เบื้องหลังการทำงานร่วมกันระหว่างรัฐบาลไทย, AstraZeneca และ Siam Bioscience ค่อนข้างจะไม่เหมือนความสัมพันธ์รัฐและธุรกิจในยามปกติ

            เพราะวิกฤติโควิด-19 นำมาซึ่งความผิดปกติในเกือบทุกมิติของการประสานงานระหว่างฝ่ายต่างๆ

            ข่าวคราวที่ออกมาบ่อยครั้งก็เป็นเพียงแค่ภาพภายนอกที่เห็น แต่ข้างหลังภาพนั้นมีหลายรายละเอียดที่น่าสนใจ

            วันก่อนผมคุยในรายการ Suthichai Live กับ นพ. นคร เปรมศรี, ผู้อำนวยการสถาบันวัคซีนแห่งชาติ เพื่อสอบถามถึงความเป็นไปที่ไม่ค่อยจะได้รับรู้ระหว่างกลไกต่างๆ ที่เกี่ยวกับการผลิตวัคซีนให้ไทยเราในวันนี้และวันข้างหน้า

            คุณหมอเริ่มโดยบอกว่า ต้องยอมรับร่วมกันก่อนว่านี่เป็นสภาพของการทำงานที่มีความไม่แน่นอนสูงตลอด

            “ตามข้อตกลงในการทำงานร่วมกันนั้น กระทรวงสาธารณสุขของเราจะส่งแผนกำลังการฉีดวัคซีนของเราไปให้ AstraZeneca จากนั้นเขาก็จะไปดูว่าเขาจะมีแผนการผลิตวัคซีนได้เท่าไหร่เพื่อให้สอดคล้องต้องกัน...”

            เป็นสถานการณ์ที่คุณหมอนครบอกว่าเป็นลักษณะ “ผลิต (วัคซีน) ไปใช้ไป”

            กำลังการผลิตของ AstraZeneca ในไทยคือของ Siam Bioscience ก็จะอยู่ในลักษะของการค่อยๆ เพิ่มขึ้น

            เมื่อแผนการผลิตเริ่มคงที่ การส่งมอบก็จะมีความชัดเจนมากขึ้น

            “ดังนั้นที่เราบอกว่า 6 ล้านโดสบ้าง 10 ล้านโดสบ้างนั้น คือแผนที่เราส่งไปให้เขา...”

            อีกด้านหนึ่งก็ต้องเข้าใจด้วยว่า Siam Bioscience ซึ่งรับจ้างผลิตให้ AstraZeneca นั้น มีพันธสัญญาที่ต้องผลิตเพื่อส่งไปให้ประเทศอื่นๆ ในอาเซียนด้วย

            “เขาก็จะเปิดแผนให้เราดูว่าผลิตได้เท่าไหร่ ส่งให้ไทยได้เท่าไหร่และส่งออกไปเท่าไหร่...เราเป็น Hub การผลิต และมี 8 ประเทศในภูมิภาคนี้ที่ขอเข้าถึงวัคซีนที่ผลิตในไทยให้เขา...บางประเทศจองซื้อมากกว่าไทยเราด้วยซ้ำ เป็น 100 ล้านโดส”

            สถานภาพของ Siam Bioscience คือ Contract Manufacturing Organization (CMO) หรือองค์กรที่รับจ้างผลิตที่ต้องได้มาตรฐานระดับโลกที่เขาต้องการ

            “ความจริง มีอีกหลายประเทศที่อยากจะได้สัญญากับ AstraZeneca แบบ Siam Bioscience แต่เขาเลือกเราเพราะศักยภาพที่จะทำตามมาตรฐานระดับสากลได้” คุณหมอนครเล่า

            คุณหมอบอกว่า เมื่อ Siam Bioscience ส่งมอบวัคซีนที่ผลิตให้กับ AstraZeneca เขาก็บอกว่าส่งมอบให้ไทยก่อนและจะส่งออกไปในเดือนกรกฎาคม

            “ตัวเลขที่เราได้ยินพูดๆ กันนั้นคือแผนฝ่ายเรา ส่วนแผนการส่งมอบนั้น...”

            ดั่งที่นายเจมส์ ทีก กรรมการผู้จัดการของ AstraZeneca (Thailand) พูดในการแถลงข่าวเมื่อวันที่ 2 มิถุนายนที่ผ่านมา

            ตัวเลขการผลิต, การฉีดและส่งมอบต้องพูดกันเป็นรายสัปดาห์

            “เป็นการทำงานบนพื้นฐานของ partnership หรือแบบกัลยาณมิตร เพราะเราต้องมีความเข้าใจต่อกัน...”

            เขาบอกฝ่ายไทยว่าทุกชีวิตที่อยู่ในสัญญาซื้อขายกับเขานั้น “มีค่าเท่านั้นหมด”

            ผมถามคุณหมอนครว่าฝ่าย AstraZeneca บอกได้หรือไม่ว่าความสามารถในการผลิตเต็มที่ของเขาคือเท่าไหร่

            “มันออกมาในรูปของการประเมินมากกว่าเพราะ  Siam Bioscience เพิ่งเริ่มงานผลิตวัคซีน แต่ผมต้องยืนยันว่าตั้งแต่เริ่มถ่ายทอดเทคโนโลยีจาก AstraZeneca มาให้ฝ่าย Siam Bioscience ในช่วงแค่ 6 เดือนนั้น มองในมุมของผมในฐานะวิชาการมันคืออเมซิ่งแล้วนะ เป็นเรื่องน่าทึ่ง...”

            คุณหมอนครบอกว่าคนที่เกี่ยวข้องทำงาน 24 ชั่วโมงกันจริงๆ ทั้งฝ่ายถ่ายทอดและฝ่ายรับเทคโนโลยีก็ทำงานกัน 24 ชั่วโมง โดยคุยผ่านออนไลน์กันได้ เขามีผู้เชี่ยวชาญที่ประจำอยู่หน่วยถ่ายทอดเทคโนโลยีอยู่ 3 แห่ง 3 ไทม์โซน ที่ออสเตรเลีย, ยุโรปและอเมริกา

            “ก็ต้องเปลี่ยนกะกันมาแลกเปลี่ยนกันทั้งสองฝ่าย ถือได้ว่ามีการถ่ายทอดเทคโนโลยีตลอด 24 ชั่วโมงตลอด 6 เดือนที่ผ่านมา...”

            เรื่องราวที่เกิดขึ้นหลังฉากอย่างนี้เราไม่ค่อยจะได้รับรู้กัน

            แต่ในภาวะของวิกฤติที่ความไม่แน่นอนสูงและเปลี่ยนได้ตลอดเวลา การผลิตและส่งมอบกับการกระจายและฉีดวัคซีนจึงมีรายละเอียดที่ควรแก่การแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันไม่น้อยเลย

            (พรุ่งนี้: ไทยจองวัคซีนยี่ห้ออื่นไว้แล้วหรือไม่อย่างไร).