ความจำเป็นที่จะต้องปฏิรูปเศรษฐกิจมาจากหลายปัจจัย กล่าวโดยย่อว่านับจากแบ่งแยกเป็นเกาหลีเหนือกับใต้  เศรษฐกิจสังคมเกาหลีใต้นับวันจะพัฒนาทิ้งห่างเกาหลีเหนือ ความแตกต่างระหว่างพัฒนากับด้อยพัฒนานับวันจะเห็นเด่นชัด ไม่อาจปกปิดซ่อนเร้น ยิ่งรัฐบาลเกาหลีเหนือปฏิเสธความจริง มีแต่จะยิ่งสร้างความกังขาแก่ประชาชน

        เศรษฐกิจสังคมจีนที่พัฒนาก้าวหน้าหลังเปิดประเทศต้อนรับการลงทุนอย่างเป็นขั้นเป็นตอน เป็นสมาชิกองค์การค้าโลกค้าขายกับทุกประเทศ เป็นอีกตัวอย่างที่แม้แต่เจ้าหน้าที่เกาหลีเหนือไม่อาจปฏิเสธความจริง มีคำถามว่าทำไมนับวันจีนเจริญก้าวหน้าแตกต่างจากประเทศตน

        ทำไมจีนค้าขายเป็นล่ำเป็นสันกับอเมริกา ในขณะที่เกาหลีเหนือถูกคว่ำบาตร ทั้งๆ ที่จีนกับเกาหลีเหนือต่างเป็นระบบสังคมนิยม (ถ้าจะอธิบายเช่นนี้)

        ปัจจัยอีกข้อมาจากเจ้าหน้าที่ของฝ่ายเหนือเอง คนรุ่นใหม่เข้าแทนคนรุ่นเก่า มีความรู้แบบใหม่ เห็นความดีกว่าเหนือกว่าที่อยู่นอกประเทศ คนเหล่านี้เห็นความจำเป็นของการปฏิรูปเศรษฐกิจมากกว่าคนรุ่นก่อน พร้อมแนวคิดใหม่ที่เปิดกว้างกว่าเดิม

วิสัยทัศน์รวม 2 เกาหลีของมุน แจอิน ตอบโจทย์ :

      เมื่อกลางเดือนสิงหาคมที่ผ่าน ประธานาธิบดีมุน แจอิน  (Moon Jae-in) แห่งเกาหลีใต้ แสดงวิสัยทัศน์รวม 2 เกาหลี ประเด็นหนึ่งที่ตอบโจทย์มากที่สุดคือให้คงไว้ซึ่งการปกครองของเกาหลีเหนือ ตรงกับหลักการสูงสุดของฝ่ายเหนือที่ระบุว่าการอยู่รอดของกลุ่มผู้ปกครองคือความสำคัญลำดับแรก ด้วยการเชื่อมโยงว่าหากไร้ซึ่งกลุ่มผู้ปกครองปัจจุบัน เท่ากับไร้ประเทศ ประเทศชาติล่มสลาย ประชาชนเกาหลีเหนือทุกคนจึงมีชีวิตเพื่อปกป้องระบอบ เทิดทูนชนชั้นปกครองสุดชีวิต

        วิสัยทัศน์ของประธานาธิบดีมุนระบุชัดว่าต้องการคงระบอบเกาหลีเหนือ ชี้ว่าการรวมเกาหลีเป็นระบอบปกครองเดียวเป็นเรื่องของอนาคตอีกยาวไกล ที่ทำได้ในช่วงนี้คือความร่วมมือทางเศรษฐกิจ สร้างประชาคมเศรษฐกิจร่วม (a joint economic community) ประชาชน 2 ฝั่งเดินทางเยือนอีกฝั่งโดยเสรี ทุกฝ่ายเดินหน้าสู่สันติภาพและความมั่งคั่ง สหรัฐเลิกต่อต้านเกาหลีเหนือ พร้อมกับยกตัวอย่างสหภาพยุโรปที่แรกเริ่มเป็นเพียง “ประชาคมถ่านหินและเหล็กกล้าแห่งยุโรป” (European Coal and Steel Community) เท่านั้น

        สังเกตว่า วิสัยทัศน์ต้องการให้สหรัฐเลิกเป็นศัตรูกับเกาหลีเหนือ อันหมายถึงนานาชาติสามารถติดต่อค้าขายกับเกาหลีเหนือ เป็นปัจจัยสำคัญต่อการปฏิรูปเศรษฐกิจตามที่เกาหลีเหนือต้องการ โดยคงไว้ซึ่งการคงอยู่ของกลุ่มผู้ปกครองปัจจุบัน

        วันใดที่วิสัยทัศน์กลายเป็นความจริง จีนกับเกาหลีใต้จะเป็น 2 พลังเศรษฐกิจสำคัญเข้าร่วมกระบวนปฏิรูปเศรษฐกิจ ลำพัง 2 ประเทศนี้ก็ช่วยได้มากแล้ว และจะตามมาอีกหลายประเทศแม้กระทั่งญี่ปุ่น

ความร่วมมือ 3 เส้า เกาหลีเหนือ-ใต้-จีน :

        ภาพความร่วมมือ 3 เส้าเพื่อแก้ปัญหาคาบสมุทรเกาหลีไม่ใช่ของใหม่ ในช่วงปี 2000-01 ผู้นำเกาหลีเหนือคิม จองอิล (Kim Jong-il – บิดาผู้นำคนปัจจุบัน) เดินทางเยือนจีนกับรัสเซีย ผู้นำจีนเยือนเกาหลีเหนือ การหารือระหว่างฝ่ายเหนือกับใต้เพื่อหารือเจรจาสันติภาพ

        ข้อมูลย้อนหลังให้ความเข้าใจว่าทุกครั้งที่จะเกิดเจรจาสันติภาพ (หรือพยายามให้เกิด) ผู้นำเกาหลีเหนือจะหารือใกล้ชิดกับผู้นำจีนเสมอ

        ครั้งล่าสุดนี้ก็เช่นกัน ภายในเวลาไม่กี่เดือนผู้นำคิม จองอึน (Kim Jong-un) เดินทางเยือนจีน 3 รอบ ให้ข้อสรุปว่าจีนมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการเจรจาสันติภาพ เป็นความร่วมมือระหว่างจีนกับเกาหลีเหนือ

        ไม่ว่าจะโดยเจตนาหรือไม่ สาระสำคัญของวิสัยทัศน์รวมชาติของประธานาธิบดีมุนใกล้เคียงจุดยืนจีนที่ประกาศเรื่อยมา อาทิ ต้องการให้คาบสมุทรปลอดนิวเคลียร์ ประธานาธิบดีสีจิ้นผิง กล่าวว่า “จีนมีผลประโยชน์และกังวลต่อคาบสมุทรเกาหลีมาก ยืนยันยึดมั่นว่าจะให้ปลอดนิวเคลียร์ ยึดมั่นสันติภาพ เสถียรภาพของคาบสมุทร”

        จีนต้องการให้ระบอบเกาหลีเหนือคงอยู่ต่อไปด้วยหลายเหตุผล เช่น รัฐบาลเกาหลีเหนือเป็นมิตรใกล้ชิด เกรงว่าหากเกิดความวุ่นวายจะมีผู้อพยพจำนวนมากเข้าจีน และกังวลเรื่องความไม่แน่นอนในอนาคตของคาบสมุทรที่จะตามมา

        จีนหวังเกาหลีเหนือปฏิรูปเศรษฐกิจตามอย่างตน รัฐบาลจีนเชิญผู้นำตัวแทนเกาหลีเหนือเยี่ยมชมโรงงาน เขตเศรษฐกิจจีนสม่ำเสมอ ชี้ให้เห็นว่าการปฏิรูปเศรษฐกิจสามารถทำควบคู่กับการคงอยู่ของระบอบ พร้อมกับประกาศชัดว่าหากสหรัฐหรือเกาหลีใต้พยายามโค่นระบอบเกาหลีเหนือ เมื่อนั้นจีนจะเข้าแทรกแซงกีดกัน

        ถ้ารวมความคล้องจองระหว่างเกาหลีเหนือกับเกาหลีใต้ และระหว่างเกาหลีใต้กับจีน จะได้ข้อสรุปว่าทั้ง 3 ประเทศมีท่าทีจุดยืนตรงกันหลายเรื่อง เสมือนดั่งความร่วมมือ 3 เส้า ไม่ว่าจะประกาศต่อสาธารณะหรือไม่ก็ตาม และเป็นจุดยืนที่ฝ่ายสหรัฐอาจไม่เห็นด้วย

มองโลกอย่างที่เป็นจริง :

      แม้การพบปะระหว่างทรัมป์กับคิมที่สิงคโปร์ลงเอยด้วยความชื่นมื่น ประกาศร่วมสร้างสันติภาพและความมั่งคั่งแก่คาบสมุทรเกาหลี เริ่มต้นความสัมพันธ์ใหม่ให้คาบสมุทรปลอดนิวเคลียร์ จนบัดนี้รัฐบาลสหรัฐยังคงคว่ำบาตรเกาหลีเหนือดังเดิม (และขู่ว่าอาจเพิ่มขึ้น) จะยกเลิกคว่ำบาตรเมื่อเกาหลีเหนือปลอดนิวเคลียร์อย่างสิ้นเชิงเท่านั้น ซึ่งหมายความว่าห้ามประเทศใดๆ ค้าขายลงทุนกับเกาหลีเหนือ ซึ่งเท่ากับขวางการปฏิรูปเศรษฐกิจ หลายบริษัทของรัสเซียกับจีนโดนโทษคว่ำบาตรเพราะเหตุทำการค้าขายกับเกาหลีเหนือในขณะนี้ เกาหลีใต้คงไม่กล้าหาญชาญชัยเท่า

        ประเด็นสำคัญคือ ไม่รู้ว่าอย่างไรจึงจะเรียกว่าปลอดนิวเคลียร์อย่างสิ้นเชิง จะมีวันนั้นหรือไม่

        ถ้าย้อนดูอดีต ช่วงสมัยรัฐบาลคลินตัน เกาหลีเหนือพยายามฟื้นความสัมพันธ์กับสหรัฐ ความพยายามลงเอยด้วยความล้มเหลวอย่างสิ้นเชิง เมื่อสหรัฐได้รัฐบาลใหม่คือรัฐบาลจอร์จ ดับเบิ้ลยู. บุช ที่ประกาศชัดว่าเกาหลีเหนือเป็นปรปักษ์ตัวร้ายพอๆ กับอิรัก (ซัดดัม ฮุสเซน) และอิหร่าน ไม่ขอเจรจาสันติภาพ เกาหลีเหนือต้องยอมจำนนศิโรราบเท่านั้น

        รอบนี้เริ่มต้นด้วยการที่รัฐบาลทรัมป์ยอมญาติดีกับรัฐบาลคิม แต่จะลงเอยอย่างไรยังยากจะสรุป ที่แน่นอนคือตราบใดที่ข้อมติคว่ำบาตรจากคณะมนตรีความมั่นคงสหประชาชาติยังคงอยู่ สหรัฐยังถือเป็นศัตรูเมื่อนั้นก็ยากที่เศรษฐกิจจะเดินหน้า คงไม่กล่าวเกินไปถ้าจะสรุปว่าเกาหลีเหนือจะปฏิรูปได้จริงหรือไม่ขึ้นกับรัฐบาลสหรัฐ

ข้อคิดที่ได้ พลังในและนอกประเทศ :

        หลายทศวรรษที่ผ่านมาระบอบเกาหลีเหนืออยู่ได้ด้วยการเสียประโยชน์ของประชาชน ปกครองด้วยทหาร หรือที่นักวิชาการบางคนชี้ว่าเป็น “รัฐทหาร” กองทัพต้องมาก่อน (military-first policy) กองทัพสำคัญที่สุดเพราะกำลังเผชิญหน้าภัยคุกคามต่างชาติ

        เกาหลีเหนือถูกคว่ำบาตร ประเทศเสียโอกาสพัฒนา มักมีข่าวประชาชนอดยาก ยากไร้ เด็กนับหมื่นนับแสนป่วยเป็นโรคขาดสารอาหาร เหล่านี้เป็นผลจากสิ่งที่รัฐบาลอธิบายว่าเพื่อความมั่นคงแห่งชาติ

        แนวทางของจีนชี้ว่าสามารถพัฒนาประเทศ ผู้คนอยู่ดีกินดี เป็นแนวทางที่เกาหลีเหนือควรเลียนแบบ (แม้จะมีคำถามความยั่งยืนของเศรษฐกิจแบบจีนปัจจุบัน)

        ข้อคิดสำคัญที่ได้ คือ แม้ระบอบเกาหลีเหนือควบคุมข่าวสารเข้มงวด หวังให้ประชาชนรับรู้เรื่องเฉพาะที่รัฐบาลต้องการให้รู้ ใครพูดแปลกแตกต่างจะต้องรับโทษตั้งแต่เบาถึงหนัก แต่ไม่ว่ารัฐบาลจะพยายามทุ่มเทปิดบังเพียงไร พยายามโฆษณาชวนเชื่อกับคนของตนมากเพียงไร ยิ่งนานวันประชาชนยิ่งเห็นความจริงที่ไม่อาจปกปิด และกลายแรงต่อต้านรัฐบาลที่ซ่อนอยู่ภายใน

        และกลายเป็นว่าประชาชนเป็นฝ่ายหลอกรัฐบาลว่าเขาจงรักภักดี ยินดีตายเพื่อชาติ ซึ่งโดยความจริงแล้วทุกคนอยากมีชีวิตที่ดีกว่า หวังอนาคตที่ดีกว่า อยากเห็นการเปลี่ยนแปลง การฟื้นฟูพัฒนาคงดำเนินอย่างค่อยเป็นค่อยไป มีความท้าทายรออยู่มาก ข้อดีคือจีนกับเกาหลีใต้หวังให้ความช่วยเหลือ

        แต่ความเป็นไปของโลกซับซ้อนกว่าความต้องการของรัฐบาลเกาหลีเหนือ ความปรารถนาอยากอยู่ดีกินดีของชาวเกาหลีเหนือ 25 ล้านคนมีอุปสรรคขวางกั้น ขึ้นกับการเจรจาต่อรองระหว่างประเทศ ความต้องการของมหาอำนาจ

        สิ่งหนึ่งที่เกาหลีเหนือทำได้คือการรักษาความหวัง ความตั้งใจ ว่าจะต้องเดินหน้าปฏิรูปเศรษฐกิจ โดยเริ่มจากการเปลี่ยนแปลงที่ภายใน.

------------------------------

ภาพ : อดีตผู้นำคิม จองอิล

ที่มา : https://www.facebook.com/274279454306/photos/a.10150878871369307/10150878871509307/?type=3&theater