผลงานวิทยานิพนธ์ครั้งแรกปี 2561 ที่หอศิลป์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ซึ่งเป็นการแสดงผลงานชุดใหญ่

ชื่มชมพระอัจฉริยภาพผ่านภาพเสือ ท่าทางและลวดลายต่างกัน 

    ศ.เกียรติคุณพิษณุกล่าวอีกว่า สำหรับการนำเสนอวิทยานิพนธ์ชุดหลากลาย หลายชีวิต ครั้งที่ 2 จัดขึ้น ณ หอศิลป์พิมานทิพย์ จ.นครราชสีมาโดยผลงานศิลปะยังคงใช้ภาพของเสือเป็นหลัก และเพิ่มเติมสัตว์ต่างๆ อาทิ สิงโต และสัตว์ปีกต่างๆ เช่น นกฮูก นกปักษาสวรรค์ นกยูง ผลงานศิลปะนอกจากแสดงความเบิกบานแล้ว ยังแฝงความลึกลับอยู่ด้วย นี่เป็นมิติของศิลปินเท่านั้นที่จะถ่ายทอดได้ เพราะคนส่วนใหญ่จะเน้นสร้างผลงานศิลปะให้มีความสวยงาม นอกจากนั้นลวดลายของเสือยังใช้สัญลักษณ์ทางวิทยาศาสตร์ เช่น ดีเอ็นเอ เพราะพระองค์ทรงคิดว่าจะทำอย่างไรให้วิทยาศาสตร์และศิลปะผสมผสานกันได้ ถือเป็นประสบการณ์ด้านวิทยาศาสตร์ของพระองค์
    “ พระองค์ทรงเป็นศิลปินมืออาชีพจากการเขียนด้วยเรื่องราวแบบนี้ ทรงเป็นศิลปินพระองค์แรกใช้เทคนิคสีโคปิค เป็นปากกาเมจิกสีน้ำของญี่ปุ่น เป็นสีที่ไม่มีมลพิษ ผลงานแต่ละชิ้นมีความละเอียด ประณีต โดยพระองค์ทรงร่างภาพเพียงเล็กน้อยก่อนที่จะสร้างสรรค์ผลงานโดยไม่มีทฤษฎีกำกับ” ศ.เกียรติคุณพิษณุ กล่าว

ศ.เกียรติคุณพิษณุ ศุภนิมิตร อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก
 

    สำหรับความประทับใจที่มีต่อเจ้าฟ้าหญิงพระองค์นี้ พระอาจารย์คนเดิมเล่าว่า เมื่อครั้งทรงเข้าศึกษาปริญญาเอกที่มหาวิทยาลัย เป็นช่วงที่ได้รับเสด็จในฐานะประธานหลักสูตร ได้ถวายการสอนทั้งที่พระตำหนักและคณะจิตรกรรม ทรงศึกษาและปฏิบัติพระองค์เช่นเดียวกับนักศึกษาทั่วไป บางครั้งทรงนำผลงานเป็นร้อยภาพมานำเสนออาจารย์ให้แนะนำและวิจารณ์ หลังถวายการสอนแต่ละครั้งทรงมีงานศิลปะมาเสนอมากมาย ทรงเขียนรูปได้ตลอดเวลาไม่ว่าจะอยู่พระตำหนัก เดินทางต่างประเทศ หรือแม้แต่ประทับรถยนต์พระที่นั่ง บนเครื่องบิน เป็นที่มหัศจรรย์ใจอย่างมาก
    ศ.เกียรติคุณพิษณุกล่าวอีกว่า สำหรับหลักสูตรสาขาวิชาทัศนศิลป์ เรียนเพื่อให้เป็นศิลปินมืออาชีพ ผู้เรียนต้องพัฒนาจากทักษะที่ปฏิบัติมาตลอด และดูเส้นทางการเดินทาง การทำงานศิลปะไม่ใช่หนึ่งบวกหนึ่งเท่ากับสอง แต่สามารถสื่อความหมายอย่างอื่นได้จากการที่ทรงนำเสนอวิทยานิพนธ์ครั้งที่ 1 ผ่านมา 1 ปี ทรงนำเสนอผลงานครั้งที่ 2 พระองค์ทรงพระปรีชาสามารถเรื่องสีมาก กับการเลือกสัตว์สัญลักษณ์ที่พระองค์โปรด อยู่ในแนวความคิดของพระองค์ และจะมีสัตว์ที่มีความลี้ลับ เป็นสัตว์ที่อยู่ในความรู้สึกภายในพระทัยของพระองค์

ทรงสร้างสรรค์งานศิลปะโดยไม่ยึดติดทฤษฎีศิลปะ 

    “ พระองค์ทรงมีความสุขกับการทรงงานศิลปะ ซึ่งลักษณะการเขียนเป็นแบบศิลปะนาอีฟ ที่คนไม่ต้องเรียนทฤษฎีก็เขียนได้ เป็นการเขียนที่ออกมาจากใจ เขียนอย่างไม่ถูกต้องตามทฤษฎีอนาโตมี ทฤษฎีสีก็ไม่ต้องเรียน แต่เป็นการเขียนงานศิลปะจากใจซึ่งมีศิลปินที่มีชื่อเสียงระดับโลกทำงานแบบศิลปะนาอีฟจำนวนมาก ทรงศึกษาด้วยความมุ่งมั่น ทรงเป็นศิลปินก่อนที่จะทรงศึกษาจบเสียอีก ทรงเขียนรูปด้วยความเพลิดเพลิน สุขใจ งานศิลปะของพระองค์จะพัฒนาไปเรื่อยๆ ถ้าพระองค์ไม่หยุดเขียน แต่เท่าที่ทราบ พระองค์ทรงเขียนรูปตลอดเวลา เป็นลูกศิษย์ที่ขยันที่สุด ทรงซึมซับจากพระราชบิดา ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงเป็นต้นแบบเขียนรูปซึ่งเป็นภาพความทรงจำตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ตลอดมา” ศ.เกียรติคุณพิษณุ กล่าว
    สำหรับภาพวาดฝีพระหัตถ์ ชุด “หลากลาย หลายชีวิต 2” แบ่งออกเป็น 9 กลุ่มของผลงานตามเนื้อหาสาระ ได้แก่ กลุ่มที่ 1 อัตลักษณ์ของเสือ แสดงภาพของเสือที่ปรากฏอยู่ในผลงานวิทยานิพนธ์ แทนความหมายของผู้ปกครองราชอาณาจักร เสือมีความหมายเฉพาะตัว และมีความสำคัญยิ่งแก่ตัวผู้ สร้างเสือในภาพเขียนแต่ละตัวให้มีขนาด รูปร่าง ท่าทาง และลวดลายแตกต่างกัน มีความน่าเกรงขาม นุ่มนวล แต่มีดวงตาใสซื่อบริสุทธิ์ ขึ้นอยู่กับชั่วขณะที่ต้องการถ่ายทอด
    กลุ่มที่ 2 เสือกับธรรมชาติ การจัดวางกลุ่มนี้ ผู้สร้างต้องการจัดวางเสือให้อยู่กับสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติ บรรยากาศสะท้อนเรื่องราวธรรมชาติ ในขณะที่บางภาพสะท้อนเรื่องราวลึกลับ แต่แสดงออกในบุคลิกภาพเรียบง่าย ใสซื่อบริสุทธิ์ ผู้ชมเห็นได้ทั้งความเป็นรูปแบบและนามธรรม

เสือกับภาพลายเส้นขาว-ดำ 1 ใน 9 กลุ่มผลงานฝีพระหัตถ์
 

    กลุ่มที่ 3 เสือกับลายเส้นและภาพขาว-ดำ เป็นการทำงานด้วยการใช้เพียงลายเส้นขาว-ดำ เป็นแนวคิดที่เรียกว่าทำน้อยให้ได้มาก มีความสมบูรณ์ในตัวของมันเอง ทั้งภาพไกลของเสือทั้งตัว ภาพใกล้ลวดลายใบหน้า
    กลุ่มที่ 4 เสือ สัญลักษณ์ทางวิทยาศาสตร์ ผลงานผสมผสานด้วยการนำสัญลักษณ์ของโครโมโซมโครงสร้างของดีเอ็นเอ สูตรเคมีต่างๆ รวมถึงสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวลงไปในตัวเสือทำให้เกิดลวดลายที่แปลกตา เป็นงานสร้างสรรค์แบบใหม่ที่ยังไม่มีใครทำ
    กลุ่มที่ 5 เสือกับจินตนาการสร้างสรรค์ ศิลปินใช้จินตนาการให้เกิดความงดงาม ได้ทำให้เกิดความรู้สึกใหม่ สุนทรียภาพที่แปลกตาและสร้างรอยยิ้มแก่ผู้ชม

    กลุ่มที่ 6 เสือดอกไม้และสิ่งมีชีวิตต่างๆ เสือที่ปรากฏอยู่ในงานวิทยานิพนธ์ แรกเห็นอาจจะเป็นภาพที่ดูดุร้าย แต่เสือในงานศิลปกรรมศิลปินใช้การตีความตามเบื้องหลังของตนเอง บุคลิกของเสือจึงกลายเป็นภาพที่อ่อนโยนมีเมตตา ผลงานกลุ่มนี้ศิลปินได้ผูกสัมพันธ์กับศิลปะหลายแขนง แสดงทั้งจิตรกรรม ดนตรี วรรณกรรม วิทยาศาสตร์ และงานออกแบบเครื่องประดับ ทรงเป็นศิลปินหญิงจึงไม่แปลกที่จะปรากฏดอกไม้อยู่ในงานคู่กับเสือ

นกฮูก หนึ่งในสัญลักษณ์ผลงานศิลปะสื่อผสม หนึ่งในงานวิทยานิพนธ์
 

    กลุ่มที่ 7 นกฮูกกับสัตว์มีปีกใช้นกฮูกเป็นสัญลักษณ์ทั้งความมีโชคและความเฉลียวฉลาด แต่สำหรับอีกหลายประเทศนกฮูกเป็นตัวแทนความโชคร้าย แสดงให้เห็นว่ามีบุคลิกลี้ลับน่าสงสัยเป็นที่สนใจของศิลปินผู้สร้างสรรค์ นอกจากนกฮูกยังมีสัตว์มีปีกอื่นๆ เป็นสัญลักษณ์ของอิสรภาพและเสรีภาพ
    กลุ่มที่ 8 จิตรกรรมฝีพระหัตถ์ในเทคนิคภาพพิมพ์ เป็นการนำจิตรกรรมฝีพระหัตถ์มาเปลี่ยนให้เป็นศิลปะภาพพิมพ์ ได้แก่ ภาพพิมพ์โลหะ ภาพพิมพ์หิน ภาพพิมพ์แกะไม้และภาพพิมพ์ตะแกรงไหม รวม 8 ภาพ

เสือและนกฮูก ศิลปะจัดวาง ภายในหอศิลป์พิมานทิพย์ 
 

    กลุ่มที่ 9 ศิลปกรรมฝีพระหัตถ์ในกระบวนการอื่นๆ คณะทำงานนิทรรศการขอพระราชทานอนุญาตเชิญต้นแบบจิตรกรรมฝีพระหัตถ์ที่งดงามมาขยายแบบ เปลี่ยนเป็นงานสื่อผสม งาน 3 มิติ งานประติมากรรมศิลปะจัดวาง และมัลติมีเดียสื่อผสม มีความหลากหลายทางเทคนิค เช่น งานปักถักทอ เป็นจิตรกรรมแขวน งานประติมากรรมสื่อผสมแบบ 3 มิติ และงานเครื่องปั้นดินเผา ผลงานจัดแสดงแบ่งปันความสุขภายในหอศิลป์พิมานทิพย์
    นอกจากชมภาพวาดฝีพระหัตถ์ หากขึ้นชั้น 4 นิทรรศการเครื่องดนตรี “กู่เจิง” และนิทรรศการการแสดงดนตรีและวัฒนธรรม ชุด “สายสัมพันธ์สองแผ่นดิน” ซึ่งเป็นสถานที่รวบรวมเรื่องราวพระอัจฉริยภาพทางด้านดนตรี เครื่องดนตรีแห่งราชสำนักจีน “กู่เจิง” ที่ทรงโปรด และภาพการแสดงดนตรีและวัฒนธรรม ชุด “สายสัมพันธ์สองแผ่นดิน” ครั้งที่ 1-6 ของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี และห้องจัดแสดง “เลโก้” ที่ทรงใช้เวลาว่างจากพระกรณียกิจให้เป็นประโยชน์ด้วยการที่ทรงใช้พระสมาธิต่อตัวเลโก้ทุกชิ้นด้วยพระองค์เอง ถือเป็นงานสร้างสรรค์อีกแขนงหนึ่งที่สนพระทัย

ภาพวาดฝีพระหัตถ์ ชุด “หลากลาย หลายชีวิต 2” 

    สำหรับ นิทรรศการวิทยานิพนธ์ภาพวาดฝีพระหัตถ์ ชุด “หลากลาย หลายชีวิต 2” (Various Patterns; Diversity of Life 2) ใน ศ.ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี เปิดให้ประชาชนทั่วไปได้ชื่นชมพระอัจฉริยภาพในด้านศิลปะของเจ้าฟ้านักวิทยาศาสตร์พระองค์นี้ ณ หอศิลป์พิมานทิพย์ ต.โป่งตาลอง อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา ทุกวันจันทร์-ศุกร์ ตั้งแต่เวลา 08.00-16.00 น. อัตราค่าเข้าชม ท่านละ 150 บาท โดยจะได้รับแก้วเซรามิกที่ระลึก 1 ใบ ทั้งนี้รายได้จากค่าเข้าชมสมทบทุนมูลนิธิทิพย์พิมานเพื่อสัตว์ป่วยและสัตว์ไร้ที่พึ่ง ในพระอุปถัมภ์สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี.