ในตอนที่แล้ว ผู้เขียนได้สรุปเหตุการณ์สำคัญต่างๆที่เป็นเงื่อนไขที่นำมาสู่การประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 อันเป็นพระราชกฤษฎีกาปิดประชุมสภาผู้แทนราษฎร ปรับคณะรัฐมนตรีและชะลอการใช้รัฐธรรมนูญบางมาตราชั่วคราว ซึ่งรายงานจากสถานทูตฝรั่งเศสเห็นว่าเป็นการทำรัฐประหาร ในขณะที่รายงานสถานทูตอังกฤษรายงานว่าเป็นการยุบสภาฯและเป็นพระราชกฤษฎีกาประกาศภาวะฉุกเฉิน โดยในตอนที่แล้ว ผู้เขียนได้ยกข้อความในรายงานสถานทูตที่เป็นภาษาอังกฤษต้นฉบับ ซึ่งจากรายงานดังกล่าว ชี้ให้เห็นว่า ทางสถานทูตอังกฤษเข้าใจถึงวัตถุประสงค์ของพระราชกฤษฎีกาฉบับวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 ว่าเป็นพระราชกฤษฎีกาประกาศภาวะฉุกเฉินของฝ่ายบริหาร โดยในรายงานสถานทูตใช้คำว่า emergency decrees ซึ่งข้อความในตัวพระราชกฤษฎีกาดังกล่าวเองก็มีคำว่า “ฉุกเฉิน” อยู่ด้วย (ดูภาพประกอบ) และจากรายงานสถานทูตอังกฤษ อัครราชทูตอังกฤษนายซีซิล ดอร์เมอร์ยังแสดงความเห็นด้วยต่อการประกาศภาวะฉุกเฉินโดยการยุบสภาผู้แทนราษฎร การปรับคณะรัฐมนตรี รวมทั้งการตราพระราชบัญญัติต่อต้านคอมมิวนิสต์
การประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 ปิดประชุมสภา ปรับคณะรัฐมนตรี และชะลอการใช้รัฐธรรมนูญบางมาตราเป็นการชั่วคราว และการตราพระราชบัญญัติต่อต้านคอมมิวนิสต์ จึงไม่ใช่การทำรัฐประหารในสายตาของอัครราชทูตอังกฤษ เพราะเป็นพระราชกฤษฎีกาประกาศภาวะฉุกเฉิน ผู้เขียนเห็นว่า ความเห็นของอัครราชทูตอังกฤษต่อพระราชกฤษฎีกาฯ เป็นสิ่งที่ควรนำมาพิจารณา เพราะอังกฤษ เป็นประเทศต้นแบบการปกครองแบบรัฐสภาที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข
ผู้เขียนได้กล่าวถึงความเห็นของนักวิชาการต่างประเทศต่อกรณีการประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 ไปบ้างแล้ว เช่น ความเห็นของ เดวิด เค. วัยอาจ จากงาน Thailand A Short History, 1st edition 1982, 2nd edition, (Bangkok: Silkworm: 2003), กอบเกื้อ สุวรรณทัต-เพียน (Kobkua Suwannathat-Pian) ในงานที่ชื่อว่า Thailand’s Durable Premier: Phibun through Three Decades 1932-1957, (Oxford: Oxford University Press: 1995), Judith A. Stowe ในงานที่ชื่อว่า Siam becomes Thailand: A Story of Intrigue, (Honolulu: University of Hawaii Press: 1991) และ B.J. Terweil, Thailand’s Political History: From the 13th century to recent times, (Bangkok: River Books: 2005) ส่วนงานเขียนในภาษาไทยที่กล่าวถึงการประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 ผู้เขียนได้กล่าวถึงหนังสือ พระปกเกล้าฯ กับชาติไทย ของ เปรมจิตร วัชรางกูร (พ.ศ. 2489) และ ยี่สิบเจ็ดรัฐบาลใน 26 ปี ของ ดำริห์ ปัทมะศิริ (พ.ศ. 2505) ซึ่งยังเล่าค้างไว้
ในตอนนี้ จะขอกล่าวถึงความเห็นของดำริห์ต่อจากคราวที่แล้ว ดำริห์มีความเห็นต่อการประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 ว่า
“ในบรรดาผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง เมื่อ 24 มิถุนายน 2475 นั้น ควรนับได้ว่าหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเป็นคนสำคัญที่สุด เพราะเป็นคนที่ศึกษาและสนใจในวิชาการเมืองและเศรษฐกิจโดยเฉพาะ เป็นผู้ที่ได้ตั้งต้นชักชวนบรรดานักศึกษาที่ออกไปศึกษารยังยุโรป และกลับมาดำเนินการตระเตรียมในเมืองไทยโดยไม่หยุดยั้ง ทั้งเมื่อฝ่ายทหารได้ใช้กำลังทหารเข้ายึดอำนาจเรียบร้อยแล้ว หลวงประดิษฐ์ฯ ก็มีร่างรัฐธรรมนูญชั่วคราวให้ออกประกาศใช้ได้ทันที แม้ ‘ประกาศคณะราษฎร’ ในวันปฏิวัติ (24 มิถุนายน) ก็ปรากฏขึ้นโดยการจัดทำของหลวงประดิษฐ์มนูธรรม การดำเนินกิจสำคัญๆ ต่อมา เช่นร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวรก็เช่นเดียวกัน ดังนั้น หลวงประดิษฐ์ฯ จึงได้รับนับถือทั่วไปทั้งในหมู่ผู้ก่อการและมีชื่อเสียงเด่นอยู่ในความนิยมของประชาชนที่สนับสนุนการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองให้เป็นประชาธิปไตยตามข้ออ้างที่เปิดเผยของคณะราษฎร ทั้งนโยบายเศรษฐกิจก็ว่าจะเป็นไปในทางช่วยคนยากจนให้ได้รับความสุข ให้คนมีงานทำตามประกาศของคณะราษฎร และระแคะระคายออกมาให้รู้กันแพร่หลายว่า หลวงประดิษฐ์ฯ เป็นต้นคิดวางนโยบายหรือโครงการเศรษฐกิจดั่งกล่าวนั้น ส่วนคอมมิวนิสต์จะเป็นภัยต่อบ้านเมืองอย่างไรหามีผู้ใดล่วงรู้ไม่ ตรงข้าม บางคนกลับเข้าใจไปว่า คอมมิวนิสต์เป็นศาสนาพระศรีอารย์หรืออะไรทำนองนั้น ที่จะบันดาลความเท่าเทียมากันในหมู่มนุษย์ให้มีความสุขความสะดวกเหมือนๆ กัน
ฉะนั้น การปิดสภา การงดให้รัฐธรรมนูญ (บางมาตรา) และการ ‘เนรเทศ’ หลวงประดิษฐ์ฯ จึงเป็นการกระทบกระเทือนจิตใจประชาชนให้รู้สึกว่าเป็นการผิดหวังอย่างใหญ่หลวง คำอ้างของรัฐบาลพระยามโนฯ ที่ว่าการปฏิบัติของสภาเป็น ‘ภาวะอันแสนสุดจะทนทานได้’ หรือที่ว่า หลวงประดิษฐ์ฯ มีความโอนเอียงเป็นคอมมิวนิสต์ และการปฏิบัติของรัฐบาลที่ต้องปิดสภา งดให้รัฐธรรมนูญ ตลอดถึงการเนรเทศหลวงประดิษฐ์ฯ และเปลี่ยนแปลงรัฐมนตรีว่าเป็นการกระทำเพื่อความปลอดภัยของชาติ โดยที่ ‘ความปลอดภัยของชาติเป็นกฎหมายสูงสุด’ นั้น ไม่เป็นที่เชื่อถือของประชาชนอย่างใดเลย ประชาชนกลับเห็นว่า การกระทำของรัฐบาลพระยามโนฯ ครั้งนั้นเป็นก้าวแรกของการจะกลับคืนสู่สมบูรณาญาสิทธิราชย์ อันเป็นเหตุไม่พอใจโดยทั่วไป เป็นที่เสื่อมเสียต่อองค์พระมหากษัตริย์ เป็นที่สะดุ้งสะเทือนต่อผู้แสดงการสนับสนุนคณะราษฎร และสะดุ้งต่อคณะราษฎรเอง โดยแม้ว่าในคณะรัฐบาลพระยามโนฯ ยังมีผู้ก่อการชั้นผู้ใหญ่ เช่น พระยาพหลฯ พระยาทรงสุรเดชร่วมอยู่ด้วยก็ตาม ฝ่ายรัฐบาลพระยามโนฯ จะนำเอารายละเอียดข้อเท็จจริงออกแสดง หรือจะแถลงเหตุผลโดยละเอียดก็นับเป็นการผิดมรรยาท จึงกลายเป็นผู้ทำลายตนเองด้วยความจำเป็น ในทางตรงกันข้าม ถ้ารัฐบาลพระยามโนฯ ไม่เป็นห้ามล้อไว้ในครั้งนั้นด้วยการปิดสภาฯ แต่ไพล่จัดวางโครงการเศรษฐกิจของหลวงประดิษฐ์มนูธรรม แล้วปฏิบัติต่อๆมา ประวัติศาสตร์ชาติไทยคงเปลี่ยนไปอย่างยากจะคาดถึงได้อยู่
เมื่อพฤติการณ์ของรัฐบาลพระยามโนฯ ชวนให้เห็นเป็นไปในทางละเมิดต่อระบอบประชาธิปไตยเช่นนี้ จึงมีปฏิกิริยาเกิดขึ้นโดยทั่วไป สำแดงให้เห็นจากหนังสือพิมพ์ส่วนมาก แม้จะมีประกาศงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตรา ซึ่งการมิได้บ่งมาตราย่อมมีผลเสมือนได้งดใช้รัฐธรรมนูญทั้งฉบับ ประชาชนไม่มีเสรีภาพ ไม่มีสิทธิทางการเมือง เช่นเดียวกับในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ก็ตาม แต่เมื่อการงดใช้รัฐธรรมนูญไม่อยู่ในอำนาจที่รัฐบาลจะทำได้ และเป็นการฝืนจิตใจประชาชนพลเมืองอย่างร้ายแรง ก็ย่อมมีการต่อต้านคัดค้านเป็นธรรมดา ทั้งรัฐบาลพระยามโนฯ ก็ไม่มีการปฏิบัติอันใดเป็นที่น่าชื่นชมมากลบเกลื่อนความไม่พอใจนั้น เสถียรภาพของรัฐบาลพระยามโนฯ จึงทรุดลงโดยรวดเร็ว อนึ่ง ถ้าจะถือว่าการปิดประชุมสภาครั้งนั้นเป็นการยุบสภา ซึ่งอยู่ในวิสัยของรัฐบาลที่จะยุบสภาได้ แต่บังเอิญใช้คำว่า ‘ยุบ’ ผิดไปเป็นว่า ‘ปิด’ ก็ตาม รัฐบาลพระยามโนฯ ก็จะต้องประกาศเลือกตั้งผู้แทนราษฎรภายในกำหนด 90 วัน ตามรัฐธรรมนูญ แต่การณ์ก็มิได้เป็นเช่นนั้น รัฐบาลพระยามโนฯ อุบนิ่งเฉยอยู่เหมือนกับกระทำชอบแล้วทุกทาง หรือมีอำนาจกระทำได้ทุกทาง ซึ่งเป็นความเข้าใจผิด หรือมิฉะนั้นปฏิบัติการของรัฐบาลพระยามโนฯ เพื่อแก้ไขเหตุนี้ ก็นับเป็นการล่าช้าเกินไป
ฉะนั้น ภายหลังที่พระยาพหล ฯ พระยาทรง ฯ พระยาฤทธิ์ ฯ และพระประศาสน์ ฯ นายทหารชั้นผู้ใหญ่ได้ลาออกจากราชการทหาร (ซึ่งแท้จริงก็เป็นการเปิดทางให้มีการปฏิบัติทางทหารต่อรัฐบาลพระยามโนฯ) ในราวกลางเดือนมิถุนายน 2476 ต่อมาในวันที่ 20 เดือนเดียวกัน หลวงพิบูลสงคราม นายทหารผู้ร่วมมือก่อการด้วยผู้หนึ่งเมื่อ 24 มิถุนายน 2475 ก็ได้นำทหารเข้ายึดอำนาจรัฐบาลพระยามโนฯ พร้อมกันนั้นได้มีสมาชิกสภา (ประเภทที่ 2) เข้าชื่อกันกราบถวายบังคมทูลขอเปิดการประชุมตามรัฐธรรมนูญ รัฐบาลพระยามโนฯ จึงเป็นอันสิ้นสุดลงในวาระนั้น โดยมีประการพระบรมราชโองการเปิดประชุมวิสามัญในวันที่ 21 มิถุนายน 2476”
----
จากที่กล่าวไปข้างต้น ถึงแม้ว่าดำริห์จะไม่กล่าวว่า การประกาศพระราชกฤษฎีกาวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 จะเป็นการทำรัฐประหาร (เงียบ) แต่ในความเห็นของเขา พฤติการณ์ของรัฐบาลพระยามโนฯ ชวนให้เห็นเป็นไปในทางละเมิดต่อระบอบประชาธิปไตย การ ประกาศงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตรา ซึ่งการมิได้บ่งมาตราย่อมมีผลเสมือนได้งดใช้รัฐธรรมนูญทั้งฉบับ ประชาชนไม่มีเสรีภาพ ไม่มีสิทธิทางการเมือง เช่นเดียวกับในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
‘ยิ่งลักษณ์’ กลับคุก ‘บิ๊กเสื้อแดง’ รู้มา! ว่าไปตามราชทัณฑ์ไม่ใช้สิทธิพิเศษ
“เลขาฯ แสวง” ยันเดินหน้าคดี “ทักษิณ-เพื่อไทย” ล้มล้างการปกครองต่อ เพราะใช้กฎหมายคนละฉบับกับศาล รธน. "จตุพร" ลั่นยังไม่จบ! ต้องดูสถานการณ์เป็นตอนๆ ไป
ลุ้นระทึก! เลือก ‘อบจ.’ 3 จว. ‘กกต.’ จับตาที่อุดรฯแข่งดุ
“เลขาฯ แสวง” มั่นใจเลือกตั้งนายก อบจ.อุดรธานี แข่งขันสูงไม่ใช่ปัญหา แต่ช่วยกระตุ้นประชาชนออกมาใช้สิทธิ เผยมีเรื่องร้องเรียน 2 เรื่อง ใส่ร้ายระหว่างผู้สมัคร เร่งตรวจสอบ
'วรชัย' ชี้ 'ยิ่งลักษณ์' ไม่ได้รับความเป็นธรรม บอกกลับไทยตามกระบวนการไม่มีสิทธิพิเศษ
นายวรชัย เหมะ อดีตสส.สมุทรปราการ พรรคเพื่อไทย ให้สัมภาษณ์ กรณีนายทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกฯ ออกมาบอกว่าน.ส.ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร
กกต. มั่นใจเลือกตั้ง นายกอบจ.อุดรธานี แข่งขันสูงไม่ใช่ปัญหา
นายแสวง บุญมี เลขาธิการคณะกรรมการการเลือกตั้ง ให้สัมภาษณ์ระหว่างไปตรวจเยี่ยมการรับมอบวัสดุอุปกรณ์ เพื่อเตรียมความพร้อมในการจัดการเ
เลขาฯกกต.ยันคดี 'ทักษิณ-เพื่อไทย' ล้มล้างปกครองฯ ที่ศาลรธน.ยกคำร้องไม่เกี่ยว กกต.
นายแสวง บุญมี เลขาธิการคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีที่ศาลรัฐธรรมนูญไม่รับคำร้อง ข้อกล่าวหาว่า นายทักษิณ ชินวัตร และพรรคเพื่อไทย ล้มล้างการปกครอง ว่า ศาล
'นิพิฏฐ์' ติดใจปมรพ.ชั้น 14 พร้อมให้กำลัง 'ธีรยุทธ'
นายนิพิฏฐ์ อินทรสมบัติ อดีตสส. จังหวัดพัทลุง โพสต์เฟซบุ๊กว่า เห่าหอนไปวันๆ