2 ก.ค.64 - นายภัทร เหมสุข นักวิชาการอิสระ โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กถึงเรื่อง"ภูเก็ตแซนด์บ็อกซ์" มีเนื้อหาดังนี้
วันนี้หลายคนคงเห็นแล้วว่าเป็นวันแรกที่เริ่มต้นของ "ภูเก็ตแซนด์บ็อกซ์" เริ่มต้นให้นักท่องเที่ยวเริ่มเข้ามาที่ภูเก็ตได้ งานนี้นายกรัฐมนตรีออกไปต้อนรับเองเลยทีเดียว ผมเข้าใจว่าการที่นายกต้องลงไปเองเพราะต้องการพื้นที่สื่อให้ออกไปทั่วโลกว่าเมืองไทยเริ่มต้นทดสอบวิธีการรับนักท่องเที่ยวกันแล้ว ให้รัฐมนตรีไปแทนอาจจะมีน้ำหนักไม่พอให้สื่อต่างประเทศเอาไปลงข่าวก็ได้ นั่นคือเหตุผลหลักว่าทำไมนายกต้องลงไปต้อนรับนักท่องเที่ยวด้วยตัวเอง

เรื่องภูเก็ตแซนด์บ็อกซ์ได้รับการตอบสนองทั้งสองทาง แต่สิ่งที่ย้อนแย้งในโซเชียลวันนี้คือกลุ่มที่ด่ารัฐบาลเรื่องล็อกไม่ให้ร้านอาหารขายให้ทานในร้าน แต่ยังให้ซื้อกลับบ้านหรือสั่งผ่านแอปพลิเคชันส่งอาหารถึงบ้านได้นั้น ด่าคำสั่งนี้ว่ารัฐบาลสั่งปิดร้านอาหารทำให้คนทำมาหากินอดตาย แต่กลับออกมาต่อต้านว่าการให้นักท่องเที่ยวที่ฉีดวัคซีนแล้วและคนที่ภูเก็ตเองก็ได้รับวัคซีนตามจำนวนที่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันหมู่ได้แล้วว่าจะทำให้ประเทศวอดวาย แต่ถ้าถามคนภูเก็ตเองแล้วคนพื้นที่กลับดีใจที่จะเริ่มต้นธุรกิจของตัวเองได้อีกครั้งหลังจากหยุดมาตั้งแต่ปีที่แล้ว นั่นคือการเริ่มของการไม่ต้องอดตายของธุรกิจท่องเที่ยวของภูเก็ต และจะใช้วิธีนี้ไปทั้งประเทศถ้าได้ผลดี นั่นคือปากท้องของชาวบ้านมูลค่าหมื่นล้านแสนล้านที่แท้จริง
เรื่องนี้สำคัญมากครับผมอยากเอามาขยายความให้อ่านกันได้ง่าย ๆ ว่าความคิดเรื่อง "แซนด์บ็อกซ์" นั้นคือสิ่งที่คิดกันมาดีแล้วในระดับหนึ่ง เป็นเรื่องการทดลองกึ่งจะต้องใช้ตัวเลขทางวิชาการมาวัดผลที่ได้ออกมาแบบไม่มีมั่วเลยทีเดียว คำว่า "แซนด์บ็อกซ์" ไม่ใช่คำพูดสวย ๆ หรือพูดแบบไร้ที่มาที่ไปแต่อย่างไร แต่เป็นคำที่ใช้กันในทุกวงการในแง่ของการใช้วิชาการการวัดผลออกมาจริง ๆ
***************************************************
คำว่า "แซนด์บ็อกซ์" นั้นแปลตรงตัวว่า กล่องทราย นั่นคือพื้นที่จำกัดให้เล่นอะไรสักอย่างในกล่องนั้นไม่เลอะเทอะออกมานอกกล่อง ถ้าคนที่เคยใช้ชีวิตในต่างประเทศมาบ้างจะคุ้นตากับสนามเด็กเล่นที่มีพื้นที่เป็นทรายอยู่ส่วนหนึ่งให้เด็กมาเล่นก่อปราสาททรายหรือเล่นอะไรที่ไม่เลอะเทอะออกมาในพื้นที่ส่วนอื่น คือจะเล่นให้เละอย่างไรสนามเด็กเล่นส่วนอื่นก็ไม่สกปรกเละไปด้วย นั่นคือพื้นที่ "แซนด์บ็อกซ์" ที่สร้างเอาไว้ให้เด็กเล่นกันแบบตามสบาย
นั่นคือกฎเกณฑ์ของสังคมที่อยู่ร่วมกันที่แยกพื้นที่ยกเว้นเอาไว้ให้กับเด็กอีกกลุ่มหนึ่ง แต่สำหรับงานทดลองทาง วิศวกรรม การแพทย์ เศรษฐศาสตร์ การเมืองการปกครอง ฯลฯ ก็มีแซนด์บ็อกซ์เป็นของตัวเองเพื่อใช้ทดลองวัดผลโดยที่สังคมหรือระบบส่วนใหญ่ไม่โดนกระทบกระเทือนไปด้วยกับการทดลองอันนั้น ถ้ามันพังก็พังในพื้นที่จำกัด แต่ถ้าสำเร็จไปได้ดีตามที่ตั้งเป้าเอาไว้ก็เปิดแซนด์บ็อกซ์ให้สิ่งที่ทดลองในระบบปิดนั้นไหลเข้าไปในระบบใหญ่หรือพื้นที่ทั้งหมด
ตัวอย่างเช่น สมุมติว่าว่าผมเป็นโปรแกมเมอร์ของธนาคารอะไรสักแห่ง ผมต้องการทดลองแอปพลิเคชันตัวใหม่ของระบบตู้ ATM ผมคงไม่เอาระบบตัวใหม่เข้าไปในทุกตู้ทั่วประเทศในครั้งเดียว แต่จะเอาเข้าไปทดลองใช้สักสองสามตู้สักสัปดาห์หนึ่งดูว่ามันทำงานได้ราบรื่นไหม ถ้ามันจะล้มเหลวก็เจ๊งไปสองสามตู้ที่ทดลองใช้ อีกหลายพันตู้ในระบบทั่วประเทศก็ไม่ได้พังไปด้วย สองสามตู้นั้นคือ แซนด์บ็อกซ์ของแอปพลิเคชันใหม่ของธนาคารนั้น

ผมต้องการทดสอบไลน์การผลิตของโรงงานอะไรสักโรงงานหนึ่ง ผมจะเอาวิธีการผลิตแบบใหม่เข้าทดสอบแบบไม่ต้องเกี่ยวข้องอะไรกับไลน์การผลิตจริงในเวลานั้น ถ้ามันสำเร็จตามที่คิดไว้ ก็นำไปใช้ได้ในระบบการผลิตใหญ่ทั้งโรงงาน แต่ถ้ามันไปไม่ไหว มีปัญหาต้องแก้ไข ก็ทำในไลน์การผลิตสมมุตินั้นจนมันทำงานได้จริงแล้วค่อยเอาไปใช้ ดังนั้นโรงงานทั้งโรงงานก็ไม่ต้องหยุดหรือมีปัญหากับการทดสอบอันนั้น นั่นคือ แซนด์บ็อกซ์ ของการผลิตสินค้าของโรงงานนั้น
ถ้าผมเป็นนายกรัฐมนตรีต้องการทดสอบว่าการกระจายอำนาจบริหารออกไปยังท้องถิ่นอะไรสักอย่าง ผมคงไม่สั่งให้ทำทั้งประเทศในครั้งเดียวโดยไม่มีการวัดผลก่อนว่าใช้ได้ไหม แต่ผมจะให้ทดลองในพื้นที่ตำบลอะไรสักที่ ให้ อบต.ใช้การกระจายอำนาจการตัดสินใจในพื้นที่ตัวเองแล้ววัดผลดูว่าไปรอดไหม ถ้าไปได้ดีก็ค่อยกระจายอำนาจนั้นไปทุกตำบล ถ้าไปไม่รอดก็ไม่พังไปทั้งประเทศ การทดสอบการกระจายอำนาจในตำบลนั้นนั่นคือแซนด์บ็อกซ์ทางรัฐศาสตร์ เรื่องนี้เคยมีมีตั้งแต่รัชกาลที่ 5 แล้ว ที่ทดสอบการกระจายอำนาจการบริหารของพื้นที่ในปี พ.ศ.2440 โดยพระองค์ทรงให้ตำบลท่าฉลอม จังหวัดสมุทรสาคร เป็นสุขาภิบาลแห่งแรกของประเทศไทย เมื่อได้รับความสำเร็จตามที่วางแผนเอาไว้ก็มีการกระจายอำนาจนั้นไปยังสุขาภิบาลตั้งใหม่ทั่วประเทศ นั่นคือตำบลท่าฉลอมคือแซนด์บ็อกซ์ของพระองค์ที่ใช้ทดลอง
ถ้าผมต้องการทำวัคซีนอะไรสักตัว ผมก็คงไม่ให้คนทั้งประเทศฉีดเลยหลังจากทดลองกับสัตว์แล้วหรอกครับ แต่จะทดลองกับคนกลุ่มเล็ก ๆ ก่อนว่าปลอดภัยในระดับหนึ่งและสามารถป้องกันโรคได้แบบมีนัยยะที่วัดค่าได้ทางคลินิกได้จริง และยังต้องทดสอบอีกมากมายหลายปีจนมั่นใจได้ว่าวัคซีนนั้นดีจริง ผลิตได้จำนวนมากแบบไม่มีปัญหาในการผลิตจริง คนกลุ่มนั้นคือแซนด์บ็อกซ์ของการทดลองใช้วัคซีนตัวนั้นที่ไม่มีผลกระทบกับสุขภาพของคนทั้งประเทศ
******************************************
ภูเก็ตแซนด์บ็อกซ์ ก็เช่นกัน ถ้าเราจะปิดประเทศไม่รับนักท่องเที่ยวแบบนี้เราอยู่ได้ไม่นานหรอกครับ ปีกว่าที่เราหยุดการท่องเที่ยวไปเดือดร้อนกันตั้งแต่แม่ค้าผลไม้รถเข็น คนขับแท็กซี่ คนขับเรือ ยันเจ้าของโรงแรมลามไปถึงสายการบินที่เจ๊งกันไปทั้งประเทศ การบินไทยยันสายการบินโลว์คอสต์ยังไปไม่รอดเลย ดังนั้นเราต้องมีการทดสอบอะไรสักอย่างหนึ่งว่าเราพร้อมจะรับมือกับการขับเคลื่อนเศรษฐกิจด้วยการท่องเที่ยวหรือไม่ กฎเกณฑ์การคัดกรองนักท่องเที่ยวใช้งานได้จริงหรือไม่ พื้นที่นั้นต้องมีคนฉีดวัคซีนในจำนวนที่มากพอตามเป้าของการสร้างภูมิคุ้มกันหมู่แล้ว และสามารถปิดพื้นที่ควบคุมโรคได้ถ้ามีอะไรผิดพลาดแบบคาดเดาไม่ถึง ประชากรในพื้นที่นั้นต้องเคยรับมือและอยู่รอดกับการระบาดในพื้นที่ในระดับคลัสเตอร์ใหญ่มาแล้ว ดังนั้นจังหวัดภูเก็ตไข่มุกของอันดามันเป้าหมายอันดับหนึ่งของนักท่องเที่ยวทั้งโลกจึงเป็นจังหวัดที่เหมาะที่สุดที่จะทำ "แซนด์บ็อกซ์" ของการท่องเที่ยวเป็นพื้นที่แรก ถ้าระบบการคัดกรองนักท่องเที่ยวไปได้ดี ไม่เอาโรคมาแพร่แบบควบคุมไม่ได้ ก็ขยายพื้นที่ไปยัง เชียงใหม่ พัทยา สมุย พะงัน ฯลฯ จนสามารถรับนักท่องเที่ยวได้ทั้งประเทศ ระบบเงินหมุนเวียนทางเศรษฐกิจที่เป็นรายได้หลักของประเทศจากธุรกิจการท่องเที่ยวก็จะค่อย ๆ กลับมาอีกครั้งหนึ่ง ถ้าระบบใน "แซนด์บ็อกซ์" ของพื้นที่ภูเก็ตไปได้สวยและไม่สะดุดตัวลง

คราวนี้เข้าใจแล้วใช่ไหมครับว่าคำว่า "แซนด์บ็อกซ์" นั้นไม่ใช่เรื่องที่พูดแบบเลื่อนลอย แต่เป็นอะไรที่ต้องใช้ระบบความคิดทางวิชาการและการประเมินผลทางตัวเลขที่หนักพอสมควร อีกทั้งต้องมีระบบการประมวลผลและแก้ไขตัวเองอยู่ตลอดเวลาที่ใช้งานในแซนด์บ็อกซ์นั้น ๆ และที่สำคัญคือถ้ามันจะพังก็พังเฉพาะในในแซนด์บ็อกซ์เล็ก ๆ ไม่ใช่ฉุดเอาทั้งระบบใหญ่ทั้งระบบให้พังไปด้วย
เครดิตภาพ thaiembassy