ผู้ทรงคุณวุฒิ สสส.ดูงานเทศบาลนครลำปาง ผอ.รร.เสริมงามวิทยาคม ลำปาง รร.ต้นแบบจัดการศึกษาสร้างความปลอดภัยให้เด็กนักเรียน เด็กหน้าห้องเรียนดี อ่อนต่อโลก ท้องวัยเรียน ครูช่างสังเกต เด็กมีอาการง่วงเหงาหาวนอน รูปร่างเปลี่ยนไป เรียกมาคุย ยอมจำนนสารภาพว่าท้อง ผอ.-ครูรักษาความลับขอพบผู้ปกครองรีบแก้ไขปัญหาก่อนบานปลาย ไม่ผลักไสออกนอกระบบ เด็กใฝ่ดีคลอดแล้วจะกลับมาเรียนจนจบ ตั้งสมมติฐานเด็กทุกคนอยากเป็นคนดี ผู้ทรงคุณวุฒิให้ข้อคิด ครูต้องมีทักษะ เด็กท้องวัยเรียนไม่ใช่อาชญากรรม รร.ต้องโอบอุ้ม นพ.วิวัฒน์ ผู้ทรงคุณวุฒิชมกระทรวง พม.จัดครอบครัวอุปถัมภ์มีพี่เลี้ยงเด็กเลี้ยงเด็กได้ดีกว่าพ่อแม่ที่เป็นแพทย์ 

                   โรงเรียนเสริมงามวิทยาคมเป็น รร.รัฐบาลต้นแบบเพศวิถีศึกษาจังหวัดลำปาง นำเสนอผลการดำเนินงาน มานัส นพคุณ ผู้อำนวยการเชี่ยวชาญ และอัมวรรณ กนกกังวานโรจน์ ครูชำนาญการพิเศษ ครูแกนนำจัดการเรียนการสอนเพศศึกษาในโรงเรียน เบญจวรรณ คันธวงศ์ ครูชำนาญการครูผู้สอนเพศศึกษา และมีตัวแทนกลุ่มเด็ก To Be Number 1 ไตรภพ เครือคำน้อย ประธานชมรม To Be Number 1 เทศบาลนครลำปาง เดชา ปัญญาปิน กศน.เวียงเหนือ ชินพัฒน์ ทาสมบูรณ์ รร.ประชาวิทย์ ธนากร ปิงไฟ สมาชิก TO Be Number 1 นัชชา จิตรภักดี วิทยาลัยอาชีวศึกษา

                   มานัส นพคุณ ผู้อำนวยการเชี่ยวชาญโรงเรียนเสริมงามวิทยาคม เป็น รร.รัฐบาลต้นแบบ เพศวิถีศึกษาจังหวัดลำปาง นำเสนอถึงการดำเนินงาน รร.เพศวิถีศึกษากว่า 10 ปี ด้วยแนวคิดจิตวิญญาณ การจัดการศึกษาที่หลงทิศทางเป็นเวลานานพอสมควร เด็กอ้วนพึ่งคุณหมอ เด็กเกเรพึ่งตำรวจ เด็กทะเลาะเบาะแว้งพึ่งผู้ปกครอง ทุกคนต้องมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา สร้างคนให้เป็นคนเป็นคนดี การที่เด็กอยู่ในระบบโรงเรียนเป็นเวลาหลายปี เมื่อออกจากระบบ รร.แล้วเด็กต้องออกไปอยู่ในสังคมได้เป็นอย่างดีด้วย

                   เด็กเก่งระดับหัวกะทิ 10% สอบติดเข้าคณะแพทยศาสตร์ เด็กมุ่งเรียนหนังสือ เด็กระดับกลาง 80% พร้อมที่จะก้าวขึ้นข้างบนหรือลงข้างล่าง ส่วนเด็กข้างล่างเป็นฐานใหญ่ 10% เป็นเด็กที่พร้อมเกเร กระโปรงสั้น ก็ต้องระมัดระวัง ต้องตั้งสมมติฐานไว้ก่อนว่าเด็กทุกคนอยากจะเป็นคนดี ไม่ว่าจะเป็นหญิงหรือชายก็ต้องการเป็นคนดีทั้งสิ้น ทำอย่างไรเราจะไม่ทิ้งเด็กไทยไว้อย่างหลัง ดังที่พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี เคยกล่าวไว้

                   ในช่วงก่อนเปิดเทอมมีการเยี่ยมบ้าน เด็ก 10% ส่งเสริมวิชาการ งบประมาณ อำนวยความสะดวก ผมจะส่งเสริมเด็กท้ายๆ เข้าไปทำงาน เด็กที่ รร.ของเรามีหลักสูตรกว่า 10 ปี เด็กฟุ่มเฟือย ปัญหาเด็กท้องในวัยเรียน มีการสร้างหลักสูตรจริยศึกษา สร้างคนดีด้วยการใช้ชีวิตวิถีพอเพียง นำหลักเศรษฐกิจพอเพียงนำมาใช้ในหลักสูตรของ รร. ขณะนี้หลายองค์กร สสก. สกว. ได้ลงมือทำอย่างต่อเนื่อง เราเชื่อว่ามีเครือข่ายไม่ใช่เฉพาะครูสอนเรื่องเพศศึกษาเท่านั้น หน้าที่ของครูจะต้องรู้เพื่อใช้ในการเรียนการสอน ครูอีก 80 คนต้องสอนแบบบูรณาการด้วยการสอดแทรกทุกกิจกรรมที่เป็นทักษะชีวิตของเด็ก เด็กจะได้ไม่มีปัญหาเรื่องยาเสพติด ครอบครัวเป็นอย่างไร เศรษฐกิจเป็นอย่างไร เด็กก็มีส่วนร่วมในการรับรู้ปัญหาที่เกิดขึ้น

                   เด็กบางคนมีปัญหาที่บ้าน ไม่ได้อยู่กับพ่อแม่ อยู่กับปู่ย่าตายาย เมื่อเด็กมีปัญหา ครูก็ต้องดูแลเขาด้วยต้องประสานงานกับเครือข่าย  ครูต้องเป็นหนึ่งเดียวประสานกับผู้ปกครองดวย เราต้องร่วมมือกับผู้ปกครอง ถ้ามีปัญหาก็ต้องมีการสื่อสารสองทาง ข้างนอกมีโรงพยาบาล เราก็ต้องมีเครือข่ายของเราด้วย เด็ก 1,000 คนเป็นเยาวชนอยู่ที่ รร.ของผม ก็ต้องมีการประสานกับท้องถิ่นด้วย หน้าที่ของ ผอ.โรงเรียนก็คือการอำนวยความสะดวก ถ้าเด็กและครูดีแล้ว ผอ.ไปไหนต่อไหนก็หน้าบาน เป็นการทำดีเราก็หยุดไม่ได้ เด็กขึ้นชั้นเรียน ม.4 ม.5 หายไป รุ่นใหม่ก็มาแทนที่ การจัดการศึกษา เราต้องสร้างความปลอดภัยให้กับเด็กนักเรียนด้วย เด็กต้องการคนดี เราอยู่บ้าน บางครั้งพ่อแม่ก็ดุด่าตลอด มาโรงเรียนครูก็ยังด่าอีก ไม่มีความปลอดภัยสำหรับเด็ก ก็ต้องดิ้นรนออกไปหาเพื่อน เราต้องมองหาสถานที่ปลอดภัยให้กับเด็กด้วย

                   เด็กผู้หญิงชั้น ม.5 ท้อง เด็กผู้ชายที่ทำให้ท้องอยู่ชั้น ม.2 โรงเรียนอื่น เด็กสองคนนี้เป็นแฟนกันตั้งแต่เด็กผู้ชายเรียนอยู่ชั้น ป.6 เด็กผู้หญิงเป็นเด็กเรียนดีโดยตลอด ทาง รร.หารือกับผู้ปกครองจนได้รับคำตอบว่าเมื่อคลอดแล้วให้เด็กกลับมาเรียนหนังสือต่อ ในช่วงท้องให้กลับไปพักอยู่ที่บ้าน ทาง รร.ก็ช่วยปกปิดไม่ให้เพื่อนใน รร.รู้เพื่อเป็นการปกป้องเด็ก เรื่องนี้ครูสังเกตเห็นว่าเด็กมีรูปร่างที่เปลี่ยนแปลงไป ระหว่างเรียนก็แสดงอาการง่วงนอน ครูเรียกไปพบเด็กก็ยอมจำนนและสารภาพว่าท้อง ครูก็เชิญผู้ปกครองมาพบ ทีแรกก็ไม่ยอมรับ จะฆ่าลูกให้ได้ ในที่สุดก็ตกลงกันได้ ครูสั่งการบ้านให้เด็กไปทำที่บ้าน

                   เมื่อ 3 ปีก่อนมีปัญหาเรื่องเด็กท้องในวัยเรียนคนเดียว ปัญหายาเสพติดก็มีบ้าง เมื่อเกิดขึ้นแล้วก็ต้องมีการสร้างจิตสำนึกให้เกิดขึ้นภายใน รร. โรงเรียนต้องรู้ว่าเด็กมีปัญหาท้อง มีปัญหายาเสพติดและหาทางแก้ไข เราเอาเด็กเข้าไปอยู่ในสังคมกว้างใหญ่ เขาตามสังคมไม่ทัน ผู้ปกครอง รร. นักเรียนท้องต้องมีการเชิญผู้ปกครองมาพูดคุยแก้ไขปัญหาร่วมกัน “หนูจะเรียนต่อหรือไม่” “หนูตั้งใจเรียนได้ไหม” แต่ตอนนี้หนูมีปัญหา เราต้องเลือกเด็ก อย่าผลักไสเด็กออกไป ต้องทำให้เด็กอยู่ในระบบ เด็กใฝ่ดีจะเรียนหนังสือจนจบ เด็กที่มีปัญหาเรื่องยาเสพติดก็ต้องให้ความยุติธรรมกับเขาด้วย ปัญหาท้องในวัยเรียน โรงเรียนนี้ไม่เคยผลักไสเด็กให้ออกจาก รร. เราต้องทำทุกอย่างเพื่อให้เด็กอยู่ใน รร.และสังคมนี้ได้ เด็กทุกคนก็อยากจะเป็นคนดี เด็กเหล่านี้เมื่อพ้นวัยแล้วเขาก็คิดได้

                   เด็กบางคนมีความสามารถเรียนต่อเป็นแพทย์ เราสามารถเปลี่ยนแปลงเด็กได้ตลอดเวลา แม้แต่เด็กเกเรก็เปลี่ยนแปลงให้เขาเป็นเด็กดีได้ด้วย นายกเทศมนตรี ผู้ใหญ่บ้าน กำนัน ชุมชน มีส่วนร่วมกับครอบครัวที่จะเปลี่ยนแปลงเด็กได้ หน้าที่เรื่องการศึกษาไม่ได้เป็นเพียงหน้าที่ของกระทรวงศึกษาธิการเท่านั้น แต่ยังเกี่ยวข้องกับทุกฝ่ายต้องช่วยกันขบคด เด็กจะดีได้หรือไม่ดีได้นั้นจะสร้างชื่อเสียงให้กับ จ.ลำปาง เทศบาลนครลำปาง ผมเองเป็นส่วนหนึ่งของ อ.เล็กๆ แห่งนี้ เราต้องช่วยกันขบคิด เราถือว่าทุกอย่างที่เราทำนั้น ทุกอย่างล้วนเป็นหน้าที่ของคนไทยทุกคนต้องช่วยกัน เราต้องทำงานกันแบบบูรณาการ นอกจากผู้อำนวยการโรงเรียนแล้ว ยังมีครูอัมวรรณ กนกกังวานโรจน์ ครูชำนาญการพิเศษ ครูแกนนำจัดการเรียนการสอนเพศศึกษาในโรงเรียน ครูเบญจวรรณ คันธวงศ์ ครูชำนาญการ ครูผู้สอนเพศศึกษา ขอส่งกำลังใจให้กับครูทุกคนทำงานร่วมกันอย่างที่เรียกว่าเป็นการตอบแทนคุณแผ่นดิน

                   ทุกครั้งที่มีการประชุมผู้ปกครองเกี่ยวกับเรื่องยาเสพติด เรื่องเพศ ถ้าพบปัญหาก็จะไม่เอาผิดอนุญาตให้เรียนต่อได้ แต่ถ้าเด็กไม่รักดีจริงๆ ก็จะปล่อย “ผมประกาศให้รับรู้ต่อหน้าสาธารณชน เราจะไม่ปิดบัง เมื่อ 2 ปีก่อนมีเด็กผู้หญิงถูกจับคดียาเสพติด ภายใน รร.เราห้ามยาเสพติดได้ แต่นอก รร.เราห้ามไม่ได้ เด็กติดยาเราต้องคุยกันอย่างเปิดใจ  รร.เรามีชื่อเสียงระดับจังหวัด เราต้องยอมรับความจริง ถ้ามีปัญหาแล้วเราก็ต้องแก้ไขเป็นเรื่องของธรรมชาติ”

                   นพ.วิวัฒน์ โรจนพิทยากร ผู้ทรงคุณวุฒิ ผอ.ศูนย์นโยบายและการจัดการสุขภาพ คณะแพทยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวว่า มีคำกล่าวที่ว่าเด็กท้อง ถ้าครูรู้ โลกจะรู้ด้วย แสดงว่าเจ้าหน้าที่ตีตนไปก่อนไข้ ไม่ต้องการช่วยเด็ก ถ้าฟังดูที่ รร.ห่างไกลเกินกว่าสาธารณสุขจะเข้าไปถึงได้ เมื่อถาม รพ.ดูเรื่องอนามัยเจริญพันธุ์เป็นมิตร ไม่มีกำลังส่งต่อเด็ก ครูอาจไม่รู้เด็กหายไป เด็กเข้ามาตรวจครรภ์ มีอาการเหนื่อยง่าย ร่างกายไม่ปกติ รักษาเป็นความลับจนตายไม่ให้ครูรู้ เด็กกลัวและถอดใจไม่คิดที่จะเรียนหนังสือต่อแล้ว ชีวิตเราก็แค่นี้ เกิดชาติใหม่ค่อยมาเรียนต่อ ยังมีเด็กฉลาดอีกเป็นจำนวนมาก ไม่มีโอกาสที่จะเรียนต่อเพราะต้องช่วยพ่อแม่ทำงานทำมาหากิน

                   “ถ้าดูจากตัวเลข รร.เสริมงามวิทยาคมตลอดระยะเวลา 3 ปีมีเด็กท้องเพียงคนเดียว แสดงว่าอีก 49% เด็กท้องที่ รร.อื่น เราต้องช่วยกันอย่าให้ รร.นี้ดี รร.เดียว ต้องหาจุดเด่นหลายๆ จุดเพื่อช่วย รร.อื่นด้วย สสส.ปากโป้ง ลำปางทำดีคนเข้ามาศึกษาดูงานว่าดีเพราะอะไร ผมชวนรองนายกรัฐมนตรีหาเงินมาเข้ากองทุนสุขภาพตำบล ต้องการยุติการตั้งครรภ์ มีทีมงานเฉพาะกิจเพื่อให้ทุกอย่างเดินหน้าไปด้วยดี คนรุ่นผมเรียนจบแพทยศาสตร์ ม.มหิดลแล้วยังไม่เคยมีเพศสัมพันธ์ คนรุ่นพ่อแม่ผมก็เหมือนกัน แต่เด็กยุคนี้เรียนชั้น ม.5 เคยมีเพศสัมพันธ์แล้วถึง 20% ถ้าพ่อแม่ผมรู้ว่าเด็กสมัยนี้มีเพศสัมพันธ์อายุ 15 ปีคงจะช็อกไปแล้ว คงไม่คัดค้านถ้าเด็กจะพกถุงยางเพื่อป้องกันตัวเอง”

                   ปัญหาที่เกิดขึ้นเด็กท้องต้องได้เรียน มี กม.มีคนปกป้องให้ได้เรียน อย่าได้เพิกเฉยต่อปัญหานี้  จัดอบรมครูใหญ่จากกระทรวงศึกษาธิการให้มาเป็นวิทยากรด้วย เพื่อเด็กจะได้ไม่ท้อง เมื่อพลาดท้องแล้วก็ต้องได้เรียนต่อ ถ้าครูบอกให้โลกรู้เรื่องเด็กวัยใสท้องเป็นการละเมิดสิทธิส่วนบุคคล ต้องลงโทษครูด้วย “เชือดคอไก่ให้คนอื่นได้ดูด้วย” ไม่อยากใช้คำว่าท้องไม่พร้อม เด็กอายุต่ำกว่า 20 ปีไม่ให้ท้องโดยเด็ดขาด “ช่วงที่ผมเรียนแพทย์ปี 4 ออกค่ายพัฒนาชนบทชาวเขาชาติพันธุ์ ที่ อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง เด็กชาวเขาอายุไม่ถึง 20 ปีมีครอบครัวแล้ว เพราะเป็นวิถีชีวิตของเขา”

                   กระทรวงการพัฒนาสังคมฯ ฝากเด็กเหมือนฝากแบงก์ อุ้มเด็กไปให้ พม.ช่วยเลี้ยง แม่มาเยี่ยมเป็นประจำจนแม่ตัดสินใจว่าแม่เลี้ยงไม่ไหวแล้ว ให้ พม.หาครอบครัวอุปถัมภ์ช่วยอย่างเป็นระบบครบวงจร มีพี่เลี้ยงเด็กดูแลเป็นอย่างดี “ขนาดผมและภริยาเป็นหมอยังเลี้ยงลูกตัวเองได้ไม่เท่ากับเขาเลี้ยง มีเงินสนับสนุนจาก พม.ช่วยกันแก้ไขปัญหาท้องแล้วได้รับการเยียวยาด้วย”

                   ศ.ดร.ศิริพร จิรวัฒน์กุล ผู้ทรงคุณวุฒิด้านสุขภาวะทางเพศ สสส. กล่าวว่า รร.เป็นนิติบุคคล ผอ.เป็นผู้ใหญ่ที่มีความสำคัญเป็นอย่างมาก รร.จะประสบความสำเร็จได้นั้นต้องมี ผอ.ที่เปิดใจเรื่องเพศ บางครั้งความรู้ท่วมหัวแต่เอาตัวไม่รอด เด็กวัยรุ่นต้องรักนวลสงวนตัว หลายคนสรุปว่าการมีเพศสัมพันธ์เป็นคนไม่ดี เป็นอาชญากร ขณะนี้มี พ.ร.บ.ที่ช่วยคุ้มครองสิทธิของเด็กท้องก่อนวัยอันควรที่จะได้รับอาวุธทางปัญญา เมื่อ ผอ.เปิดใจครูทุกคนก็ต้องเป็นครูสอนความรู้เพศศึกษาได้ด้วย ถ้ามีครูสอนเพศศึกษา 5 คน แต่ครูอีก 75 คนไม่เอาด้วยก็ไปไม่รอด ครูจะต้องมีความชัดเจนในเรื่องการสอนเพศศึกษา นอกจากการสอนในหน้าที่แล้วยังต้องมีความทักษะในการใช้ชีวิตด้วย เด็กวัยรุ่นทุกคนล้วนแต่เป็นกลุ่มเสี่ยง ยิ่งแม่เลี้ยงเดี่ยวไม่ว่าจะยากดีมีจน 70% ของวัยรุ่นตลอดที่ รพ.เป็นเด็กแถวหน้า เรียนหนังสือดี ในขณะที่เด็กแก่นแก้ว เกเร เป็นพวกรู้เยอะ เอาตัวรอดได้ดีกว่าเด็กหน้าห้อง

                   “เมื่อถาม รร.มีเด็กตั้งท้องและลาออกจาก รร.เป็นตัวเลขเท่าไหร่ ไม่มีใครได้ตัวเลข แต่กลับไปมีตัวเลขที่ รพ.ว่าเด็กมาคลอดลูก ตัวเลขเหล่านี้มีความสำคัญมาก บอกได้ว่าปัญหามีอยู่ การมี รร.สีขาว ใช้วิธีการระบายสีกันใหญ่เพื่อกลบเกลื่อนความจริง ผลทั้งหมดก็จะไปตกอยู่กับเด็ก”

                   การที่ให้เด็กมีอาวุธทางปัญญาในเรื่องเพศ ครูต้องมีทักษะ  รร.จะต้องเชื่อมโยงกับทุกฝ่ายทำให้เด็กเผชิญกับปัญหาตั้งท้องและเรียนหนังสือต่อได้จนจบ การที่ปล่อยให้เด็กมีปัญหากลายเป็นการตีตราเด็ก เมื่อเด็กมีปัญหาผู้ใหญ่ต้องยื่นมือเข้ามาช่วยเหลือ ถ้าเราสรุปว่าเด็กท้องก่อนวัยอันควรเป็นเด็กไม่ดี เรื่องการมีเพศสัมพันธ์การท้องก่อนเวลาไม่ใช่เป็นเรื่องอาชญากรรม แต่เป็นเรื่องทัศนะล้วนๆ ทำอย่างไรให้ถ่ายทอดทักษะแบบ ผอ.ไปยัง รร.อื่นๆ ด้วย รวมทั้งครูเป็นคุณูปการอย่างใหญ่หลวงสำหรับเด็ก

                   นพ.สุรทัศน์ พงษ์นิกร รองนายกเทศมนตรีนครลำปาง เล่าถึงพฤติกรรมของเด็กนักเรียนว่า เด็กชั้น ม.1 เพิ่งสอบเข้ามาจะเป็นเด็กเรียบร้อย พอขึ้นชั้น ม.2 เด็กเริ่มส่องกระจกเขียนคิ้ว ทาปาก เมื่อขึ้นชั้น ม.3 เตรียมตัวจะสอบเข้าเรียนชั้นทม.4 ผอ.โรงเรียนลำปางกัลยาณีก็มาปรึกษาว่าพี่หมอ เราจะทำอย่างไร เราต้องคุมเด็กทั้งหมด เด็กที่มีปัญหา พ่อแม่หย่าร้างอยู่กับปู่ย่าตายาย น้าอา บางครั้งก็ไม่ได้มีใครดูแลอย่างใกล้ชิด เมื่อ รร.มาปรึกษาก็สอบถาม อ.ว่าอยากได้งบประมาณไปแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ก่อนวัยเรียน การสร้างเครือข่ายที่ช่วยงานจาก สสส. เริ่มต้นอาจจะทำด้วยความบังเอิญ เราเป็นชาวพุทธ เห็นลูกเห็นหลานของเราอยู่ในเขตเทศบาลก็ต้องช่วยกันดูแลด้วย เป็นเรื่องความเมตตาและความศรัทธา การทำงานเป็นงานจิตอาสา แนวคิดแก้ไขปัญหาปล่อยให้เป็นไปตามธรรมชาติ ด้วยกลวิธีเหมือนกับน้ำไหล จะให้วิธีการบังคับกันก็ไม่ได้

                   นพ.สุรทัศน์ พงษ์นิกร รองนายกเทศมนตรีนครลำปาง กล่าวปัจฉิมโอวาทว่า เทศบาลนครลำปางและพี่น้องชาวลำปางขอบคุณ สสส.ที่เห็นความสำคัญประโยชน์อนาคตของบ้านเมือง ให้การสนับสนุนหน่วยงานสาธารณประโยชน์ของลำปาง ขอชื่นชมองค์กรเอ็นจีโอที่ร่วมมือกับเทศบางเป็นอย่างดี อสม.กองสาธารณสุข สวัสดิการสาธารณสุขเป็นคนใน อปท.ท้องถิ่นได้รับภารกิจให้ทางเทศบาลช่วยเหลือ

สถานการณ์การคลอดในวัยรุ่นของ จ.ลำปาง

มีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง

                   การขับเคลื่อนงานท้องวัยรุ่นใน จ.ลำปาง พบว่าสถานการณ์การคลอดในวัยรุ่นของจังหวัดมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง ก่อนเริ่มโครงการในระยะแรก (พ.ศ.2557) มีอัตราการคลอด 28 ต่อประชากรวัยรุ่นหญิงอายุ 15-19 ปี 1,000 คน หลังสิ้นสุดโครงการ (พ.ศ.2560) มีอัตราการคลอดลดลงเป็น 19.7 ต่อประชากรวัยรุ่นหญิงอายุ 15-19 ปี 1,000 คน ส่วนอัตราการคลอดซ้ำของหญิงอายุ 15-19 ปี ก่อนเริ่มโครงการ (พ.ศ.2557) มีอัตราร้อยละ 11.23 หลังสิ้นสุดโครงการ (พ.ศ.2560) มีอัตราร้อยละ 9.52

                   ในส่วนของหญิงอายุ 15-19 ปีที่คลอดหรือแท้งได้รับบริการคุมกำเนิดแบบกึ่งถาวร (ยาฝังคุมกำเนิด) แม้ผลการดำเนินงานจะไม่บรรลุเป้าหมายร้อยละ 80 ตามแผน แต่มีอัตราเพิ่มขึ้นมาก จากร้อยละ 12 ในปี 2557 เป็นร้อยละ 31.94

                   ใน อ.เมือง รพ.ลำปาง และสำนักงานสาธารณสุขอำเภอเมืองลำปาง ทำงานเชิงรุกเข้าถึงสถานศึกษา 3 แห่ง มีแผนงานรณรงค์ จัดพื้นที่สร้างสรรค์ให้กับเยาวชน กลุ่มเพื่อนเพื่อเด็กและเยาวชน จ.ลำปาง ดำเนินโครงการกับกลุ่มวัยรุ่นชาย กลุ่มเยาวชนอาชีวะ 3 แห่ง กลุ่มพนักงาบริการหญิง กลุ่มผู้ต้องขัง

                   เทศบาลนครฯ ดำเนินโครงการป้องกันการตั้งครรภ์และเอชไอวี/เอดส์ในโรงเรียนเทศบาล 3 แห่ง มีการสนับสนุนกิจกรรมพื้นที่สร้างสรรค์ให้กับเยาวชนอย่างต่อเนื่อง มีการพัฒนาโครงการสื่อสารเชิงบวกเพื่อส่งเสริมสุขภาวะทางเพศในครอบครัว เป็นการดำเนินการร่วมกันของเครือข่ายต่างๆ ในพื้นที่ อ.เมือง

                   อ.ห้างฉัตร มีความโดดเด่นในเรื่องการจัดบริการที่เป็นมิตรของคลินิกวัยรุ่น ทั้งงานเชิงรุกและตั้งรับ พัฒนารูปแบบการให้คำปรึกษาโดยแกนนำเยาวชนมีช่องในการให้คำปรึกษาออนไลน์ที่วัยรุ่นสามารถเข้าถึงได้ง่าย ไม่ว่าจะเป็นเพจหรือทางไลน์ ในพื้นที่มีการบริการถุงยางอนามัยที่วัยรุ่นสามารถเข้าถึงได้ง่าย มีการพัฒนาและปรับทัศนคติคนทำงานในประเด็นเรื่องเพศอย่างสม่ำเสมอ เพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการป้องกันและแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น การดำเนินงานของสถานศึกษา อบรมให้ความรู้ ส่งเสริมการสื่อสารเชิงบวกอย่างต่อเนื่อง พัฒนาทักษะพ่อแม่ ผู้ปกครองในพื้นที่ที่เข้าร่วมโครงการในการสื่อสารเรื่องเพศกับบุตรหลานในบ้าน ได้รับงบประมาณสนับสนุนจาก อปท.

                   อ.เสริมงาม มีความโดดเด่นในเรื่องสถานศึกษาที่จัดกระบวนการเรียนรู้เรื่องเพศวิถีศึกษา รร.เสริมงามวิทยาคม เป็นโรงเรียนต้นแบบเพศวิถีศึกษา เป็นหลักสูตรจริยศึกษา จัดการเรียนการสอนเพศวิถีศึกษาทุกสัปดาห์ให้กับนักเรียนในระดับชั้น ม.1-ม.6 โดยครูที่ปรึกษาของแต่ละห้องเป็นผู้ดำเนินการจัดกระบวนการเรียนรู้ กิจกรรมเสริมหลักสูตร กิจกรรมชุมนุม กิจกรรมละครหุ่น ห้องสมุดเพศศึกษา ที่เป็นแหล่งเรียนรู้เพศวิถีศึกษาในโรงเรียน กิจกรรมร่วมกับเทศบาล บ้านพักเด็กและครอบครัว ดำเนินโครงการดีเจทีน กิจกรรมรณรงค์อบรมให้ความรู้เพิ่มเติมร่วมกับโรงพยาบาลเสริมงาม