ผอ.สำนักสนับสนุนสุขภาวะเด็กเยาวชนและครอบครัว สสส. ฟันธงปัญหาเด็กในยุค Social Digital Technology เด็กติดจอใสทุกประเภทเป็นปัญหาใหญ่วันนี้ พ่อแม่เข้าใจผิดปล่อยให้เด็กอยู่กับอุปกรณ์จอใสแล้วทำให้เด็กฉลาด รู้เท่าทันสังคม ในสหรัฐมีไกด์ไลน์เป็นแนวปฏิบัติเกี่ยวกับจอใสทุกประเภท พ่อแม่ต้องดูแลเด็กไม่ถึง 2 ขวบไม่ให้เด็กเล่นโทรศัพท์มือถือ เพราะเด็กเนือยนิ่งส่งผลกระทบพัฒนาการทางสมอง สสส.และสมาคมครอบครัวศึกษาแห่งประเทศไทย จัดทำหนังสือนวัตกรรมขับเคลื่อนงานครอบครัวอบอุ่นในระดับพื้นที่ ความสำคัญกับการสร้างเสริมสุขภาวะครอบครัว กำหนดให้มีแผนสุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครัวขึ้น มุ่งเน้นการสร้างภูมิคุ้มกัน และความเข้มแข็งให้กลุ่มเป้าหมาย

ครอบครัวเป็นเบ้าหลอมคุณค่าชีวิต และบ่มเพาะคุณลักษณะที่งดงามของความเป็นมนุษย์ให้กับสังคม อีกทั้งยังเป็นสถาบันที่คอยให้ความช่วยเหลือ ดูแล เยียวยา บำบัด ฟื้นฟูในยามที่ต้องเผชิญกับปัญหาวิกฤติที่มากระทบต่อวิถีการดำเนินชีวิตของสมาชิกในครอบครัว ในกฎหมายรัฐธรรมนูญปี 2560 ให้ความสำคัญกับครอบครัว ม.71 รัฐพึงเริ่มสร้างความเข้มแข็งของครอบครัวอันเป็นองค์ประกอบพื้นฐานที่สำคัญของสังคม จัดให้ประชาชนมีที่อยู่อาศัยอย่างเหมาะสม ส่งเสริมและพัฒนาการสร้างเสริมุขภาพ เพื่อให้ประชาชนมีสุขภาพที่แข็งแรงและมีจิตใจเข้มแข็ง รวมตลอดทั้งส่งเสริมและพัฒนาการกีฬาให้ไปสู่ความเป็นเลิศและเกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประชาชน

พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีและหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ได้มอบคำขวัญเนื่องในวันเด็กแห่งชาติประจำปี 2562 ซึ่งตรงกับวันที่ 12 ม.ค.2562 ให้กับเด็กๆ และเยาวชนไทย เพื่อเป็นข้อคิดคติเตือนในกับอนาคตของชาติ “เด็ก เยาวชน จิตอาสา ร่วมพัฒนาชาติ” ปีก่อน 2561 “รู้คิด รู้เท่าทัน สร้างสรรค์เทคโนโลยี” ปี2560 “เด็กไทยใส่ใจศึกษาพาชาติมั่นคง” ปี 2559 “เด็กดี หมั่นเพียร เรียนรู้สู่อนาคต” ปี 2558 “ความรู้ คู่คุณธรรม นำสู่อนาคต” 

ณัฐยา บุญภักดี ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะเด็ก เยาวชนและครอบครัว สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) กล่าวถึงเทศกาลวันเด็กว่า การสร้างครอบครัวอบอุ่นเป็นวัคซีนคุ้มกันลูกยุค Thailand 4.0 ขณะนี้ สสส.ได้รับข้อมูลปัญหาเด็กในยุค Social Digital Technology เด็กติดจอใสทุกประเภท ครอบครัวแตกแยก พ่อแม่เลี้ยงเดี่ยว เรายังไม่ส่งเสริมความรอบรู้ในการใช้สื่อ digital อย่างรู้เท่าทัน ไม่ได้รับการเผยแพร่ในวงกว้างอย่างเพียงพอ พ่อแม่หลายๆ บ้านยังมีความเข้าใจผิดว่าถ้าปล่อยให้เด็กอยู่กับอุปกรณ์จอใสแล้วทำให้เด็กฉลาด รู้เท่าทันสังคม เด็กๆ ได้เล่นนิ่งอยู่นานเพราะตรึงใจ พ่อแม่เข้าใจว่าเด็กมีสมาธิดี นั่งนิ่ง

สสส.เป็นห่วงเรื่องเด็กและเยาวชนกับการนั่งติดอยู่กับจอใสทุกประเภท โทรศัพท์มือถือ ไอโฟน แท็บเล็ต คอมพิวเตอร์โน้ตบุ๊ก คอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ โทรทัศน์ สิ่งสำคัญต้องให้ความรู้กับพ่อแม่ ปู่ย่าตายาย วิธีการใช้จอใสในวัยต่างๆ แม้จะมีการทำเป็นอินโฟกราฟฟิกให้ความรู้ แต่ก็ยังไม่เผยแพร่กว้างขวาง กสทช.มีบทบาทกระจายในทุกครัวเรือนให้กว้างขวาง แนวทางการควบคุมที่จะไม่ให้นำโทรศัพท์มือถือเข้าโรงเรียนเป็นเรื่องยากมาก การแก้ไขปัญหาต้องทำระดับต้นน้ำด้วยการให้ความรู้ถึงพ่อแม่ผู้ปกครองให้มากที่สุด ที่สำคัญก็คือครอบครัวต้องให้เวลากับเด็ก ในสหรัฐมีไกด์ไลน์เป็นแนวปฏิบัติเกี่ยวกับจอใสทุกประเภท เด็กไม่ถึง 2 ขวบ พ่อแม่ต้องดูแลไม่ให้เด็กเล่นโทรศัพท์มือถือ เด็ก 2 ขวบเล่นมือถือได้ไม่เกิน 15 นาที ให้เพียงการสัมผัส เพราะช่วงวัยเด็กเป็นช่วงที่สมองก่อรูปเป็นร่าง สมองจะเติบโตได้นั้น เด็กต้องมีการเคลื่อนไหว ไม่ใช่เฉื่อยเนือยนิ่งอยู่กับที่ สมองต้องเติบโต มีกล้ามเนื้อมัดใหญ่มัดเล็ก ไม่ใช่เด็กนิ่งสนิท ไม่ขยับ นั่งอยู่กับที่เป็นการเสียโอกาส เด็กเยอรมันประท้วงพ่อแม่ที่อยู่กับโทรศัพท์มือถือจนไม่มีเวลาพูดคุยกับลูกๆ ขณะนี้ รร.ชั้นมัธยมในประเทศฝรั่งเศสไม่อนุญาตให้นำโทรศัพท์มือถือเข้าไปใน รร.

ความสำคัญในการสร้างยุทธศาสตร์สร้างเด็กให้มีคุณภาพ 3 ช่วงวัย ช่วงปฐมวัยเริ่มตั้งแต่ช่วงตั้งครรภ์ เป็นช่วงพัฒนาร่างกายโครงสร้างพื้นฐาน สมอง ทักษะภาษา การคิดวิเคราะห์ การลงทุนพัฒนาเด็กปฐมวัยจะได้ผลก็ต้องสร้างพฤติกรรมที่ดีทั้งปัจจุบันและอนาคต เด็กปฐมวัย เด็กวัยเรียน เด็กวัยรุ่นเป็นช่วงที่สมองยังไม่พัฒนาอย่างเต็มที่ 100% การสร้างทุนมนุษย์ในเด็กและเยาวชนอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาจนถึงวัย 25 ปี ประเทศอุตสาหกรรมที่พัฒนาแล้วในหลายประเทศผ่านพ้นจากความยากจน ความเหลื่อมล้ำในสังคม เป็นการคืนภาษีให้กับสังคม ประเทศญี่ปุ่นมีการจัดทำโมเดลให้พนักงานลาคลอดได้ 2 ปี สามียังมีสิทธิ์ลาไปดูแลครอบครัวในบางครั้ง

กรมสุขภาพจิตแถลงข่าวปัญหาสุขภาพจิตในวัยรุ่นพุ่งสูงขึ้น วัยรุ่นฆ่าตัวตายทุกเดือน ภาพวัยรุ่นฆ่าตัวตายเราไม่เห็นเมื่อ 10-20 ปีก่อน ยิ่งสังคมวันนี้เป็นสังคมของผู้สูงวัย เด็กเกิดน้อยลงและเป็นเช่นนี้ทั่วทั้งโลก ปีนี้สถิติการตายสูงกว่าเด็กเกิดใหม่ จำนวนประชากรถอยลดลงเห็นได้อย่างชัดเจน บทเรียนในหลายๆ ประเทศที่ต้องส่งเสริมให้ครอบครัวมีลูก สหประชาชาติพูดถึงการลงทุนในเด็กและเยาวชน คือการสร้างทุนมนุษย์มีความสำคัญสูงมาก ตราบใดที่เด็กเกิดน้อยลง เราก็ต้องเพิ่มสมรรถนะเพื่อให้เด็กเป็น Supergirl มิฉะนั้นจะรอดยาก เวลานี้เด็กไทยเปราะบาง จากสถิติการศึกษาดีๆ งานดีๆ สร้างรายได้ทางเศรษฐกิจก็จะอยู่ไกลจากบ้าน อยากมีการศึกษาดีๆ ก็ต้องเรียน รร.ดีๆ ซึ่งอยู่ห่างไกลบ้าน

ประเทศอุตสาหกรรมที่พัฒนาแล้วในหลายประเทศผ่านพ้นจากความยากจน ความเหลื่อมล้ำในสังคม เป็นการคืนภาษีให้กับสังคม ประเทศญี่ปุ่นมีการจัดทำโมเดลให้พนักงานลาคลอดได้ 2 ปี สามียังมีสิทธิ์ลาไปดูแลครอบครัวในบางครั้ง เรื่องระบบการศึกษาประเทศมาเลเซีย ประเทศสิงคโปร์ก็ทำได้ดี มีการทำเป็น Community Center ในละแวกที่มีบ้าน คอนโดมิเนียม คนในชุมชนมีภูมิปัญญาชาวบ้านเปิดเป็น workshop ให้คนทุกวัยเข้ามาใช้บริการ เป็นนโยบายที่รัฐบาลสนับสนุนแม้จะไม่ได้ให้เป็นตัวเงิน แต่เป็นการกระตุ้นให้ชุมชนเห็นความสำคัญของระบบการศึกษาที่ดี ขณะนี้ในประเทศสิงคโปร์ยกเลิกการสอบแข่งขันเพื่อเข้าเรียนชั้นประถมปีที่ 1 ประถม 3  ประถม 4 แล้ว

ตราบใดที่เราไม่ได้เตรียมสร้างสังคมให้ดีพอ เราปลูกต้นไม้ก็ต้องตระเตรียมดินให้ดี เพื่อต้นไม้เจริญเติบโต เด็กก็เช่นเดียวกัน ขณะนี้สำนัก 4 สำนักสนับสนุนสุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครัว จัดกิจกรรมวันเด็กที่ จ.อุบลราชธานี มหกรรมพลังเด็กอุบลฯ เปลี่ยนโลก ในวันที่ 10 ม.ค. ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานีประกาศวาระให้จังหวัดอุบลราชธานีเป็นจังหวัดน่าอยู่ของเยาวชน เป็น 7 มิติ ทั้งการส่งเสริมความปลอดภัย การใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม

“เด็กใน จ.อุบลราชธานีในวัยทีนมีปัญหาการเรียนที่ไม่ได้มาตรฐาน เมื่อคิดเฉลี่ยของจังหวัดต่ำกว่ามาตรฐาน ทั้งๆ ที่เมืองอุบลฯ สมบูรณ์ คำถามว่าเกิดอะไรขึ้น ทำไมเด็กที่นี่ไอคิวต่ำกว่า 100 เมื่อลงไปเก็บข้อมูลในระดับพื้นที่เด็กที่นี่มีปัญหาซ้ำๆ ปัญหายาเสพติด ความรุนแรง การตั้งครรภ์ก่อนวัยอันควร สุขภาพจิต เผชิญกับความเครียดสูงมาก ส่วนสถานการณ์เด็กติดจอยังไม่ได้มีการสำรวจอย่างเป็นทางการ ผู้ปกครองพาเด็กเข้ามารับการรักษานับวันมากขึ้นและรุนแรงด้วยพฤติกรรมผิดปกติ มีความก้าวร้าว ไม่ยอมเรียนหนังสือ”.

ล้อมกรอบ

สสส.และสมาคมครอบครัวศึกษาแห่งประเทศไทยจัดทำหนังสือนวัตกรรมขับเคลื่อนงานครอบครัวอบอุ่นในระดับพื้นที่ ด้วยเห็นความสำคัญกับการสร้างเสริมสุขภาวะครอบครัว กำหนดให้มีแผนสุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครัวขึ้น มุ่งเน้นการสร้างภูมิคุ้มกันและความเข้มแข็งให้กลุ่มเป้าหมาย เด็ก เยาวชน และครอบครัว เพื่อบรรลุเป้าหมายของ สสส. “พัฒนาดัชนีครอบครัวอบอุ่นและผลักดันให้มีการกำหนดเป้าหมายระดับชาติ เพิ่มสัดส่วนครอบครัวอบอุ่นให้สูงขึ้นกว่าฐานในปี 2555” มีองค์ประกอบสำคัญ ครอบครัวมีสัมพันธภาพที่ดีขึ้น ครอบครัวพึ่งพาตนเองได้ ครอบครัวสามารถทำหน้าที่ในการดูแลสมาชิกในครอบครัวตามช่วงวัยได้อย่างเหมาะสม โดยมียุทธศาสตร์ทำงานร่วมกับภาคีเครือข่ายระดับต่างๆ

ครอบครัวอบอุ่นหมายถึงครอบครัวที่รักษาความเป็นครอบครัว สามารถทำหน้าที่ครอบครัวในการดูแลให้สมาชิกมีปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิต สร้างการเรียนรู้และพัฒนาสมาชิกในครอบครัวและจัดการกับสถานการณ์วิกฤติที่เข้ามากระทบต่อครอบครัว โดยมีองค์ประกอบหลัก 3 ด้าน ได้แก่ ด้านสัมพันธภาพ ด้านการพึ่งตนเอง และการทำหน้าที่ ครอบครัวมีสัมพันธภาพที่ดี มีกิจกรรมร่วมกันของสมาชิกในครอบครัวเพิ่มขึ้น การใช้เวลาร่วมกันมากขึ้น ครอบครัวพึ่งพาตนเองได้ มีรายได้มีภาระหนี้สินลดลง ครอบครัวสามารถทำหน้าที่ดูแลสมาชิกในครอบครัวตามช่วงวัยได้อย่างเหมาะสม มีการคัดเลือกพื้นที่ที่มีความพร้อมในการขับเคลื่อนงานในระดับพื้นที่ รวมทั้งมีองค์ประกอบในการทำงานได้ครบตามเป้าหมายของโครงการทั้งหมด 11 จังหวัด ลำปาง พะเยา น่าน เลย กาฬสินธุ์ อุบลราชธานี สุรินทร์ สงขลา ตรัง พัทลุง สระบุรี

ในหนังสือนวัตกรรมขับเคลื่อนงานครอบครัวอบอุ่นในระดับพื้นที่ ศูนย์พัฒนาครอบครัวในชุมชนตำบลถืมตองได้นำปัญหาเรื่องการฆ่าตัวตายและภาวะซึมเศร้าของคนในตำบลถืมตองมาถกกันว่าจะต้องมีการจัดการกันก่อนที่ปัญหาจะลุกลามไป ระเบียบ ศรีทองเล่าประสบการณ์ว่า “ได้รับรู้ว่าปัญหาทุกคนมีทางออก จากการเข้าร่วมกิจกรรมที่มีทั้งความสนุกสนานแล้ว ยังได้ความรู้จากทีมโรงพยาบาลน่านและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลถืมตอง จากการเคยคิดฆ่าตัวตาย เพราะโรคประจำตัวและความเครียดที่สามีเสียชีวิตจากโรคร้าย แต่เมื่อได้เข้ามาร่วมกิจกรรมแล้วทำให้ไม่คิดจะฆ่าตัวตายอีกเลย”.