เตรียมชิ่งก่อนแล้ว รัฐบาลสหรัฐประกาศส่งทหาร 3,000 นายมากรุงคาบูลเพื่อปฏิบัติการอพยพเจ้าหน้าที่ทูตและชาวอเมริกันออกจากอัฟกานิสถานก่อนกรุงคาบูลตกเป็นของตอลิบัน ส่วนอังกฤษเตรียมส่งทหาร 600 นายอพยพคนของตนเช่นกัน นักรบตอลิบันเร่งเก็บแต้มยึดเมืองสำคัญเพิ่มเป็น 14 เมือง รวมถึงกันดะฮาร์และเฮรัต

แฟ้มภาพ กำแพงสถานทูตสหรัฐในกรุงคาบูล (Photo by Paula Bronstein /Getty Images)

    การเตรียมการอพยพเจ้าหน้าที่ทางการทูตของสหรัฐและอังกฤษเกิดในช่วงเวลาที่องค์การสหประชาชาติเตือนว่า การรุกคืบของตอลิบันถึงเมืองหลวงของอัฟกานิสถานแห่งนี้จะ "ก่อความหายนะต่อพลเรือน" และประธานาธิบดีโจ ไบเดน โดนรีพับลิกันรุมตำหนิว่าดำเนินนโยบายแบบสะเพร่า หลังจากรายงานข่าวกรองระบุในสัปดาห์นี้ว่าตอลิบันอาจยึดเมืองหลวงได้ภายใน 90 วัน

    กลุ่มตอลิบันเริ่มเปิดฉากรุกขนานใหญ่เมื่อต้นเดือนพฤษภาคม พร้อมกับที่สหรัฐและพันธมิตรเริ่มการถอนทหารระยะสุดท้ายให้ทันตามแผนถอนยวงปลายเดือนนี้ แต่หลังจากหลายเดือนของการกวาดกลืนพื้นที่ชนบทที่ไม่ค่อยมีความสำคัญทางยุทธศาสตร์ ห้วงสัปดาห์ที่ผ่านมาตอลิบันรุกโจมตีเขตเมือง ขับไล่กองกำลังความมั่นคงของรัฐบาลแตกกระเจิง รอยเตอร์กล่าวเมื่อวันศุกร์ที่ 13 สิงหาคมว่า นับตั้งแต่วันที่ 6 สิงหาคมถึงวันนี้ ตอลิบันเข้าควบคุมเมืองเอกของจังหวัดได้แล้ว 14 จังหวัด จาก 34 จังหวัด

    เมืองสำคัญล่าสุดที่ตอลิบันบุกยึดได้หลังจากการปะทะดุเดือดหลายวันจนฝ่ายรัฐบาลยอมล่าถอย คือเมืองกันดะฮาร์ในภาคใต้ ที่เป็นเมืองใหญ่อันดับสองของอัฟกานิสถาน และเมืองเฮรัตในภาคตะวันตกอยู่ติดชายแดนอิหร่าน  

    กูลาม ฮาบิบ ฮาชิมี สมาชิกสภาจังหวัดเฮรัต ที่มีประชากรราว 600,000 คนกล่าวว่า เมืองนี้เหมือนแนวรบ เป็นเมืองร้าง ชาวบ้านถ้าไม่หนีออกจากบ้านก็ซ่อนตัวอยู่ในบ้าน

    ที่กันดะฮาร์ เจ้าหน้าที่รัฐบาลรายหนึ่งเผยกับรอยเตอร์ว่า หลังการปะทะอย่างหนักหน่วงเมื่อคืนวันพฤหัสบดี ตอลิบันก็สามารถควบคุมเมืองนี้ได้

    เอเอฟพีอ้างคำกล่าวของเจ้าหน้าที่และชาวเมืองนี้เมื่อเช้าวันศุกร์ว่า กองกำลังของรัฐบาลพากันถอนกำลังไปยังที่ตั้งทางทหารนอกเมือง ขณะที่โฆษกตอลิบันทวีตประกาศชัยชนะว่า พวกเขาพิชิตเมืองนี้ได้อย่างราบคาบ นักรบมูจาฮีดินเคลื่อนถึงจัตุรัสวีรชนแล้ว

    เจ้าหน้าที่ผู้หนึ่งกล่าวกับรอยเตอร์ว่า กองกำลังของรัฐบาลยังควบคุมสนามบินกันดะฮาร์ ซึ่งเคยเป็นฐานทัพใหญ่อันดับสองของสหรัฐในอัฟกานิสถานช่วง 20 ปีของการยึดครองประเทศนี้

    ไม่กี่ชั่วโมงต่อมา ตอลิบันประกาศว่าสามารถยึดเมืองลัชการ์กาห์ เมืองเอกของจังหวัดเฮลมานด์ แหล่งปลูกฝิ่นในภาคใต้ ที่กองทัพสหรัฐและพันธมิตรต่อสู้กับกองกำลังติดอาวุธมานานหลายปี

    ยังเหลือเมืองใหญ่อีกไม่กี่เมืองที่รัฐบาลควบคุมไว้ได้ เช่น มาซะรีชะรีฟในภาคเหนือ และเมืองจาลาลาบาดที่อยู่ใกล้ชายแดนปากีสถานทางภาคตะวันออก

    แม้ประธานาธิบดีไบเดนยืนกรานว่าเขาไม่เสียใจกับการตัดสินใจเร่งการถอนทหารอเมริกันออกจากอัฟกานิสถานก่อนวันครบรอบวินาศกรรม 11 กันยายน 2544 แต่ความรวดเร็วและความง่ายดายที่เมืองต่างๆ ตกเป็นของตอลิบัน สร้างความประหลาดใจและทำให้สหรัฐต้องคำนวณใหม่

    เมื่อคืนวันพฤหัสบดี รัฐบาลสหรัฐและอังกฤษต่างประกาศแผนว่า จะรีบถอนเจ้าหน้าที่สถานทูตและพลเมืองของตนออกจากกรุงคาบูล โดยเพนตากอนกล่าวว่า จะส่งทหาร 3,000 นายมายังกรุงคาบูลในช่วง 24-48 ชั่วโมงข้างหน้า เพื่ออพยพเจ้าหน้าที่ทูต แต่ย้ำว่าทหารอเมริกันจะไม่ปฏิบัติการโจมตีต่อต้านตอลิบัน ส่วนอังกฤษจะส่งทหารราว 600 นายมาช่วยอพยพพลเมืองของตน

    สถานทูตประเทศอื่นๆ และกลุ่มบรรเทาทุกข์ต่างๆ ก็เตรียมจะถอนคนของตนออกจากคาบูลเช่นกัน เอพีรายงานว่า รัฐบาลแคนาดาจะส่งทหารหน่วยปฏิบัติการพิเศษมาช่วยอพยพเจ้าหน้าที่ทูตออกจากคาบูล

    ส.ว.มิตช์ แม็กคอนเนล ผู้นำสมาชิกวุฒิสภาพรรครีพับลิกัน กล่าวว่า ยุทธศาสตร์การถอนตัวของสหรัฐกำลังส่งให้สหรัฐกระโจนเข้าสู่ภาคต่อที่เลวร้ายยิ่งกว่าการล่มสลายอันน่าอับอายของไซ่ง่อนเมื่อปี 2518 และเรียกร้องให้ไบเดนจัดส่งการสนับสนุนแก่กองกำลังอัฟกันเพิ่มเติม "หาไม่แล้ว อัลกออิดะห์และตอลิบันอาจฉลองครบรอบ 20 ปีการโจมตี 11 กันยายน ด้วยการเผาสถานทูตของเราในกรุงคาบูล" เขากล่าว

    สหรัฐใช้เงินไปแล้วมากกว่า 1 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐในสงครามยาวนานที่สุดของอเมริกาที่นี่ และสูญเสียทหารหลายพันนาย การถอนทหารเป็นไปตามข้อตกลงที่รัฐบาลของอดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ทำไว้กับตอลิบันเมื่อปีที่แล้ว โดยตอลิบันตกลงจะไม่โจมตีกำลังทหารต่างชาติที่สหรัฐเป็นผู้นำ ระหว่างการถอนกำลังออกจากอัฟกานิสถาน และจะพูดคุยสันติภาพกับรัฐบาลคาบูล แต่สัญญาประการหลังไม่มีความคืบหน้า.