สสส. Young Happy The Sasakawa Peace Foundation, ร่วมกันจัดงานเสวนาสังคมสูงวัยไทย-ญี่ปุ่น : สูงวัยอย่างมีพลังในโลกยุคดิจิทัล It’s not about age, it’s about attitude อรรถ บุนนาค ผู้ร่วมก่อตั้ง JLIT พิธีกรซักถามวิทยากร 2 วัย ภัทราวดี มีชูธน-ครูเล็ก ศิลปินแห่งชาติด้านละครเวทีและบทภาพยนตร์วัย 71 กะรัต พร้อมเปลี่ยนแปลง Start Up เป็นครูสอนเด็ก หน้าชั้นคือการแสดง เด็กๆ คือ audience ประสาน อิงคนันท์ MC คนดังคนค้นคน ผู้ผลิตรายการ “ลุยไม่รู้โรย สูงวัยดี๊ดี” “The Senior รุ่นใหญ่หัวใจไร้ขีดจำกัด” ป้อนโทรทัศน์ไทยพีบีเอส       

            สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), Young Happy, The Sasakawa Peace Foundation, ร่วมกันจัดงานเสวนาสังคมสูงวัยไทย-ญี่ปุ่น : สูงวัยอย่างมีพลังในโลกยุคดิจิทัล Digital and Active Aging in Japan and Thailand สนับสนุนโดยสถานทูตญี่ปุ่นประจำประเทศไทย, Japanese Association in Thailand เมื่อวันจันทร์ที่ 11 มี.ค. ที่ ห้องประชุม 201 สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เวทีสานเสวนา 2 : บทบาทสื่อศิลปวัฒนธรรมต่อการสร้างพลังบวก และเติมเต็มพลังชีวิตให้กับสังคมไทย โดยผู้สูงวัยที่มีพลังในโลกยุคดิจิทัลร่วมเสวนา โดย ภัทราวดี มีชูธน ผู้ก่อตั้งและประธานคณะกรรมการบริหารโรงเรียนภัทราวดี หัวหิน และ ประสาน อิงคนันท์ ผู้ก่อตั้งบริษัท บุญมีฤทธิ์ จำกัด ผู้ผลิตรายการ “ลุยไม่รู้โรย สูงวัยดี๊ดี” “The Senior รุ่นใหญ่หัวใจไร้ขีดจำกัด” ออกอากาศทางโทรทัศน์ไทยพีบีเอส อรรถ บุนนาค ผู้ร่วมก่อตั้ง JLIT สำนักพิมพ์วรรณกรรมญี่ปุ่นชั้นดีนำมาแปลเป็นภาษาไทย ทำหน้าที่ผู้ดำเนินรายการ

            อรรถ บุนนาค ผู้ดำเนินรายการ กล่าวแนะนำวิทยากร ภัทราวดี มีชูธน หรือ ครูเล็ก ศิลปินแห่งชาติด้านละครเวทีและบทภาพยนตร์ ครูเล็กเปรียบเทียบกับผู้ประพันธ์เรื่องโต๊ะโต๊ะจัง ผู้บุกเบิกวงการโทรทัศน์ที่ไม่บอกบท อีกทั้งเป็นผู้ชำนาญในวงการเก็บดาวดวงใหม่มาใส่ฟ้าด้วยการนำรูปแบบละครบรอดเวย์มาจัดแสดงที่ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย ลิลิตพระลอ จัดแสดงที่หอศิลป์ พีระศรี โรงละครแห่งชาติ วิกหัวหิน (รร.ภัทราวดี) เธอเป็นนางเอกภาพยนตร์ นางเอกละคร ผู้กำกับการแสดง คนทำละครเวทีและเป็นครูสอนนักเรียนการแสดงในวันนี้

            ภัทราวดี เริ่มต้นด้วยคำทักทายว่า กราบสวัสดีทุกคนในห้องประชุมแห่งนี้ ได้เห็นตึก สสส.สวยงามประทับใจ และวันนี้ได้มาอยู่ร่วมห้องกับคนวัยเดียวกัน ขอเรียกตัวเองว่าเป็นผู้ใหญ่เพื่อจะเป็นการเตือนตัวเองว่าเราเป็นผู้ใหญ่ ไม่ใช่เด็ก ไม่ใช่พี่ ขอให้ดูคลิปวิดีโอภาพยนตร์เก่าๆ ที่เคยทำมาแล้ว นำลำตัดมาใช้ในวงการโทรทัศน์ ศิลปะ ศิลปิน ทุกอย่างเป็นของดีมีราคา ศิลปะมีทั้งเก่าและใหม่ ทั้งของเทศและไทยที่เราต้องเรียนรู้ ทุกอย่างเป็นของดีมีราคา คนสงสัยกันว่าทำไมครูเล็กถึงย้ายอาชีพจากการเป็นนักแสดงมาเป็นครู อายุ 60 Start up เป็นวิธีการทำงานแบบใหม่ ทุกคนย่อมมีการเปลี่ยนแปลงชีวิต บางคน Broken Heart ย้ายที่อยู่อาศัย ตกงาน มีการเปลี่ยนแปลงของชีวิตในวัย 60 ปี ซึ่งเป็นวัยที่เข้าสู่ผู้ใหญ่อย่างเต็มตัว วัยที่ไม่ได้มองโลกเหมือนกับคนอื่นๆ ทุกคนต้องมีการเปลี่ยนแปลง Start Up เราแก้ไขปัญหาอย่างไรเพื่อจะ Start up ต่อไปในวันข้างหน้าได้

            “อย่างที่รู้ๆ กันว่าผู้เชี่ยวชาญไม่เคยคิดว่าตัวเองแก่ เวลาใครถามจะบอกว่าอายุ 71 ปีด้วยความภาคภูมิใจ ดิฉันยังเล่นสเกตบอร์ด ปีนรั้วเก็บลูกมะม่วง ไปสอนเด็กเร่ร่อนในสวนสาธารณะ ทำงานกับเด็กๆ ข้างถนน ได้ทันกับเด็กๆ พ่อแม่ครูเป็นพันธมิตรที่ดี เราต้อง Share สิ่งที่เรามีกับเด็กรุ่นใหม่ เราช่วยเด็กเหล่านี้ไม่ได้ถ้าเรายังเป็นนักแสดง เวลาเราแสดง รุ่นใหญ่ๆ บอกตัวเองว่าป่วยไข้ไม่สบายถึงขั้นชักจริงๆ นะคะ พวกทรงเจ้าที่ว่าชักนั้นเป็นของปลอมทั้งนั้น เป็นการแสดงชนิดหนึ่ง เมื่อเราศึกษาเรื่องลมหายใจของมนุษย์ เราป่วยเราบอกว่าเราไม่ป่วย เมื่อเราสูดอากาศ ทำอะไรที่เป็นประโยชน์ จะทำให้เราหายป่วยด้วย”

            ภัทราวดีเล่าว่า ตอนที่เธออายุ 60 ปีมีอาการไม่สบาย คอเลสเตอรอลสูง หาหมอตามประสาคนอยู่ กทม. หมอให้กินยา เราก็มานั่งนึกว่าเราต้องอยู่เพราะยาหรือ จึงตัดสินใจโยนยาทิ้งหมด ตัดสินใจไปอยู่หัวหิน สมัยก่อนคุณยายเคยอยู่บ้านที่หัวหิน ที่นั่นอากาศดี คิดว่าจะทำอะไร ทำโรงเรียนดีกว่า เป็นความฝันของคนวัย 8-9 ขวบ เคยวาด รร.ในฝันไว้ เพราะคุณแม่ทำโรงเรียนสุภัทราไว้ให้ แต่เราไปปิด รร.ทำเป็น Theatre เพราะไม่อยากเป็นครูสอนหนังสือทุกวัน         

            จำได้ว่าตอนนั้นก็ไปจอดรถดูที่ดินที่หัวหินซึ่งแม่ยกให้ หรือเราจะยกที่ดินแปลงนี้ให้เขาเช่าแล้วเราก็อยู่สบายๆ Ring the Bell เพราะสมัยก่อนนั้นไม่เห็นอะไรนอกจากแย้ แต่เมื่อไปถึงได้สัมผัสลมเย็นๆ สบายมาก ก็คิดว่าบั้นปลายชีวิตเราต้องอยู่ที่นี่ ก็มาฉลาดตอนอายุ 60 ปี แม่เราไม่ได้งี่เง่าอย่างที่เราคิด ตอนนั้นก็คิดว่าถ้าเราเปิด รร.ประจำที่นี่อย่างที่เรียกว่าเปิด 24 ชั่วโมง จะได้ไม่เหงาไง ช่วงแรกๆ ทำ รร.มัธยม ปรากฏว่าหม่อมดุษฎี บริพัตร ณ อยุธยา (มารดา ม.ร.ว.สุขุมพันธุ์ บริพัตร อดีตผู้ว่าราชการ กทม.) มาเยี่ยม รร.ที่นี่แล้วชอบมากๆ ก็ยกเจ้าหน้าที่และอุปกรณ์ที่เคย Train ไว้ให้เพื่อนำมาสอนเด็กๆ เราจะสอนหนังสือเด็กๆ อย่างไรให้เขาเรียนแล้วรู้สึกสนุก หรืออย่างที่เรียกว่าเรียนไปเล่นไปด้วย บางครั้งเราก็ทะเลาะกับพ่อแม่ แต่ทำอย่างไรให้เขายิ้มได้ ทำอย่างไรให้ผู้ชายได้ช่วยผู้หญิงในแฟมิลี่ได้มากขึ้น ทำอย่างไรให้สามีและลูกชายเป็น Gentleman ทุกอย่างก็ต้องมีของล่อใจ บางครั้งเอาดอกไม้มาล่อเพื่อให้เขาเรียนหนังสือ

            การเป็นครูที่เข้าใจเด็ก ตัวเอง และผู้ใหญ่ด้วยกัน เข้าใจคนจน คนรวย อย่าได้ยึดติด ขอให้ก้าวข้าม ขอบอกพ่อแม่เรื่องการเรียนทักษะชีวิต มาเรียนหนังสือกันดีกว่า ก็ต้องมีการหลอกล่อให้สอนทักษะการมีชีวิต ต้องสอนเด็กให้เติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่ดีเป็นสิ่งสำคัญมาก สอนทั้งศิลปวัฒนธรรม เลข วิทยาศาสตร์ บางคนจำไม่ได้เลย ครูเล็กมีพ่อเป็นวิศวกร พ่อแม่บอกว่าครูเล็กไม่ชอบเรียนหนังสือ ตกเลขเสมอๆ เมื่อพ่อแม่ส่งไปเรียนต่อที่ประเทศอังกฤษ จากที่เป็นเด็กโง่ๆ ตกเลขเป็นประจำ ก็สอบได้เลขเต็มร้อย % ก็ต้องมาวิเคราะห์ว่าเป็นไปได้อย่างไร มนุษย์เรียนหนังสือไม่ได้อยู่ที่เรา แต่อยู่ที่ครูผู้สอนด้วย สอนสนุก พูดแล้วมีคนฟัง ทำเรื่องยากให้เป็นเรื่องง่ายๆ เรื่องแบบนี้ไม่ค่อยจะมีในเมืองไทย เรื่องของการศึกษาเป็นเรื่องที่พูดยาก โดยเฉพาะในเมืองไทย ถ้าใครอยากจะตั้งโรงเรียนไปติดต่อกระทรวงศึกษาธิการ ฟังกระบวนการขั้นตอนแล้วก็ไม่อยากจะทำ รร. แต่ในเมื่อเราเป็นผู้ใหญ่แล้ว เราจะต้องทำความเข้าใจให้ได้ ต้องแบ่งกายเป็นสองภาค ทำงานกับเด็กที่มีสตางค์ ทำงานกับเด็กข้างถนนที่ไม่มีโอกาสสมดุลที่จะได้เรียนรู้ การทำงานกับเด็กๆ ต้องมีการเรียนรู้ด้วย ในเมื่อจะ Start up ก็ต้องเรียนรู้

            ในช่วงงานศพคุณแม่ มีคนชวนเล็กไปนั่งสมาธิ ไปเรียนสมาธิกับ อ.วสิษฐ์ เดชกุญชร (พล.ต.อ.วสิษฐ์ เดชกุญชร) ตอนนั้นอายุเกือบ 50 ปี อ.วสิษฐ์สอนสนุกมาก และยังมีครูอีกท่านหนึ่งเป็นฝรั่งสอนเข้าใจง่ายมาก ฟังง่าย ใครบอกใครชวนให้ไปเรียนอะไรก็ไปเรียนหมด ไปเป็นครูผู้ดูแลนักเรียนฝึกวิชาทหาร รด.ก็ไปทำ โดดหอด้วยนะ หมอห้าม ทำยังไงก็ตาย โดดหอก็ตายเร็วหน่อย การมีชีวิตอยู่ก็ต้องเหนื่อย เราได้เรียนรู้เรื่องใหม่ๆ ก็น่าจะดีกับตัวเราเองด้วย เรียนสมาธิ ก็ได้มาทำละคร ไปเรียนเรื่องเทคโนโลยี ครูที่สอนก็เป็นเด็กๆ รุ่นน้องไปเรียนที่จุฬาฯ Creating Arts Painting กีตาร์ ไวโอลิน ดูจากคลิปท่าสวย แต่ไม่เป็นเพลง ท่าสวย กิริยางาม คนเชื่อมั่นแล้วว่าเสียงเพลงต้องเพราะแน่ๆ เรียนกีตาร์และไวโอลินไม่ได้คิดที่จะเป็นนักดนตรี แต่เป็นการเรียนเพื่อรู้เทคนิค เวลา Start up จะได้พูดเพื่อ Inspire เด็กๆ ได้ มีเด็กๆ นักกีตาร์ 20 คน เล่นเก่งมากๆ เราก็วางกีตาร์แล้ว ฟังเขาเล่นกีตาร์ เราไม่แข่งกับเขา เราก็ไปร้องเพลงอย่างเดียว

            ตอนทำเรื่องลิลิตพระลอ นำสเกตบอร์ดและการเล่นไวโอลินมา combine เข้าด้วยกัน มาเล่นด้วยกัน ได้ความคิดว่าทุกชีวิตมีคุณค่า “สเกตบอร์ดและไวโอลิน” เด็กสมัยนี้เขาไม่ได้เล่นหมากเก็บ เด็กไฟแรงเล่นสเกตบอร์ดบนลานเวทีแฟชั่นโชว์ เราต้องเข้าใจเด็กรุ่นนี้ เด็กที่มีปัญหาต้องการ Speech เราต้องต่อสู้เยอะๆ เอาครูดีไปสอนเด็กๆ เด็กที่ไปเล่นสเกตบอร์ดก็เคยติดคุกมาแล้วด้วย ครูครับผมไม่มีเวลาไปติดยาเพราะติดสเกตบอร์ดแทน” ครูก็บอกว่าเออดีมากๆ เขาเล่นอย่างมีความสุข ที่ผ่านมาผมไม่เห็นผู้ใหญ่สนใจผม ผมถึงต้องไปทำอะไรให้ติดคุก จะได้มีคนสนใจสักนิดหนึ่ง เด็กพวกนี้ไม่ได้ need อะไรมากมาย พาไปกินสุกี้เขากินได้น้อยมาก เพราะเขากินไม่เป็น เขากินข้าว สั่งเนื้อก็กินไม่หมด ต้องห่อกลับบ้าน เขาต้องการ Attention Love พี่ๆ ทั้งหลายผ่านชีวิตมาเยอะแล้ว Broken Heart กันมาแล้ว เรามาฝึกให้มีความรักเผื่อแผ่ไปถึงเยาวชนกันไหม ใครมีสตางค์ก็ช่วยกันทำ ทุกวันนี้ในบ้านส่วนใหญ่ไม่ค่อยจะมีเด็กอยู่ในบ้าน ไม่ค่อยมีพี่ป้าน้าอารวมกันอยู่ในบ้านเดียวกันแล้ว เรามีแม่บ้านพม่าพูดกันไม่ค่อยจะรู้เรื่อง เรามา Start up ทำงานฝึกฝนกับเด็กๆ พัฒนาตัวเองให้เกิดความตั้งใจ

            คุณแม่สามีของลูกสาวป้อนข้าวหลานเหมือนเป็นพี่เลี้ยง มีอยู่ครั้งหนึ่งมีปัญหาเรื่องการทำบัญชี ก็ชวนคุณย่า บอกว่ามาช่วยหน่อยได้ไหม แกนั่งโต๊ะบัญชีเป็นนักบัญชี ครูเล็กก็พูดว่าว่างก็มาช่วยกันนะคะ มาทำงานทุกวัน แม้แต่วันอาทิตย์ทำงานจนถึงเวลาปิดออฟฟิศ ท่านทั้งหลายที่มีประสบการณ์ไม่ต้องไปรอความตาย นำสิ่งที่ดีมาช่วยเหลือประเทศชาติ ทุกวันนี้ก็ไม่ได้ใช้เงินกันมากมาย เงินเดือนจากศิลปินแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรมให้เงินเดือนก็เอาเงินมาทำงานกับเด็กๆ ด้วย

            ครูเล็กเล่าถึงความที่เป็นคนนำสมัยมาตลอด จำได้ว่าย้อมผมทำเป็นลอนๆ คนแรกๆ ทั้งความคิด รสนิยมการกินการแต่งตัว Trend ไปถึงไหน ไปเที่ยวอะไรก็ซอกแซกใฝ่รู้ตั้งแต่สมัยเป็นเด็ก จึงไม่เคยตกยุค ไม่เชย รับไม่ได้ถ้าใครมาว่ากล่าวว่าเชย ต้องไม่เชยในความคิด ตอนที่เขาเรียนคอมพ์ เขาไม่ได้สอน ก็ไปยืนดูเขาทำคอมพิวเตอร์ ก็เป็นพวกซอกแซกยืนดูแอบเรียนแล้วก็ไปหาหนังสือคอมพิวเตอร์ Apple เขียน photoshop ตอนนั้นยังสั่งอะไรไม่เป็นเลย ไม่เก่งสักอย่าง แต่เป็นคนชอบการเรียนรู้เพื่อไม่ให้ตกข่าว อยากคลุกคลีกับเด็กก็เดินเข้าไปในบ้านกาญจนาภิเษก ไปพบกับคุณทิชา ณ นคร เธอก็เป็นผู้ใหญ่ที่น่าคุยมาก สอนเด็กที่มีรอยร้าวให้เขาได้มีรอยยิ้มรอยรักได้อย่างไร คุยแล้วก็ไม่ได้เหงา มีความรู้ด้วย เด็กเร่ร่อนเมื่อเราเข้าไปหาเขา เอาสเกตบอร์ดไปแจก ไปเป็นเพื่อนกับเขา ชวนเขาไปเอ็มเคสุกี้ เราก็กลัวเหมือนกันว่าเขาจะว่าเราแก่แล้วเป็นแม่เฒ่าหัวงู อย่าให้เด็กรู้สึกว่าเข้ามามีแผนอะไรมากมาย

            ในช่วงท้ายเป็นการตั้งคำถามว่า คุณเล็กเป็นสาวเปรี้ยวแบบเข็ดฟันมาก่อน แต่ผู้ใหญ่ที่อยู่ในขนบธรรมเนียมไทยอยากจะ reborn คนที่เคยอยู่ใน comfort zone มาตลอดชีวิตจนอายุ 60 ปี ก็ได้รับคำตอบว่า บุญนั้นมาจากการให้ ได้วิชาการเรียนรู้ชีวิตด้วย สอนให้มีการออกกำลังกายเพื่อจะได้แข็งแรงมาก ถ้าเราไม่ออกกำลังกายก็ง่อกแง่ก ต้องรู้จักตัวเองว่าเราทำได้แค่ไหน เชี่ยวชาญในเรื่องอะไรบ้าง ถ้าอายุ 60 แล้วยังไม่รู้เลยว่าตัวเองชอบเรื่องอะไรก็เสียชาติเกิด

            ถ้าใครเก่งในการเล่าเรื่องก็มาสอน History หรือใครถนัดสอนงานบ้าน กินข้าว เจียวไข่ วิชากวาดบ้านอย่างไรให้บ้านสะอาดสะอ้าน เป็นเรื่องที่น่าเรียนกันมาก อย่างเทคนิคการสนเข็ม คนตาไม่ดีกว่าจะสนเข็มได้น้ำตาไหล ที่ดิฉันใส่แว่นตานี่ไม่ใช่เรื่องอะไร มองไม่เห็น ทำเก๋ไป เป็นวิธีการแก้ไขปัญหาทำให้ดูดีขึ้น ที่โรงเรียนต้องการผู้ใหญ่เข้ามาสอนเรื่องกิริยามารยาท Old School ที่ดี สอน Modern Education เพื่อจะมา Balance ระหว่างของเก่าและของใหม่เข้าด้วยกัน คนแก่ที่ชอบบ่นเราก็จะเตือนว่าเดี๋ยวหน้าย่น ให้ลงมือทำ สอนให้แก้ไขตัวเอง เป็นการใช้วาทศิลป์ พูดเพื่อให้เขาอยากเปลี่ยนแปลงตัวเอง เพื่อให้คนที่เป็นรุ่นใหญ่รับวิธีการต่างๆ ได้ด้วย

            การเป็นครูสอนเด็กๆ หน้าชั้นคือการแสดง เด็กๆ คือ audience ท่านที่เป็นครูก็เสมือนเป็นนักแสดง มีนักเรียนเป็นผู้ชมการแสดง เรามาสอนหนังสือแต่งตัวโทรมๆ ทาปากกิ๊บเก๋ สอนทุกอย่างตั้งแต่เรื่องรสนิยม สอนพุทธศาสนา ภาษาอังกฤษ การแต่งตัวที่เหมาะสมกับสังขาร ไม่ใช่นุ่งกระโปรงสั้นๆ ถ้าเป็นเด็กๆ ก็นุ่งได้ แต่เราเลือกแต่งตัวเก๋ๆ ได้ การสอนเรื่อง culture ที่เน้นหนักไปทางภาษาอังกฤษ การสอนหนังสือทำให้เราแข็งแรง ไม่ป่วยไข้ การแสดงแต่ละครั้งเราก็ต้องหายใจเยอะมาก ทำให้ปอดทำงานอย่างเต็มที่ ถ้าเราอยู่แต่บ้าน กินข้าวต้ม ไม่ค่อยได้หายใจเท่าไหร่

            ประสาน อิงคนันท์ โปรดิวเซอร์ พิธีกรรายการ “คนค้นคน” ของทีวีบูรพา ก่อนหน้านี้เคยเขียนบทรายการโลกสีน้ำเงินของ บ.พาโนรามา ศิษย์เก่าดีเด่นคนแรกของดาว้องก์เมื่อปี 2006 เนื่องจากทำรายการเพื่อผู้ด้อยโอกาสในสังคม เรียนจบปริญญาตรีคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และเรียนวิชาโทด้านหนังสือพิมพ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จบปริญญาโทสาขา Interactive Multimedia สถาบันลอนดอน ประเทศอังกฤษ

            ประสาน เล่าว่า ผมทำงานกับ สสส.สูงวัยสร้างเมือง นำเสนอเรื่องผู้สูงอายุเปลี่ยนสังคม เปลี่ยนเมืองได้ พร้อมนำเสนอเป็นคลิปภาพยนตร์เพื่อโปรโมตรายการ อาทิ ยายหิม กูลรมย์ หญิงชราแข้งเหล็กวัย 87 ปี แห่งเมืองตรัง ลุกขึ้นมาเตะตะกร้อ กับลีลาการเตะตะกร้อที่สรีระพลิ้วไหว ราวกับไม่ใช่คนวัย 87 ปี เข่าพิฆาต ลูกโหม่งสะท้านฟ้า ที่สุดแห่งลีลา แม้ร่างกายจะโรยรา แต่หัวใจไม่เคยร่วงโรย ชีวิตที่ไม่เคยหยุดนิ่ง (เก็บใบตองจากต้นกล้วย) ถ้าอยู่เฉยๆ ก็เหนื่อยใจ ก้าวให้ข้ามผ่านให้พ้น ทำให้ดี เพราะหัวใจบอกว่าไม่เป็นไร เราทำได้ก็เตะเลย ติดตามชมในรายการลุยไม่รู้โรย ทางไทยพีบีเอส หรือชมย้อนหลังได้ ผลิตโดยมีบุญมีฤทธิ์มีเดีย

            อีกรายหนึ่ง ยายหนูเล็ก อายุ 96 ปี อยากระบายความในใจ เพื่อนๆ พี่ๆน้ องๆ มากันให้หมด ขอเวลา 3 นาที วันนี้ขัดข้องใจ ขอระบายหน่อย ใครมาแล้ว ส่งหัวใจมาให้ฉันเห็นด้วย ฉันอายุ 96 ปี รุ่นทวดรุ่นใหญ่ พอฉันโพสต์รูปตัวเองใส่เสื้อคอกระเช้านั่งจับเจ่าอยู่กับบ้านโขลกหมากด้วย มา Ment ว่าลูกฉันด้วยว่าฉันหงอยเหงา ชอบมาว่าคนแก่หมดสภาพ ทำอะไรไม่ได้แล้ว ฉันจะ Unfriend ให้หมด ไม่รู้จักผู้สูงวัยยุค 4.0 ซะแล้ว สว.สมัยนี้แข็งแรงนะคะ ใครที่ชอบว่าคนแก่ไร้คุณค่าไร้ประโยชน์ อยากจะพาไปหาศล แม่โกศลทำงานเพื่อสังคม 7 วัน 7 อย่าง..สว.สมัยนี้ ชราอย่างมีประโยชน์ The Senior รุ่นใหญ่หัวใจไร้ขีดจำกัด ใครที่คิดผิด คิดใหม่ได้...."สูงวัยสร้างเมือง”

            มีผู้ฟังแสดงความคิดเห็นว่า ในบางครั้งครูเล็กก็ออกไปคลุกคลีกับคนไร้บ้าน ขอบอกกระทรวงการพัฒนาสังคมฯ ยังมีคนไร้บ้านอีกเยอะ คุณประสานทำเรื่องผู้สูงอายุ ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ไม่สิ้นสุด เรื่องของความชรายังมีงานวิจัยอีกมากมาย ทำให้ผู้สูงอายุแสดงออก เด็กเคยคิดบ้างไหม แม้แต่การขึ้นรถเมล์เมื่อยื่นบัตรประจำตัวประชาชนเพื่อซื้อตั๋วครึ่งราคา คนยังดูถูก คนเก็บค่าโดยสารรู้สึกว่าเขาขาดรายได้ไม่ยอมฉีกตั๋วให้ ถึงกับใช้คำพูดว่าไม่พกใบมรณบัตรมาด้วย คุณประสานจะทำอย่างไรเพื่อให้คนรุ่นใหม่ได้เห็นใจผู้สูงอายุด้วย ทุกวันนี้คนหนุ่มสาวก็ลัดคิวตายก่อนคนแก่ก็บ่อยไป

            ประสาน กล่าวว่า เราไม่ควรมองผู้สูงวัยด้วยความสงสาร ทำอย่างไรให้สังคมอยู่ร่วมกันได้ ร่วมกัน share ขยับทำงานกันไปเรื่อยๆ

           ส่วน ครูเล็ก ภัทราวดี มีชูธน กล่าวว่า ผู้สูงวัยถูกสบประมาทหลายครั้งทำให้เรารู้สึกน้อยใจ เกิดความโกรธ แต่ก่อนครูก็เคยเป็นอย่างหนู ปากไม่ดีสมัยที่ยังเป็นเด็ก แต่ตอนนี้เป็นผู้ใหญ่แล้ว สิ่งที่หนูพูด หนูยังเป็นเด็ก ก็ตอบเขาไปสิคะ ใบมรณบัตรมีอยู่ เก๋ออกแล้วเธอล่ะมีใบมรณบัตรแล้วหรือยัง เมื่อเราโตแล้วก็ฝึกมองโลกในแง่บวก เราเหลือชีวิตอยู่อีกไม่กี่ปีแล้ว ขอให้ enjoy life แม้แต่คำสบประมาททั้งหลาย ทั้งหมดนี้คือข้อคิดจากรายการเสวนาที่ผู้ฟังอิ่มเอมใจกันทั่วหน้า และแลกเปลี่ยนความคิดเห็นว่าจะไป start up ในชีวิตอย่างไร.