การตั้งคำถามและขอความกระจ่างของคนไทยกับ Siam Bioscience และ AstraZeneca (Thailand) ว่าด้วยเรื่องการส่งมอบวัคซีนตั้งแต่เดือนมิถุนายนถึงสิ้นปีนี้ ต้องทำความเข้าใจว่าใครทำสัญญาอะไรกับใคร

            “มาดามแป้ง” คุณนวลพรรณ ล่ำซำ ในฐานะผู้อำนวยการสื่อสารองค์กรกิตติมศักดิ์ของสยามไบโอไซเอนซ์ ได้ตอบคำถามของ The Standard ในสัปดาห์ที่ผ่านมา

            ท่านอธิบายชัดเจนว่า สยามไบโอไซเอนซ์เป็นบริษัท “รับจ้างผลิตวัคซีน” ให้กับ AstraZeneca (Thailand)

            ส่วนการซื้อขายวัคซีนนั้นเป็นข้อตกลงระหว่างรัฐบาลไทยกับ AstraZeneca (Thailand)

            และต้องไม่ลืมด้วยว่าสยามไบโอไซเอนซ์นั้นรับผลิตวัคซีนของยี่ห้อนี้เพื่อขายให้กับประเทศอื่นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ด้วย ไม่ได้ผลิตเพื่อประเทศไทยประเทศเดียว

            อาทิตย์ที่ผ่านมามีการออกข่าวว่า Siam Bioscience ได้ส่งมอบวัคซีนล็อตแรกให้กับผู้ว่าจ้างคือ AstraZeneca แล้วเป็นจำนวน 1.8 ล้านโดส และจะทยอยส่งเป็นเดือนๆ ไป

            ส่วนเดือนละเท่าไหร่อย่างไรนั้น คุณแป้งบอกว่าเป็นข้อมูลในสัญญา non-disclosure ที่เปิดเผยไม่ได้

            ดังนั้น ตามความเข้าใจของผม ถ้าคนไทยจะทวงถามวัคซีน AstraZeneca ว่าจะส่งเมื่อไหร่เป็นจำนวนเท่าไหร่ก็ต้องถามไปที่ AstraZeneca (Thailand)

            คนไทยได้รับทราบผ่านนายกฯ และรัฐมนตรีสาธารณสุขมาตลอดว่า อย่างไรเสียวันที่ 7 มิถุนายน จะได้ฉีดวัคซีน AstraZeneca แน่นอน

            บอกได้ว่าล็อตแรก 1.8 ล้านโดส แต่ล็อตต่อไปเท่าไหร่และเมื่อไหร่ ยังบอกไม่ได้

            บอกได้คร่าวๆ อีกเช่นกันว่าทั้งเดือนมิถุนายนน่าจะมีวัคซีนยี่ห้อนี้ประมาณ 6 ล้านโดส และเดือนต่อๆ ไปก็จะเป็นเดือนละ 10 ล้านโดส

            แต่อย่าไปถาม Siam Bioscience ว่าตัวเลขนี้ยืนยันไหมเพราะบอกไม่ได้ เป็นเรื่องระหว่างรัฐบาลไทยกับ AstraZeneca

            คุณแป้งให้สัมภาษณ์ The Standard ว่า เท่าที่รู้รัฐบาลไทยได้สั่งซื้อ AstraZeneca ไปสองล็อต ล็อตแรก 26 ล้านโดส และล็อตที่สอง 35 ล้านโดส

            แต่ท่านก็ยืนยันว่า “ทั้งหมดทั้งมวลนี้รัฐบาลไทยสั่งวัคซีนจาก AstraZeneca ไม่ได้เกี่ยวกันกับ Siam Bioscience แต่อย่างใด”

            คุณแป้งอธิบายว่า Siam Bioscience มีหน้าที่ผลิตวัคซีนจำนวน x โดสในเดือนมิถุนายน จำนวน y โดสในเดือนกรกฎาคม จำนวน z โดสในเดือนกันยายน

            “เราส่งให้ AstraZeneca ตามสัญญา ถามว่าเราจะไปการันตีประชาชนแทน AstraZeneca และรัฐบาลได้ไหม เราไม่ใช่รัฐบาล เราเป็นผู้รับจ้างผลิตวัคซีนให้กับ AstraZeneca”

            ดังนั้น คนไทยจะต้องแยกแยะว่าใครทำสัญญาเรื่องวัคซีนกับใครเพื่อจะได้ตั้งคำถามให้ถูก และถามถูกคน

            ที่แล้วมามีปัญหาว่าเราไม่ค่อยจะชัดเจนนักว่าใครทำสัญญากับใครด้วยเงื่อนไขอะไร

            แม้วันนี้ยังจะมีคำถามคาใจอยู่จำนวนหนึ่ง แต่ก็พอจะเห็นภาพว่าจะตั้งคำถามที่ค้างคาอยู่กับใคร

            ส่วนจะได้คำตอบหรือไม่นั้นเป็นอีกเรื่องหนึ่ง

            เช่น กรณีที่ The Standard ถามว่ารัฐบาลไทยได้ให้เงินอุดหนุน Siam Bioscience 600 ล้านบาท และต้องคืนในรูปแบบของวัคซีน ข้อเท็จจริงเป็นอย่างไร

            คุณแป้งชี้แจงว่าเงิน 600 ล้านบาทนี้รัฐบาลไทยให้ในลักษณะเป็น “ทุนพัฒนาศักยภาพ” หรือ Capacity Building เพื่อเตรียมความพร้อมในการผลิตวัคซีน

            ท่านบอกว่างบส่งเสริมอย่างนี้เป็นเรื่องปกติของทุกประเทศ

            ท่านบอกว่าคณะรัฐมนตรีมีมติอนุมัติงบประมาณ 1,000 ล้านบาท ในจำนวนนี้ 600 ล้านบาทเพื่อการถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตวัคซีนจากมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด

            ส่วนอีก 400 ล้านบาทให้กับจุฬาฯ เพื่อผลิตวัคซีนโควิด-19 และยังมีมติออกมาอีกหลายครั้ง มอบทุนให้กับอีก 5-6 บริษัท

            น่าสนใจตรงที่ คุณแป้งอธิบายว่า 600 ล้านบาทนี้ ทาง Siam Bioscience จะส่งคืนให้รัฐบาลไทยอย่างไร

            “...เราได้ระบุไว้ในสัญญาเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2563 ว่า ถ้าสยามไบโอไซเอนซ์สามารถผลิตวัคซีนนี้ได้และได้รับอนุมัติให้ใช้งานในวงกว้าง สยามไบโอไซเอนซ์จะคืนเงินทุนเป็นวัคซีนโดยจะเอาเงินไปซื้อวัคซีน AstraZeneca มาคืนรัฐบาลไทยภายใน 1 ปีหลังปิดโครงการ...”

            นี่น่าจะเป็นข้อมูลใหม่สำหรับคนไทยไม่น้อย

            อ่านแล้วคงจะเข้าใจได้ว่างบ 600 ล้านบาทนี้ถ้าสยามไบโอไซเอนซ์นำไปร่วมวิจัยกับมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดเรื่องวัคซีนแล้ว หากไม่สำเร็จ ไม่ได้รับอนุมัติหรือใช้ในวงกว้างก็คงถือเป็นการลงทุนสำหรับงานวิจัยไป

            เพราะงานวิจัยทุกโครงการย่อมมีทั้งสำเร็จและไม่สำเร็จ

            แต่หากสำเร็จ สยามไบโอไซเอนซ์ก็จะเอาเงินไปซื้อวัคซีน AstraZeneca (ผมเข้าใจเองว่าในมูลค่าเท่า 600 ล้านบาทวันนี้) เพื่อคืนรัฐบาลไทย

            แต่มีเงื่อนไขเรื่องเวลาด้วย...นั่นคือภายใน 1 ปีหลังปิดโครงการ

            คำถามเกิดขึ้นทันทีว่า “ปิดโครงการ” เมื่อไหร่ ไม่ได้กำหนดไว้ และหากปิดโครงการไปแล้ว ถึงเวลานั้นประโยชน์ของวัคซีน AstraZeneca ยังมีมากน้อยเพียงใดก็ยังไม่มีใครรู้ได้

            ผมเรียบเรียงคำถามคำตอบเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างรัฐบาลไทย, AstraZeneca และ Siam Bioscience เพื่อให้เกิดความกระจ่างในความเข้าใจของประชาชนคนไทย

            เพราะที่ผ่านมาเราไม่ได้รับทราบสถานภาพที่แท้จริงของทั้งสามองค์กรเท่าใดนัก

            พอได้คำอธิบายเพิ่มขึ้น (ยังไม่หมด) ก็เริ่มจะตั้งคำถามได้ตรงเป้ามากกว่า

            อย่างน้อยก็รู้ว่าควรจะถามใครว่าอย่างไร

            ส่วนเขาจะตอบหรือไม่ และอะไรคือ non-disclosure หรือ “ถามได้แต่ตอบไม่ได้” ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่ต้องแสวงหาคำตอบกันต่อไป.