29 ก.ย.64 - นายไพฑูรย์ เก่งการช่าง ผู้อำนวยการสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติภาค 4 สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) โพสต์เฟซบุ๊กว่า "เขื่อนลำเชียงไกร แตก" สุดยอดวาทกรรมที่ประโคมข่าวให้คนตื่นกลัว เราเองที่เห็นภาพ ถ้าไม่มีความรู้ด้านวิศวกรรมเขื่อน คงต้องเชื่อและขวัญผวา ตามกระแสที่ปั่นออกมา

ขอเล่าให้ฟังง่ายๆ เขื่อนในอดีตที่เป็นเขื่อนดินเหนียว จะมีช่องทางการระบายน้ำตามปกติ 3 ช่องทางคือ ทางระบายลงลำน้ำเดิม (River Outlet) ทางระบายลงคลองส่งน้ำ (Canel Outlet) และ สุดท้ายคือ อาคารระบายน้ำล้น (Service Spillway) และหากมีน้ำมากกรณีเขื่อนต้องมีความปลอดภัยสูง จะสร้าง ทางระบายน้ำล้นฉุกเฉิน (Emergency Spillway) เอาไว้ที่ข้างใดข้างหนึ่งของเขื่อนดิน เช่น เขื่อนแก่งกระจาน

ยุคปัจจุบัน มันเป็น Climate Crisis ที่ Extreme ทุกอย่าง การรอการระบายน้ำให้อยู่ในช่วงที่ปลอดภัย อาจจะระบายน้ำไม่ทัน สำหรับเขื่อนดินที่มีน้ำท่ารายปีมากกว่าความจุเขื่อนมากๆ เช่น ที่เขื่อนลำเชียงไกร การบริหารน้ำจะพร่องน้ำได้ยากเพราะความสามารถในการระบายน้ำได้ช้า คราวนี้นักการชลประทาน ต้องจัดการแบบ New Normal ใช้เครื่องมือเพื่อเพิ่มการระบายน้ำในช่วงระหว่างระดับน้ำต่ำสุด และระดับน้ำเก็บกัก เพื่อเลี้ยงน้ำไว้ไม่ให้สูง หากเกิดฝนมาเกินปกติ เราจึงต้องสร้าง Auxiliary Spillway เอาไว้ช่วยระบายน้ำ จึงมีการปรับปรุงเพิ่มอาคารระบายน้ำล้นในตัวเขื่อน เพื่อจัดการปัญหาให้อยู่หมัด อาคารระบายน้ำล้นที่มีประสิทธิภาพการระบายน้ำได้ดี คือ บานประตูน้ำ เช่น( Radial Gate ) เข้าไปในตัวเขื่อน เช่น ที่เขื่อนบางลาง ยะลา

คราวนี้แหละ เราจึงวางแผนก่อสร้าง โดยเปิดคันดินเขื่อนตรงช่องที่จะทำ Auxiliary Spillway แล้วก่อสร้าง โดยต้องทำ Cofferdam กั้นน้ำไว้ชั่วคราว เพื่อก่อสร้างได้สะดวก เพราะไม่อย่างนั้นน้ำจะไหลจากเขื่อนลงมาตลอดขณะก่อสร้างจนไม่สามารถปรับปรุงเขื่อนได้ แล้วใช้ช่องทางระบายน้ำปกติที่มีอยู่ระบายน้ำไปพลางๆ แล้ววันดีคืนดี ฝนมาพรวดพราด จนน้ำขึ้นสูงสุด และสูงมากพอที่จะพัง cofferdam ขาด และไหลออกมานอกตัวเขื่อน คนที่ไม่เข้าใจและไม่ฟังเหตุผลทางวิศวกรรม จึงเรียกกันว่า เขื่อนแตก จนผวากันทั้งเมือง จะอธิบายอย่างไรก็ไม่เชื่อ ขณะนี้ระดับน้ำลดลงแล้ว เขื่อนไม่ได้แตกแต่อย่างไร เฮ้อ ต้องอธิบายกันครับ