เมื่อการศึกษาเจอกับความ “ป่วน” หรือ disruption อย่างน่ากลัว และไม่มีใครรู้ว่าอนาคตของการเรียนการสอนจะไปในรูปไหน การถกแถลงหัวข้อนี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง

                วันก่อนมีคนสรุปแนวคิดของแจ็ก หม่า ผู้ก่อตั้งอาลีบาบาของจีนที่เริ่มต้นชีวิตจากการเป็น “ครูบ้านนอก” ที่ไปพูดหัวข้อ “อนาคตการศึกษาของโลก” ในงาน “Forum for World Education” จัดโดย OECD ที่กรุงปารีส

                มีข้อสรุป 5 แนวทางปฏิรูปการศึกษาที่น่าสนใจ ควรที่คนไทยจะได้นำมาวิเคราะห์เพื่อวางแนวทางการปฏิรูปของไทยที่สอดคล้องกับความเป็นจริง

                แจ็ก หม่า เสนออย่างนี้

                1.”Everybody" should be like a "Child”

                "ทุกคน" ควรที่จะเป็นเหมือน “เด็ก" ที่เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ตลอดเวลา

                ในยุคใหม่งานเดิมๆ ที่เคยทำกันมาจะหายไป 15-20% และจะเกิดงานใหม่ที่เราคาดไม่ถึง จงอย่าได้หยุดการเรียนรู้ไว้แค่ที่มหาวิทยาลัย

                เขาบอกว่า “สังคมคือมหาวิทยาลัยที่ดีที่สุด” หรือ Society is The Best University”

                2.”Every School" should be like a “Zoo"

                "ทุกโรงเรียน" ควรเป็นเหมือน “สวนสัตว์” ที่รวมสัตว์หลากหลายชนิดไว้ด้วยกัน เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนและเคารพความแตกต่าง

                ในทำนองเดียวกัน บรรยากาศในบริษัทก็ไม่ต้องการให้เป็นแค่ฟาร์มที่มีแค่ไก่หรือเป็ด แต่เราต้องมีสัตว์ทุกชนิดในบริษัท

                เขาบอกว่าในโลกตอนนี้คนต้องแตกต่างกัน ทำให้ทุกคนได้เรียนรู้ในสิ่งที่เขาต้องการและดีที่สุดในแบบของตัวเอง “Be The Best of Yourself”

                จงเป็นตัวของตัวคุณที่ดีที่สุด

                3."KPI" should be not only a “Test”

                “การวัดผล” ต้องไม่ได้มีแค่ “การสอบ” เท่านั้น

                ปัญหาตอนนี้คือเด็กส่วนมากไม่รู้เหตุผลการเรียนหรือเรียนไปเพื่ออะไร? ไม่รู้ว่าตัวเองชอบอะไร? อนาคตจะทำอะไร?

                ส่วนใหญ่เด็กไทยจะรู้แค่ว่าต้องเข้ามหาวิทยาลัยดีๆ เพื่อเป็นเครื่องรับรองว่าจะมีงานการที่มั่นคง

                แต่แจ็ก หม่า บอกว่าไม่จริง เขาต้องการเห็นการสร้างคนใหม่เกือบทั้งหมด

                แจ็กบอกว่าในอาลีบาบา เขาจ้างคนที่จบ Harvard, MIT ไม่ใช่เพราะชื่อมหาวิทยาลัย แต่เป็นเพราะคนที่เข้ามามีความพร้อมที่จะเรียนรู้ เปลี่ยนแปลง สร้างสรรค์ให้กับโลกใบนี้

                4.”Teacher” should be “Respected

                ประเด็นนี้น่าสนใจว่าแจ็กไม่ได้คิดว่าเด็กรุ่นใหม่ควรจะท้าทายครูแบบเก่า

                แต่ความที่เขามีจิตวิญญาณครู เขาจึงยืนยันว่าครูเป็นอาชีพที่ควรได้รับการเคารพและควรมีรายได้สูง

                เขาบอกว่า “เมื่อเราทุกคนเคารพครู ครูก็จะเคารพอาชีพของตน และเคารพนักเรียน”

                แจ็ก หม่า บอกว่าการที่จะแก้ไขปัญหาการศึกษาในชนบทต้องเริ่มต้นที่ครูเป็นสำคัญ เพราะครูหนึ่งคนสามารถที่จะสร้างนักเรียนที่ดีได้อีกหลายร้อยคน ถ้าคนเก่งคนดีไม่อยากเป็นครู การศึกษาก็พัฒนาได้ยาก

                ผมเคยเห็นแจ็ก หม่า เชิญครูจากชนบทมาที่สำนักงานใหญ่อาลีบาบาในนามของมูลนิธิอาลีบาบา เพื่อส่งเสริมให้บทบาทครูที่อยู่ไกลปืนเที่ยง

                เขาไม่ได้แค่ไปเปิดงานถ่ายรูปทำข่าว แต่เขาตั้งวงพูดคุยตอบคำถามและให้คำแนะนำเป็นชั่วโมง

                5.”Student" should have “LQ” (Q of Love)

                แจ็ก หม่า บอกว่า ถ้าต้องการประสบความสำเร็จ ต้องมี EQ ที่สูงเพื่อที่จะดึงดูดคนให้มาสนับสนุน ถ้าไม่อยากแพ้คนอื่น คุณต้องมี IQ ที่สูง

                แต่ถ้าอยากให้คนเคารพนับถือ ต้องมี “LQ” (Q of Love) ซึ่งมาจากหัวใจ ไม่ใช่สมอง หุ่นยนต์อาจจะทดแทนสมองคุณได้ แต่ไม่สามารถทดแทน ”หัวใจ” ได้

                และหัวใจนี่แหละที่เป็นจุดกำเนิด “ปัญญา” ของมนุษย์

                จากนั้น แจ็ก หม่า ก็อธิบายความแตกต่างของการศึกษา ใน “อดีต" และ "อนาคต”：

                อดีต : ครูเป็นคนให้ความรู้นักเรียน

                อนาคต : ครูและนักเรียนต้องช่วยกันเรียนรู้

                อดีต : ครูมีความรู้มากกว่านักเรียน

                อนาคต : นักเรียนอาจจะมีความรู้มากกว่าครู

                อดีต : สอนนักเรียนว่า “ตำตอบที่ถูกคืออะไร"

                อนาคต : จะไม่มีคำตอบ ไม่มีใครรู้ "ต้องเรียนรู้ไปพร้อมกัน”

                อดีต : การเรียนรู้เกิดขึ้นใน “ห้องเรียน"

                อนาคต : การเรียนรู้เกิดขึ้นใน “โลกความเป็นจริง”

                อดีต : สอนการแก้ปัญหาในอดีต และปัจจุบัน

                อนาคต : สอนให้แก้ปัญหาของอนาคต

                เขากล่าวทิ้งท้ายว่า

                “งานแรกของผมคือการเป็นครู และงานสุดท้ายผมหวังว่าจะได้ร่วมงานกับคุณ ในการพัฒนาการศึกษา ผมเป็นมือใหม่ที่พร้อมเรียนรู้กับคุณ โต้เถียงกับคุณ และเราจะช่วยกันหา Final solutions for the future ไปพร้อม ๆ กัน”

                เขาเสนอว่าเราทุกคนร่วมกันหา “คำตอบสุดท้ายสำหรับอนาคต” ด้วยกัน!.