ถ้าไม่จำเป็นไม่มีใครอยากไปโรงพยาบาล ถ้าเราหรือคนในครอบครัวไม่ต้องมารับการรักษาพยาบาลจากอาการเจ็บป่วย เพราะที่เป็นที่รู้กันโรงพยาบาลไม่ใช่สถานที่จรรโลงใจ ทั้งความแออัดและการรอคอยของผู้คนที่มานั่งรอคิวตรวจตั้งแต่เช้าตรู่ ไม่นับญาติอีกจำนวนมาก จนถึงบรรยากาศที่เต็มไปด้วยความทุกข์กายทุกข์ใจ นี่เป็นสิ่งที่พบเจอและต้องอดทน

จากต้นเหตุนี้ทำให้เกิด”โครงการวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสุขภาวะโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชทั่วไทย” ซึ่งสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์(มก.) กระทรวงสาธารณสุข(สธ.) และมูลนิธิโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ร่วมกันจัดขึ้น ภายใตัแนวคิด“พื้นที่อยู่ดีมีสุข” เพื่อสร้างเสริมสุขภาวะของคนในชุมชน เนื่องในโอกาสเข้าสู่ทศวรรษที่5 ของโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช (รพร.) โดยเปิดตัว เมื่อวันก่อน ตั้งใจให้ รพร. 21 แห่งทั่วประเทศ มุ่งสู่ รพ.แห่งความสุข นอกจากบริการรักษาพยาบาล ทุกคนยังสามารถเข้าใช้พื้นที่ต่างๆ ของ รพ.ได้ แม้สบายดี

นพ.ณัฐวุฒิ ประเสริฐสิริพงศ์ ผู้ช่วยผู้อำนวยการสำนักงานมูลนิธิโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช กล่าวว่า รพร.ทั้ง21 แห่งได้ประกอบภารกิจตามแนวทางแห่งพระราชปณิธานขององค์นายกกิตติมศักดิ์ ซึ่งมูลนิธิ รพ.สมเด็จพระยุพราชมุ่งมั่นเป็นโรงพยาบาลชุมชนที่เป็นสัญลักษณ์แห่งศรัทธา การพัฒนาตลอด 40 ปี แบ่งเป็น 4 ยุค ได้แก่ ยุคที่1 มุ่งสร้างคุณค่าและการยอมรับของประชาชน ยุคที่2 พัฒนาโครงสร้างและจัดระบบบริการ ยุคที่3 ถูกท้าทายด้วยระบบคุณภาพกระทั่งสามารถเป็นต้นแบบให้กับ รพ.สังกัดกระทรวงสาธารณสุข(สธ.) ยุคที่4 ยกตัวเป็นยุคแห่งการเป็นผู้นำของการให้บริการ และการก้าวสู่ยุคที่ 5 ช่วง 10 ปีต่อจากนี้ มุ่งเน้นการเป็น รพ.ต้นแบบแห่งความสุขสอดรับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีและนโยบายสธ.ที่ต้องการให้ประชาชนสุขภาพดี เจ้าหน้าที่มีความสุขระบบสุขภาพยั่งยืน

 “ โครงการนี้จะก้าวข้ามมิติสำคัญของการมาโรงพยาบาลสู่มิติดูแลความสุขของทุกคน จากเดิมเมื่อคิดถึง รพ.จะคิดถึงผู้ป่วยเพียงอย่างเดียว ฉะนั้น โครงสร้างและสิ่งต่างๆ จะมีเพื่อดูแลผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมายหลักเท่านั้น แต่ขาดการดูแลกลุ่มบุคลากรของ รพ.ผู้ใช้พื้นที่ใน รพ.มากที่สุดและญาติผู้ป่วย จากนี้ของ รพร.จะเป็น รพ.ต้นแบบแห่งสุขภาวะ สถานที่ที่ทุกคนในชุมชนสามารถเข้ามาใช้พื้นที่ เริ่มด้วยการพัฒนาภูมิทัศน์และสภาพแวดล้อมใน รพ.ให้สอดคล้องกับบริบทของผู้คนและชุมชน ควบคู่พัฒนาคนให้เข้าใจและร่วมรักษาสิ่งที่จะเกิดขึ้น“ นพ.ณัฐวุฒิ เผยยุทธศาสตร์ 10 ปี

พญ.ขจีรัตน์ ปรักเอโก ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนการพัฒนาระบบสุขภาพ สสส. กล่าวว่า ที่ผ่านมา สสส. ร่วมกับกลุ่มวิจัยสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างเพื่อสุขภาวะคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มก. สร้างองค์ความรู้ด้านการออกแบบสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้าง รวมถึงการให้บริการวิชาการที่มีความใส่ใจต่อสังคมชุมชนเพื่อส่งเสริมสุขภาวะและความยั่งยืนขับเคลื่อนผ่านโครงการต่างๆ ตั้งแต่ปี 2555 เช่นโครงการสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างเพื่อสุขภาวะเพื่อพัฒนาสิ่งแวดล้อมของโรงพยาบาลทั่วไปและโรงพยาบาลชุมชนออกแบบปรับปรุงพื้นที่แผนกผู้ป่วยนอก(OPD) และพื้นที่พักคอยญาติผู้ป่วยรวมถึงจัดตั้งหน่วยวิจัยและพัฒนาพื้นที่ต้นแบบ แล้วยังมีโครงการวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างโรงพยาบาลชุมชนเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษาโดยร่วมมือกับภาคีสถาปนิกจัดทำผังแม่บทและออกแบบอาคารสืบสานพระราชปณิธานพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชบรมนาถบพิธของโรงพยาบาลชุมชนเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา 10 แห่งทั่วประเทศและโครงการพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสุขภาวะโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชทั่วไทย

“ โครงการพัฒนาฯ รพร. เป็นการขยายผลองค์ความรู้และการจัดการพื้นที่ต้นแบบด้วยการพัฒนารูปแบบการจัดการพื้นที่ที่มีผลต่อวิถีชีวิตผู้คน ชุมชนและสังคม เพื่อการใช้ชีวิตอย่างมีสุขภาวะ เพราะการสร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพในประเทศไทยยังไม่ได้รับความสนใจ โดยเฉพาะโรงพยาบาล ปัจจุบันเน้นการออกแบบโรงพยาบาลเพื่อเพิ่มศักยภาพและประสิทธิภาพในการให้การรักษามากกว่าคำนึงถึงการส่งเสริมสร้างสุขภาวะต่อการดำเนินชีวิตอย่างจริงจัง” พญ.ขจีรัตน์ กล่าว

ด้าน ผศ.ดร.สรนาถ สินอุไรพันธ์หัวหน้ากลุ่มวิจัยสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างเพื่อสุขภาวะ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มก. กล่าวว่า โครงการพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสุขภาวะ รพร. 21 แห่งมีแนวคิดหลักสร้างองค์ความรู้เฉพาะถิ่นที่สอดคล้องกับการใช้ชีวิตของผู้คนและชุมชนผ่านระบบบริการสุขภาพภายใต้หลักคิดทางสถาปัตยกรรมและความเป็นอยู่ที่ดี โดยส่งเสริมให้เกิดพื้นที่ส่งเสริมการเรียนรู้เพื่อการเยียวยา และพื้นที่ที่เอื้อต่อการใช้ชีวิตผ่านกระบวนการมีส่วนร่วม โดยคำนึงถึงการใช้ชีวิตในโรงพยาบาลของทุกๆคนที่เกี่ยวข้องให้โรงพยาบาลมีพื้นที่สำหรับการใช้ชีวิตและสร้างความอยู่ดีมีสุขเจ้าหน้าที่ทำงานได้มีประสิทธิภาพและมีความสุขกับการทำงานผู้เข้ารับบริการ ไม่ว่าจะเป็นผู้ป่วยและญาติได้รับความสะดวกโรงพยาบาล มีสิ่งแวดล้อมที่ช่วยลดปัจจัยเครียด

 “ ส่วนการออกแบบอาคารและการจัดการพื้นที่ภายในโรงพยาบาล นอกจากจะให้ความสำคัญกับศักยภาพและการให้บริการ เช่น พื้นที่ตรวจรักษาหอพักผู้ป่วยหรือพื้นที่จัดเก็บและเตรียมพัสดุอุปกรณ์ในการบริการแล้วพื้นที่ส่วนอื่นๆ ที่มีส่วนเติมเต็มการบริการและส่งเสริมสุขภาพชุมชนทางอ้อมจะต้องไม่ถูกมองข้ามเพื่อให้ รพ.เป็นพื้นที่อยู่ดีมีสุข คือ พื้นที่ในโรงพยาบาลที่รองรับการทำงานและการดำเนินชีวิตและกิจกรรมให้แก่เจ้าหน้าที่ผู้ให้บริการผู้ป่วย ญาติและชุมชนทั้งก่อน ระหว่าง และหลังการรับบริการทางสุขภาพ” ผศ.ดร.สรนาถกล่าว

ขณะที่ นพ.เกรียงศักดิ์ ธนอัศวนนท์ ผอ.รพร.เด่นชัย จ.แพร่ กล่าวว่า รพร.เกิดขึ้นจากความรักและความศรัทธาของประชาชนคนไทยซึ่งในหลวง รัชกาลที่10 ทรงเน้นภารกิจ3 เรื่องสำคัญได้แก่การดูแลสุขภาพประชาชนทั่วถึงเสมอหน้ากันพัฒนาคุณภาพและออกทำงานกับชุมชน นอกจากนี้ ศ.ธานินทร์กรัยวิเชียร ประธานกรรมการมูลนิธิโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช กำชับว่า ในส่วนของงานภูมิทัศน์ รพ.นั้น จะต้องสง่างามสมพระเกียรติ

 “การพัฒนา รพร.จะเน้นความสะดวกสบายของคนไข้ญาติและบุคลากรของ รพ. รวมถึงมีความสะอาด ปลอดภัยร่มรื่น สวยงาม และเป็นพื้นที่ที่ทุกคนเข้ามาแล้วมีทั้งความสุขกายและสุขใจทโดยเฉพาะเปิดให้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในโรงพยาบาล” นพ.เกรียงศักดิ์ กล่าว

ทั้งหมดนี้คือแนวทางสร้าง รพ.แห่งความสุข มากกว่านั้นเป็นศูนย์เรียนรู้สุขภาวะที่ตอบโจทย์ความต้องการตามบริบทพื้นที่ รพ.สมเด็จพระยุพราช21 แห่ง ช่วยกันทำให้เป็นรูปธรรม