รุกเร็วปานฟ้าแลบ นักรบตอลิบันเคลื่อนสู่เมืองหลวงของอัฟกานิสถานจากทุกสารทิศถึงชานกรุงคาบูลเมื่อวันอาทิตย์ ผู้นำตอลิบันรอให้รัฐบาลกลางยอมศิโรราบถ่ายโอนอำนาจโดยสันติภายในไม่กี่วัน สหรัฐตั้งตัวไม่ติดส่งเจ้าหน้าที่ทูตขึ้น ฮ.ไปปักหลักที่สนามบินเตรียมอพยพ ส่วนประธานาธิบดีอัฟกันเผ่นออกนอกประเทศ

รถติดขัดบนท้องถนนในกรุงคาบูลเมื่อวันอาทิตย์ขณะที่ผู้คนเร่งรุดกลับบ้านหรือเดินทางไปสนามบินเพื่อหาทางหนีออกจากเมืองหลวงหลังจากตอลิบันบุกมาถึงชานกรุง (Sayed Khodaiberdi Sadat/Anadolu Agency via Getty Images)

    การบุกยึดเมืองของตอลิบันจนมาเคาะประตูเมืองหลวงได้อย่างรวดเร็วเกินความคาดหมายของชาติตะวันตก ส่งผลให้แม้แต่นักการทูตอเมริกันยังต้องรีบอพยพด้วยเฮลิคอปเตอร์ออกจากสถานเอกอัครราชทูตที่มีการรักษาการณ์อย่างแน่นหนา ไปยังสนามบินกรุงคาบูล เพื่อเตรียมเดินทางออกนอกประเทศ หลังจากประธานาธิบดีโจ ไบเดน อนุมัติให้ส่งทหารมา 5,000 นายเมื่อวันเสาร์ เพื่อช่วยอพยพเจ้าหน้าที่ทูตและพลเมืองออกจากอัฟกานิสถาน

    รอยเตอร์อ้างคำกล่าวของเจ้าหน้าที่อาวุโสในกระทรวงมหาดไทยรายหนึ่งว่า นักรบตอลิบันกำลังมาถึงเมืองหลวง "จากทุกด้าน" แต่ยังไม่มีรายงานการต่อสู้

    หากตอลิบันเข้ายึดเมืองหลวงแห่งนี้ได้สำเร็จจะเป็นการกลับเข้ามายึดครองครั้งแรกในรอบ 20 ปี นับแต่โดนสหรัฐและพันธมิตรส่งกองทัพเข้ารุกรานเพื่อโค่นระบอบอิสลามเคร่งจารีตภายหลังวินาศกรรม 11 กันยายน 2544 ที่สหรัฐกล่าวโทษว่าตอลิบันให้ที่พักพิงเครือข่ายอัลกออิดะห์ที่ก่อเหตุโจมตีสหรัฐครั้งนั้น การมาถึงชานกรุงเมื่อวันอาทิตย์ยังรวดเร็วกว่าที่ข่าวกรองสหรัฐคาดการณ์ไว้เมื่อสัปดาห์ก่อนว่า กองกำลังความมั่นคงอัฟกานิสถานน่าจะยันอยู่ได้อย่างน้อย 90 วัน

    ซาบิฮุลเลาะห์ มุญาฮิด โฆษกของตอลิบัน กล่าวในแถลงการณ์ว่า กลุ่มอยู่ระหว่างเจรจากับรัฐบาลคาบูลที่ตะวันตกหนุนหลัง เพื่อให้ยอมศิโรราบอย่างสันติ "นักรบตอลิบันอยู่ในภาวะเตรียมพร้อมที่ทางเข้าคาบูลทุกด้าน จนกว่าจะมีการตกลงถ่ายโอนอำนาจอย่างสันติและน่าพอใจ" คำแถลงกล่าว

    แหล่งข่าวที่เป็นนักการทูต 3 รายเผยกับรอยเตอร์ว่า อาลี อาหมัด จาลาลี นักวิชาการและอดีตรัฐมนตรีมหาดไทยอัฟกัน อาจได้รับเสนอชื่อเป็นผู้นำรัฐบาลเฉพาะกาลในกรุงคาบูล แต่ยังไม่ชัดเจนว่าตอลิบันเห็นพ้องด้วยหรือไม่

    การกลับมาคราวนี้ ตอลิบันส่งสัญญาณยอมรับการปรับเปลี่ยนให้เข้ากับยุคสมัยใหม่ด้วย จากอดีตที่ห้ามผู้หญิงเข้าโรงเรียนและการใช้กฎหมายอิสลามเคร่งครัดที่รวมถึงการตัดมือตัดเท้าและปาหิน โดยซูฮาอิล ชาฮีน โฆษกตอลิบันอีกคน กล่าวว่า กลุ่มจะปกป้องสิทธิของผู้หญิง รวมถึงเสรีภาพของสื่อมวลชนและนักการทูต

    การรุกคืบอย่างง่ายดายของตอลิบัน ทั้งที่สหรัฐและหลายชาติทุ่มเทเงินหลายพันล้านดอลลาร์เพื่อสร้างกองกำลังความมั่นคงของอัฟกัน ได้สร้างความตกตะลึงแก่ทั้งโลก ยังไม่มีข่าวคราวจากประธานาธิบดีอัชราฟ กานี แต่เจ้าหน้าที่ทำเนียบประธานาธิบดีกล่าวว่า เขากำลังเจรจาอย่างเร่งด่วนกับซัลเมย์ คาลิลซาด ทูตสันติภาพของสหรัฐ และเจ้าหน้าที่จากนาโต

    ต่อมา เอเอฟพีรายงานว่า กานีเดินทางออกนอกประเทศแล้ว ในเวลาไม่กี่ชั่วโมงหลังจากตอลิบันสั่งให้นักรบรอที่ชานกรุง "อดีตประธานาธิบดีอัฟกันออกจากประเทศแล้ว" อัลดุลลาห์ อับดุลลาห์ หัวหน้าคณะทำงานสันติภาพกล่าวในวิดีโอเผยแพร่ทางเฟซบุ๊กของเขา

    รอยเตอร์อ้างคำกล่าวเจ้าหน้าที่กระทรวงมหาดไทยรายหนึ่งว่า กานีเดินทางออกจากคาบูลไปยังทาจิกิสถาน แต่ทำเนียบประธานาธิบดีปฏิเสธจะตอบคำถามรอยเตอร์เกี่ยวกับข่าวนี้โดยอ้างว่าเพื่อเหตุผลด้านความปลอดภัย ขณะเคลื่อนยังเมืองหลวงเมื่อวันอาทิตย์นั้น ตัวแทนของตอลิบันเผยว่าพวกเขากำลังตรวจสอบว่ากานีอยู่ที่ใด

    อับดุล ซัตตาร์ มีร์ซาคาวัล รักษาการรัฐมนตรีมหาดไทย กล่าวว่า จะมีการส่งมอบอำนาจแก่รัฐบาลชุดเปลี่ยนผ่าน จะไม่มีการโจมตีในเมืองหลวง และมีความตกลงกันว่าจะมีการส่งมอบอำนาจอย่างสันติ

    ชาวเมืองกล่าวกันว่า ถนนหลายสายของกรุงคาบูลแน่นขนัดด้วยรถยนต์และผู้คนที่ถ้าไม่รีบเร่งกลับบ้านก็พยายามไปยังสนามบิน คนหนึ่งบอกว่า บางคนจอดรถทิ้งกุญแจคาไว้แล้วเดินไปยังสนามบิน อีกคนบอกว่า ผู้คนกลัวว่าจะมีการต่อสู้กันขึ้นจึงรีบกลับบ้าน

    เมืองหลวงแห่งนี้ยังเต็มไปด้วยผู้อพยพมาจากเมืองต่างๆ ที่โดนตอลิบันยึดครองเมื่อไม่กี่วันก่อน เช้าวันอาทิตย์ มีภาพผู้ลี้ภัยจากจังหวัดเหล่านี้ขนของลงจากรถแท็กซี่ หลายครอบครัวยืนรออยู่ด้านนอกสถานทูต

    ที่สถานทูตสหรัฐ เจ้าหน้าที่สหรัฐกล่าวกันว่า พวกนักการทูตถูกพาตัวขึ้นเฮลิคอปเตอร์หลายลำออกจากสถานทูตในเขตวาซีร์อักบาร์ข่านที่มีการคุ้มกันอย่างแน่นหนาไปยังสนามบินคาบูล และทหารอเมริกันกำลังถูกส่งมาเพิ่มเพื่ออพยพคน โดยทีมหลักกำลังทำงานอยู่ที่สนามบิน ขณะที่เจ้าหน้าที่จากนาโตคนหนึ่งกล่าวว่า พวกเจ้าหน้าที่ของสหภาพยุโรปถูกย้ายไปยังสถานที่ปลอดภัย

    แอนโทนี บลิงเคน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐ กล่าวกับสถานีเอบีซีเมื่อวันอาทิตย์ว่า เจ้าหน้าที่ทูตสหรัฐในกรุงคาบูลถูกเคลื่อนย้ายไปยังสนามบินระหว่างที่ตอลิบันรุกคืบมายังกรุงคาบูล เป็นการเคลื่อนย้ายอย่างมีระเบียบเพื่อความปลอดภัย เขาปฏิเสธการตั้งคำถามเปรียบเทียบกับการอพยพอย่างโกลาหลของอเมริกันออกจากไซ่ง่อนช่วงสงครามเวียดนามใกล้ยุติเมื่อปี 2518 "นี่ไม่ใช่ไซ่ง่อน" บลิงเคนย้ำ พร้อมกับอ้างว่า สหรัฐมาอัฟกานิสถานเมื่อ 20 ปีที่แล้วด้วยภารกิจเดียวในความคิดคือ การจัดการกับพวกที่โจมตีสหรัฐเมื่อ 9/11 "ภารกิจนั้นประสบความสำเร็จแล้ว" เขาว่า

    ก่อนหน้านั้นในวันอาทิตย์ นักรบตอลิบันสามารถยึดเมืองจาลาลาบัดในภาคตะวันออกได้โดยไม่ต้องสู้รบ ทำให้ตอลิบันควบคุมทางหลวงสายหลักได้อีกเส้นหนึ่ง พวกเขายังยึดจุดผ่านแดนตอร์คัมติดชายแดนปากีสถานที่อยู่ใกล้เคียงด้วย ทำให้เหลือสนามบินคาบูลเป็นทางออกจากประเทศนี้เพียงแห่งเดียวที่ยังอยู่ภายใต้การควบคุมของรัฐบาลอัฟกัน.