แดเนียล เอลส์เบิร์ก อดีตนักวิเคราะห์ด้านการทหารอาวุโสผู้สร้างชื่อจากการขุดคุ้ย "เอกสารลับเพนตากอน" เปิดเผยสำเนาเอกสารลับที่เผยให้เห็นว่า นักวางแผนกลยุทธ์ของกองทัพสหรัฐเสนอแผนโจมตีจีนแผ่นดินใหญ่ด้วยอาวุธนิวเคลียร์เมื่อปี 2501 เพื่อปกป้องไต้หวันจากการรุกรานของกองทัพคอมมิวนิสต์จีน

แฟ้มภาพ แดเนียล เอลส์เบิร์ก อดีตนักวิเคราะห์ด้านการทหารชาวอเมริกัน ขณะร่วมการเสวนาที่เยอรมนีเมื่อปี 2559 (ARNO BURGI/DPA/AFP via Getty Images)

    รายงานของเอเอฟพีกล่าวว่า เอลส์เบิร์กวัย 90 ปีในปัจจุบัน นำสำเนาเอกสารนี้เผยแพร่ทางออนไลน์โดยนิวยอร์กไทมส์รายงานเรื่องนี้เป็นที่แรกเมื่อวันเสาร์ที่ 22 พฤษภาคม เขาบอกว่าตัดสินใจนำเอกสารลับเกี่ยวกับการศึกษาวิกฤติไต้หวันช่วงต้นทศวรรษ 1970 ที่เขาทำสำเนาไว้ ออกเผยแพร่ในช่วงเวลานี้ เนื่องจากมีความตึงเครียดเพิ่มมากขึ้นระหว่างสหรัฐกับจีนเกี่ยวกับประเด็นไต้หวัน เอกสารลับเหล่านี้อนุญาตให้เปิดเผยต่อสาธารณะเพียงบางส่วนเมื่อปี 2518

    เอลส์เบิร์กซึ่งสร้างชื่อจากการเปิดโปงเอกสารลับสุดยอดของเพนตากอนเกี่ยวกับสงครามเวียดนาม ที่เรียกขานในชื่อว่า "เพนตากอนเปเปอร์ส" เมื่อปี 2514 กล่าวว่า นักวางแผนกลยุทธ์ของสหรัฐสันนิษฐานกันว่า สหภาพโซเวียตจะช่วยเหลือจีนและตอบโต้สหรัฐด้วยอาวุธนิวเคลียร์เช่นกัน ซึ่งเป็นราคาที่พวกเขาเห็นว่าคุ้มกับการปกป้องไต้หวัน 

    ผู้จัดทำเอกสารฉบับนั้นเขียนไว้ว่า หากจีนรุกรานไต้หวัน พลเอกนาธาน ทไวนิง ประธานคณะเสนาธิการทหารร่วมของสหรัฐในขณะนั้นกล่าวไว้ชัดเจนว่า สหรัฐจะใช้อาวุธนิวเคลียร์โจมตีฐานทัพอากาศหลายแห่งของจีน ป้องกันไม่ให้แผนการทัพเพื่อขัดขวางทางอากาศของจีนประสบความสำเร็จ และหากแผนนี้ไม่สามารถหยุดยั้งการรุกรานได้ สหรัฐก็ "ไม่มีทางเลือกอื่น นอกจากโจมตีด้วยนิวเคลียร์ลึกเข้าไปในแผ่นดินของจีน เหนือสุดถึงเซี่ยงไฮ้" 

    อย่างไรก็ดี ดไวต์ ดี. ไอเซนฮาวร์ ประธานาธิบดีสหรัฐในตอนนั้น ตัดสินใจพึ่งพาอาวุธตามแบบก่อน

    วิกฤติไต้หวันปี 2501 ยุติลงเมื่อกองทัพของพรรคคอมมิวนิสต์จีนหยุดการยิงปืนใหญ่ถล่มเกาะที่อยู่ภายใต้การควบคุมของไต้หวัน ปล่อยให้กองทัพชาตินิยมภายใต้การนำของเจียง ไคเช็ก ควบคุมเกาะนั้น

    ทุกวันนี้จีนยังคงถือว่าไต้หวันเป็นมณฑลกบฏที่สักวันหนึ่งจะกลับคืนสู่แผ่นดินใหญ่ โดยอาจด้วยการใช้กำลังหากจำเป็น รัฐบาลสหรัฐรับรองจีนเดียวและสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตกับจีนเมื่อปี 2522 แต่ยังคงรักษาความสัมพันธ์กับรัฐบาลไต้หวันไว้ และถือเป็นพันธมิตรทางทหารที่สำคัญที่สุดของไต้หวัน

    สหรัฐมีกฎหมายฉบับหนึ่งที่บัญญัติว่าสหรัฐต้องช่วยไต้หวันปกป้องตนเองหากเกิดสงคราม แต่หลายทศวรรษที่ผ่านมารัฐบาลสหรัฐใช้นโยบาย "กำกวมทางยุทธศาสตร์" โดยไม่ระบุให้ชัดเจนว่าสภาพการณ์ใดที่จะทำให้สหรัฐเข้าแทรกแซงทางทหารในนามของไต้หวัน 

    หลายเดือนมานี้ กองทัพอากาศจีนปฏิบัติการรุกล้ำเขตแสดงตนเพื่อการป้องกันตนเองของไต้หวันบ่อยครั้งขึ้น กองทัพสหรัฐเองก็ปฏิบัติการเดินเรือเพื่อยืนยัน "เสรีภาพในการเดินเรือ" ในช่องแคบไต้หวันบ่อยครั้งเช่นกัน

    คาดว่า อีกไม่นาน ประธานาธิบดีโจ ไบเดน จะประกาศยุทธศาสตร์ของเขาเกี่ยวกับจีน ท่ามกลางเสียงเรียกร้องเพิ่มมากขึ้นให้เขาแสดงความมุ่งมั่นอย่างเปิดเผยในการปกป้องไต้หวันทางทหาร.