ถอดบทเรียนการแพร่ระบาด 'โควิด' จากตลาดนัดกลางคืน

27 พ.ค. 2567 – ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กว่า ถอดบทเรียนการแพร่ระบาดโควิด-19 จากตลาดนัดกลางคืน (outdoor night market) ซึ่งไม่มีแสงแดด

การระบาดของโควิด-19 ยังคงแพร่กระจายไปทั่วโลกและสายพันธุ์ของ SARS-CoV-2 ยังมีการกลายพันธุ์อย่างต่อเนื่อง สายพันธุ์ใหม่มีการแพร่กระจายได้ง่ายขึ้น การแพร่กระจายผ่านทางอากาศเป็นเรื่องที่สมควรให้ความสนใจอย่างยิ่ง ในการศึกษานี้ได้รวบรวมข้อมูลจากลูกค้าและพ่อค้าแม่ค้าที่ตลาดนัดกลางคืน ชิงโข่ว (Qingkou) ที่ติดเชื้อในวันที่ 31 กรกฎาคม 2565 และวิเคราะห์โซนที่อาจเกิดการติดเชื้อของผู้ป่วยรอง(ผู้ป่วยที่ติดเชื้อจากผู้ป่วยเริ่มต้นหรือ index case) และเวลาการแขวนลอยของละอองในอากาศ และวิเคราะห์ลักษณะของผู้ป่วยรองและเส้นทางการแพร่กระจายของลูกค้าในตลาดกลางแจ้งในช่วงกลางคืนที่ไม่มีแสงแดด

บ่งชี้ว่าละอองสารคัดหลั่งจากระบบทางเดินหายใจที่มีเชื้อโอมิครอน (BA.5.2) ที่ปล่อยออกมาจากผู้ป่วยเริ่มต้นหรือ index case สามารถแขวนลอยในอากาศกลางแจ้ง ในช่วงกลางคืนที่ไม่มีแสงอาทิตย์ได้นานถึง 1 ชั่วโมง 39 นาที และยังคงติดเชื้อได้

งานวิจัยชิ้นนี้มาจากทีมวิจัยจากศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคในมณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน ตีพิมพ์ในวารสาร Frontiers in Public Health เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2566

วิธีการศึกษา

การศึกษานี้เป็นการศึกษาสังเกตการณ์โดยเก็บข้อมูลจากลูกค้าและพ่อค้าแม่ค้าที่ตลาดกลางคืน ชิงโข่ว ที่ติดเชื้อในวันที่ 31 กรกฎาคม 2565 และวิเคราะห์โซนที่อาจเกิดการติดเชื้อของผู้ป่วยรองและเวลาการแขวนลอยของละอองในอากาศ และวิเคราะห์ลักษณะของผู้ป่วยรองและเส้นทางการแพร่กระจายของลูกค้า การศึกษานี้ใช้การวิเคราะห์เชิงพรรณนาและเชิงสถิติเพื่อวิเคราะห์แหล่งที่มาของการติดเชื้อ

ผลลัพธ์

การระบาดของ COVID-19 ในตลาดกลางคืน ชิงโข่ว เป็นสถานที่กลางแจ้งแต่มีคนมาชุมนุมกัน มีการแพร่กระจายเป็นกลุ่ม โดยมีผู้ติดเชื้อรองทั้งหมด 131 ราย ละอองที่มีเชื้อโอมิครอน BA.5.2 ที่ปล่อยออกมาจากผู้ป่วยสามารถแขวนลอยในอากาศได้นานถึง 1 ชั่วโมง 39 นาที และยังคงติดเชื้อได้ (infectious)

สรุปผล

ละอองที่มีไวรัสสามารถแพร่กระจายได้ไกลและคงอยู่ในอากาศได้นานในสถานที่กลางแจ้งแต่มีคนมาชุมนุมกัน
ข้อมูลพื้นฐานของตลาดกลางคืน

ตลาดกลางคืน ชิงโข่ว : ตลาดนี้เปิดตั้งแต่ 17:00 น. ถึง 24:00 น. ในช่วงฤดูร้อน และสามารถรองรับลูกค้าได้ประมาณ 5,000 คนต่อคืน มีพื้นที่จำหน่ายอาหารและสินค้าต่างๆ สภาพอากาศในคืนวันที่ 31 กรกฎาคม 2565 มีเมฆมาก อุณหภูมิ 27°C และความชื้นสัมพัทธ์ 85%

ผู้ป่วยเริ่มต้น: ผู้ป่วยเริ่มต้น (Index Cases หรือ ICs) หมายถึงผู้ป่วยรายแรกๆ ที่เป็นแหล่งการติดเชื้อในการระบาดครั้งนี้ ในกรณีนี้คือผู้ป่วย N1, N2, และ N3 ผู้ป่วย N1 เป็นผู้หญิงอายุ 40-50 ปี ซึ่งเดินทางมาจากจังหวัด Jiangxi และ Guangxi ผู้ป่วย N1, N2, และ N3 ได้เข้าสู่ตลาดกลางคืน ชิงโข่ว ในวันที่ 31 กรกฎาคม เวลาประมาณ 19:17 น. และอยู่ในพื้นที่ตลาดจนถึง 20:21 น.

ลักษณะประชากรของผู้ป่วยรอง: ผู้ป่วยรอง (Secondary Cases) หมายถึงผู้ป่วยที่ติดเชื้อจากผู้ป่วยเริ่มต้น ในการศึกษานี้ ผู้ป่วยรองรวมทั้งหมด 131 ราย โดยแบ่งเป็นลูกค้า 113 ราย และพ่อค้าแม่ค้า 18 ราย ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นผู้หญิง (60%) และมีอายุตั้งแต่ 1 ถึง 73 ปี โดยมีอายุเฉลี่ยที่ 30 ปี

แหล่งที่มาของการติดเชื้อ: ผู้ป่วย N1, N2, และ N3 ได้สัมผัสกับผู้ป่วยที่ยืนยันการติดเชื้อในวันที่ 29 กรกฎาคม ที่ร้านอาหาร และได้เข้าตลาดกลางคืนในวันที่ 31 กรกฎาคม 2565 ผู้ป่วย N1 รายงานว่าเธอสวมหน้ากากในพื้นที่จำหน่ายสินค้า แต่ถอดออกในพื้นที่รับประทานอาหาร

การวิเคราะห์โซนการติดเชื้อ:

โซนการติดเชื้อที่เป็นไปได้ “หนึ่ง” (Possible Infection Zone 1): ลูกค้าที่ช้อปปิ้งที่แผงเดียวกับผู้ป่วยเริ่มต้นอาจติดเชื้อจากการสัมผัสใกล้ชิดหรือจากละอองที่เหลืออยู่ในอากาศ โซนนี้หมายถึงพื้นที่ที่ผู้ป่วยเริ่มต้นเคยไปช้อปปิ้งและลูกค้ามาถึงในเวลาที่ใกล้เคียงกันหรือหลังจากนั้นไม่นาน ซึ่งทำให้ละอองในอากาศจากผู้ป่วยยังคงมีอยู่

โซนการติดเชื้อที่เป็นไปได้ “สอง” (Possible Infection Zone 2): ลูกค้าที่รับประทานอาหารในเวลาเดียวกับหรือหลังจากผู้ป่วยเริ่มต้นอาจติดเชื้อจากละอองที่ปล่อยออกมา โซนนี้หมายถึงพื้นที่ที่ลูกค้านั่งรับประทานอาหารในเวลาที่ใกล้เคียงกับที่ผู้ป่วยเริ่มต้นอยู่ ซึ่งการนั่งใกล้กันในพื้นที่เปิดอาจทำให้ละอองในอากาศแพร่กระจายได้

โซนการติดเชื้อที่เป็นไปได้ “สาม” (Possible Infection Zone 3): ลูกค้าที่เดินผ่านหรืออยู่ในแผงเดียวกับผู้ป่วยเริ่มต้นในพื้นที่จำหน่ายสินค้าอาจติดเชื้อจากละอองในอากาศ โซนนี้หมายถึงพื้นที่ที่ผู้ป่วยเริ่มต้นเดินผ่านหรือหยุดพักชั่วคราว ซึ่งทำให้ละอองในอากาศจากผู้ป่วยเริ่มต้นสามารถแพร่กระจายไปยังลูกค้าที่ยังไม่มาถึงหรือมาทีหลังได้

โซนการติดเชื้อที่เป็นไปได้ “สี่” (Possible Infection Zone 4): ลูกค้าที่อยู่ในตลาดกลางคืนหลังจากที่ผู้ป่วยเริ่มต้นออกไปแล้วอาจติดเชื้อจากละอองที่ปล่อยออกมาในระหว่างการเดินในตลาด โซนนี้หมายถึงพื้นที่ทั้งหมดของตลาดกลางคืนที่ลูกค้ามาหลังจากที่ผู้ป่วยเริ่มต้นออกไปแล้ว ซึ่งละอองในอากาศยังคงมีอยู่และแพร่กระจายได้
ข้อจำกัดและการตรวจพบเพิ่มเติม: การทดสอบกรดนิวคลีอิกไม่สามารถระบุสถานะการติดเชื้อของผู้ป่วยเริ่มต้นได้ในทันที และการเก็บตัวอย่างสิ่งแวดล้อมในตลาดกลางคืนหลังจากเหตุการณ์ผ่านไปแล้ว 2 วันก็ไม่พบเชื้อ SARS-CoV-2

รายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการแพร่กระจายของละอองเชื้อโอมิครอน BA.5.2

การศึกษาพบว่าในสถานที่ที่ไม่ค่อยมีการปิดพื้นที่เช่นตลาดกลางคืน ชิงโข่ว ละอองที่มีเชื้อ BA.5.2 ที่ปล่อยออกมาจากผู้ป่วยสามารถแขวนลอยในอากาศได้นานถึง 1 ชั่วโมง 39 นาที และยังคงติดเชื้อได้ ซึ่งหมายความว่าละอองเหล่านี้สามารถลอยอยู่ในอากาศเป็นเวลานานพอที่จะทำให้ผู้ที่มาในภายหลังสัมผัสและติดเชื้อได้ เวลาการแขวนลอยของละอองขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่างเช่นสภาพอากาศ ความชื้น และการระบายอากาศในพื้นที่นั้นๆ

ประโยชน์ที่ประชาชนควรตระหนักรู้

การศึกษานี้เน้นให้เห็นถึงความสำคัญของการระวังและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของโควิด-19 ในสถานที่ที่ไม่ปิดพื้นที่ เช่น ตลาดกลางคืนหรือสถานที่ชุมนุมอื่นๆ ประชาชนควรตระหนักรู้และปฏิบัติตามมาตรการต่อไปนี้:

สวมหน้ากากอนามัย: แม้ในพื้นที่โล่งแต่มีการชุมนุมของผู้คน การสวมหน้ากากอนามัยยังคงเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการลดการแพร่กระจายของละอองที่มีเชื้อไวรัส

รักษาระยะห่างทางสังคม: ควรพยายามรักษาระยะห่างจากผู้อื่นโดยเฉพาะในสถานที่ที่มีคนแออัด

หลีกเลี่ยงการชุมนุมในสถานที่ที่อากาศถ่ายเทไม่ดี: การอยู่ในสถานที่ที่อากาศถ่ายเทไม่ดีสามารถเพิ่มโอกาสในการติดเชื้อได้

ปฏิบัติตามคำแนะนำจากหน่วยงานสาธารณสุข: ควรติดตามและปฏิบัติตามคำแนะนำจากหน่วยงานสาธารณสุขอย่างเคร่งครัดเพื่อป้องกันการระบาด.