ประชาธิปไตยโลกถดถอยไม่หยุด อำนาจนิยมเข้มแข็ง

สาเหตุหลักที่ทำให้เสรีประชาธิปไตยหดตัวได้แก่ เกิดสงคราม เกิดรัฐประหาร ผู้มีตำแหน่งอำนาจทำลายสถาบันการเมืองหรือเข้าควบคุม

ภาพรวมความผิดพลาดเรื่องเลวร้ายโดยรัฐบาลอำนาจนิยมทำให้เกิดแรงต้านจากพลังประชาธิปไตย อย่างไรก็ตามฝ่ายอำนาจนิยมคงอยู่อย่างเข้มแข็ง ปัจจุบัน 84 จาก 195 ประเทศที่นับว่ามีเสรีภาพ

ปี 2022 ประเทศที่สิทธิเสรีภาพเพิ่มขึ้นกับประเทศที่สิทธิเสรีภาพลดลงมีจำนวนใกล้เคียงกันมาก คือ 34 กับ 35 รัฐบาล มี 21 ประเทศทำลายวัฒนธรรมท้องถิ่น เคลื่อนย้ายกลุ่มชาติพันธุ์ ที่โดดเด่นได้แก่ ยูเครน เอธิโอเปีย และเมียนมา

เลโซโท โคลอมเบีย และเคนยา เป็นตัวอย่างประเทศที่ประชาธิปไตยก้าวหน้าเพราะมีเลือกตั้งที่โปร่งใส แข่งขันกันเต็มที่ การคลายมาตรการโรคระบาดเป็นอีกเหตุผลที่ปลดปล่อยให้คนมีเสรีภาพมากขึ้นด้วย

ตัวอย่างที่เลวร้าย:

ยูเครนเป็นประเทศที่ถูกอำนาจนิยมรัสเซียเล่นงานด้วยข้ออ้างจอมปลอม ข่าวสารที่รัฐควบคุม เป้าหมายคือล้มผู้นำยูเครนที่มาจากการเลือกตั้ง ทำลายประชาธิปไตยเสรีภาพยูเครน คร่าชีวิตผู้คนนับหมื่นนับแสน บ้านเมืองพังพินาศ ประเทศอื่นๆ ที่สนับสนุนรัสเซียคือ เบลารุส เกาหลีเหนือ คิวบา จีน ยังทำธุรกรรมกับธนาคารรัสเซีย พวกนี้เป็นศัตรูฝ่ายประชาธิปไตย

บูร์กินาฟาโซเป็นตัวอย่างประเทศที่เสรีภาพหดหายไปมากหลังเกิดรัฐประหาร เปรูก็เช่นกัน หลังรัฐบาลยึดอำนาจตัวเอง ควบคุมพรรคการเมืองต่างๆ ส่วนเมียนมาตั้งแต่รัฐประหารเมื่อ 2021 กองทัพกระทำการโหดร้ายทั่วประเทศ กดขี่สังหารประชาชนหลายพันคน ผลักดันบังคับคนนับล้านย้ายถิ่น

การรัฐประหารที่ล้มเหลวของตุรเคียเมื่อปี 2016 รัฐบาลของเรเจป ทายยิป แอร์โดอัน (Recep Tayyip Erdogan) ใช้โอกาสนี้เป็นความชอบธรรมกวาดล้างฝ่ายตรงข้ามอย่างต่อเนื่อง ทำลายระบอบการถ่วงดุลเรื่อยมาเพื่อเตรียมการเลือกตั้งในปี 2023 เช่น ออกกฎหมายควบคุมการเลือกผู้พิพากษา

เหล่านี้เป็นตัวอย่างผลเสียผลพวงจากการรัฐประหาร

กรณีตัวอย่างใช้อำนาจล้นฟ้าขาดการถ่วงดุลภายใต้ระบบประชาธิปไตย เช่น เมื่อตอลิบันได้อำนาจปกครองอัฟกานิสถานอีกครั้งเมื่อปี 2021 และบริหารด้วยแนวทางตน ผลคือระบบเศรษฐกิจล่มสลาย คนยากจน และหลายล้านคนอพยพหนีออกจากประเทศ กีดกันเด็กหญิงเรียนหนังสือ ประเทศอยู่ในวิกฤตเศรษฐกิจและมนุษยชน

ชาติอำนาจนิยมมักพยายามปรับระบบโลกตั้งแต่ระดับ UN ทั้งเพื่อปกป้องตัวเอง ทำให้ระบบไม่โปร่งใส จีนไม่ยอมรับการพิจารณาวิพากษ์นโยบายตนโดยคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (United Nations Human Rights Council)

สี จิ้นผิง กุมอำนาจตั้งแต่ปี 2012 และได้ดำรงตำแหน่งต่อเป็นสมัยที่ 3 แล้วอ้างว่าระบอบการเมืองจีนเหนือกว่าประชาธิปไตย (จีนระบุว่าตนเป็นประชาธิปไตยโดยประชาชน ไม่ใช่การเมืองของนายทุน) ความจริงแล้วใช้การกดขี่ควบคุม ตรวจตราทุกคนด้วยสารพัดวิธี เป็นคำถามว่าละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือไม่แม้จะใช้เพื่อควบคุมโควิด-19

โอกาสหันสู่โลกแห่งเสรี:

ประชาธิปไตยในแต่ละประเทศมีขึ้นมีลง โดยรวมแล้วเสรีภาพโลกถดถอยต่อเนื่องเป็นปีที่ 17 ฝ่ายอำนาจนิยมเข้มแข็งขึ้น แต่ประเทศประชาธิปไตยที่เข้มแข็งขึ้นก็มี

เสรีภาพโลกถดถอยต่อเนื่องเป็นปีที่ 17 แล้ว ประชาธิปไตยถดถอยใน 35 ประเทศ 44 ประเทศดีขึ้น โดย 8 ประเทศดีขึ้นจากการคลายมาตรการโควิด-19 ที่ไม่เหมาะสม ประชาธิปไตยแอฟริกาหลายประเทศดีขึ้นจากการเลือกตั้งที่ดี แข่งขันจริง นักการเมืองกับประชาชนเห็นความสำคัญของประชาธิปไตย เช่น เลโซโทกับโคลอมเบีย รัฐบาลใหม่ส่งเสริมสิทธิเสรีภาพ แม้ยังมีปัญหาการใช้ความรุนแรงต่อนักการเมือง

เลือกตั้งกลางเทอมสหรัฐ 2022 ผ่านไปด้วยดี แม้พวกรีพับลิกันบางส่วนยังไม่ยอมรับว่าไบเดนชนะ คิดว่าทรัมป์โดนโกงอย่างเป็นระบบ เลือกตั้งประธานาธิบดีเคนยาออกมาโปร่งใสที่สุด

เหล่าชาติประชาธิปไตยยืนหยัดสิทธิมนุษยชนประณามการละเมิดสิทธิมนุษยชนในเมียนมา รัสเซีย อิหร่านที่กดสิทธิมนุษยชนสตรี ใช้กำลังต่อผู้ประท้วง

ข้อคิด ข้อแนะนำจากประสบการณ์ 50 ปี:

เสรีภาพการแสดงออกเป็นตัวชี้วัดพื้นฐานของประชาธิปไตย โดยรวมแล้วลดลงต่อเนื่อง ปิดกั้นสื่อ

กีดกันเสรีภาพการแสดงออก ผูกขาดสื่อมวลชน นักข่าวถูกคุกคามจับกุม บางรายถูกฆ่า ภาคประชาสังคมต้องแสดงความเห็นต่างได้ เสียงคนกลุ่มน้อยต้องได้รับฟัง สังคมพูดคุยวิพากษ์ประเด็นอ่อนไหว แต่บางประเทศอย่างจีนตรวจตราดักฟังอย่างกว้างขวาง ทั้งต่อนักการเมือง ขัดเสรีภาพการแสดงออกส่วนบุคคล รัฐให้ข้อมูลไม่ตรงความจริง

ประสบการณ์ 50 ปีมีข่าวดี หลายประเทศที่เดิมเป็นอำนาจนิยม ตอนนี้มีการเลือกตั้งตามหลักประชาธิปไตยแล้ว เช่น ไต้หวัน เกาหลีใต้ แอฟริกาใต้ หลายประเทศที่แยกตัวออกจากโซเวียตรัสเซีย ตอนนี้เป็นประชาธิปไตย บางประเทศเป็นสมาชิกอียู

ด้านข่าวร้าย ภาพรวมโลกเสรีภาพลดลง 2 ทศวรรษแล้ว บางประเทศถดถอย เช่น อินเดีย หลายประเทศที่แยกตัวออกจากโซเวียตรัสเซียเป็นอำนาจนิยมอีกครั้ง

อาหรับสปริงส์ที่เริ่มเมื่อ 2011 ยกกระแสประชาธิปไตยทั้งภูมิภาค ฝ่ายอำนาจรัฐตอบโต้ด้วยการกระชับอำนาจให้แน่นขึ้นอีก ปรามปรามรุนแรงในหลายพื้นที่

ชาติประชาธิปไตยต้องร่วมมือกัน ยึดมั่นหลักสิทธิมนุษยชนเพื่อเอาชนะฝ่ายต่อต้าน รวมถึงสนับสนุนนักเคลื่อนไหวประชาธิปไตยต่างแดน สนับสนุนทางการทูต พวกอำนาจนิยมจะต้องไม่เป็นสุข ไม่มั่นคง

บูร์กินาฟาโซที่ประชาชนโหยหาเสรีภาพ แม้เกิดรัฐประหารหลายรอบ ยังคงเรียกร้องเสรีภาพ ความต้องการเสรีภาพจึงมีอยู่ตลอดเวลา แรงยืนหยัดเช่นนี้ทำให้ประชาธิปไตยก้าวหน้า การเลือกตั้งโปร่งใสมากขึ้น การเมืองเข้มแข็ง ทุกครั้งที่ได้รัฐบาลดีประชาธิปไตยจะเข้มแข็งขึ้น

Freedom in the World 2023 เห็นว่าในช่วงนี้ฝ่ายประชาธิปไตยต้องร่วมกันให้ยูเครนชนะสงคราม มองว่าเป็นเรื่องระดับโลก เกี่ยวข้องกับประชาธิปไตยโดยตรงสนับสนุนยูเครนตอนนี้และอนาคต ร่วมต้านพวกอำนาจนิยมเท่าที่จะเป็นไปได้ กลุ่มฝ่ายประชาธิปไตยต้องร่วมมือกัน ประสานกัน เห็นคุณค่าความสำคัญของประชาธิปไตยและปกป้องอย่างเต็มที่

ข้อวิพากษ์:

ข้อวิพากษ์คือ Freedom House มีจุดยืนต้องการเสรีภาพ ประชาธิปไตยเท่านั้น จึงมุ่งมั่นส่งเสริม เห็นด้วยกับการสนับสนุนนักเคลื่อนไหวประชาธิปไตยต่างแดน สนับสนุนทางการทูต สอดคล้องแนวคิดระบบโลก การแข่งขันระหว่างโลกเสรีกับฝ่ายตรงข้าม ไม่คิดว่าเป็นการละเมิดอธิปไตยต่างแดนเป็นการละเมิดกฎบัตรสหประชาชาติ ตรงกับรัฐบาลสหรัฐที่สนับสนุนนักเคลื่อนไหวฮ่องกงและอีกหลายประเทศ ทั้งยังน่าคิดว่าขัดแย้งเจตจำนงคนอิหร่านส่วนใหญ่หรือไม่ที่ยังยึดมั่นการปฏิวัติอิสลาม (1977-79) อีกทั้งรัฐบาลอิหร่านก็ผ่านการเลือกตั้ง เป็นคำถามว่าเจตจำนงเสรีที่จะเลือกระบอบอื่น มาตรฐานอื่น ทำไม่ได้ใช่หรือไม่.