คริปโต : ทางสองแพร่งหรือจะเดินไปด้วยกัน

เงินดิจิทัลหรือคริปโต (Crypto) เป็นเงินที่สร้างใช้บนอินเตอร์เน็ต ใช้การเข้ารหัส จึงมีชื่อเรียกว่า Cryptocurrency สามารถโอนมูลค่าทางอินเตอร์เน็ตโดยไม่จำเป็นต้องมีคนกลาง เช่น สถาบันการเงิน และทำได้ทั่วโลก มีค่าธรรมเนียมต่ำ การซื้อขายแลกเปลี่ยนมีหลากหลาย มีกระเป๋าเงินคอมพิวเตอร์ในโลกไซเบอร์ สามารถโอนข้ามพรมแดน ไม่มีการแทรกแซงจากรัฐบาล เช่น วิกฤตรัสเซีย-ยูเครน การเคลื่อนย้ายเงินสกุลดิจิทัลออกนอกประเทศง่ายและสะดวกกว่าทองคำ เพชรหรือสินทรัพย์รูปพรรณอื่น ๆ ความปลอดภัยของคริปโตขึ้นกับรหัสผ่าน ซึ่งเป็นกรรมสิทธิ์ของเจ้าของบัญชีแต่ละราย โดยไม่มีทางการประเทศใด เข้ามาแทรกแซงระบบนี้ได้

คริปโตหรือเงินดิจิทัลขยายตัวเร็วเมื่อเดือน ส.ค. 2560 มี 1,074 เหรียญ มูลค่าตลาด (Market Capitalization) 153.8 พันล้าน USD หรือ 5.13 ล้านล้านบาท เป็นเพียง 1 ใน 3 ของมูลค่าตลาดหลักทรัพย์ของไทย ถัดมาอีกปี ต.ค.2561 คริปโตเพิ่มเป็น 2,034 เหรียญ มูลค่าตลาด 219.2 พันล้าน USD สัดส่วนเพิ่มเป็นร้อยละ 40.4 ของมูลค่าตลาดหลักทรัพย์ไทย

ณ วันที่ 28 ก.พ. 2565 จำแนกคริปโตทั่วโลกได้ 4 ประเภทสำคัญ

(1) คริปโต มี 17,869 เหรียญ มูลค่าตลาด 1.83 ล้านล้าน USD หรือ 57.2 ล้านล้านบาท สูงกว่าตลาดหลักทรัพย์ไทยเกือบ 3 เท่าตัว ประกอบด้วยคริปโตที่ราคาผันผวน เช่น Bitcoin , Ethereum และ คริปโตที่เป็น Stablecoin ผันผวนน้อย หนุนหลังด้วยเงิน Fiat สินค้าโภคภัณฑ์ Crypto และ Algorithm เช่น Tether เป็นต้น

(2) DeFi หรือ Decentralized Finance คือระบบการเงินไร้ตัวกลางที่สามารถทำในสิ่งที่ระบบการเงินปัจจุบันทำอยู่ โดยการเขียนคำสั่งหรือสัญญาอัจฉริยะฝังเข้าไปใน Blockchain ให้ทำงานได้เอง พัฒนาเป็น platform แลกเปลี่ยนสินทรัพย์ระหว่างกัน รับฝาก กู้ยืม ค้ำประกัน และโอนสินทรัพย์ เป็นต้น มี 526 ชนิด มูลค่า 139.3 พันล้าน USD เช่น Terra (LUNA) , Avalanche (AVAX) เป็นต้น

(3) NFT (Non-Fungible Token ) คือโทเคนที่นำเทคโนโลยี Blockchain มาใช้ ทำให้สามารถแสดงความเป็นเจ้าของของสินทรัพย์นั้น ๆ ได้ โดยแต่ละโทเคนจะแตกต่างกัน ไม่ต่างอะไรจากของสะสมหรือของมีมูลค่าอยู่ในกลุ่มผู้สนใจศิลปะ มีจำนวน 527 มูลค่า 37.513 พันล้าน USD เช่น Decentraland (MANA) , The Sandbox (SAND) เป็นต้น

(4) Metaverse หรือจักรวาลนฤมิตร คือ การสร้างสภาพแวดล้อมของโลกแห่งความจริงและเทคโนโลยีเข้าด้วยกัน จนกลายเป็น “ชุมชนโลกเสมือนจริง” ที่สามารถผสานวัตถุรอบตัวและสภาพแวดล้อมให้เชื่อมต่อกันเป็นหนึ่งเดียว โดยอาศัยเทคโนโลยี AR และ VR เข้ามาช่วยเชื่อมโยงอย่างไร้รอยต่อ กลายเป็นพื้นที่โลกเดียวกัน ในคริปโตพูดถึง Metaverse ในโลก Web 3.0 เว็ปไซค์กระจายศูนย์ ไม่พึ่งตัวกลางเก็บข้อมูล พัฒนาต่อยอดจาก Web 1.0 (อ่านข่าวได้อย่างเดียว) และ Web 2.0 (ตอบโต้และแชร์ได้ เช่น Facebook) ปัจจุบัน มีจำนวน 197 มูลค่าตลาด 25.084 พันล้าน USD เช่น Decentraland (MANA) , The Sandbox (SAND) เป็นต้น

(5) นอกจากนั้นยังมี Exchange 458 แห่ง ทั่วโลก มูลค่าซื้อขายวันที่สำรวจ 352.3 พันล้าน USA เป็นตลาด Spot 313 แห่ง ทั้งนี้รวมศูนย์ซื้อขายของไทยหลายแห่งด้วย

ข้อเท็จจริงเชิงประจักษ์ข้างต้นพบว่าสินทรัพย์ดิจิทัลเปลี่ยนแปลงรวดเร็ว รุกคืบสื่อชำระเงินแบบเดิมและครองใจคนรุ่นใหม่มาก แต่ละประเภทของสินทรัพย์ดิจิทัลยังมีรายละเอียดที่ซับซ้อนน่าเรียนรู้มาก เช่น การฝากสินทรัพย์คริปโตกับ exchange ได้ผลตอบแทนสูง 3-16% ขณะที่เงินฝากธนาคาร 0.25-0.50%

แนวคิดเชิงปรัชญาสกุลเงินดิจิทัลคือรูปแบบเงินเสรีที่ปราศจากการควบคุมของรัฐบาลและธนาคารกลาง อำนาจอยู่กับผู้ถือรายบุคคลและเป็นผลิตภัณฑ์ระดับโลกที่ใช้งานร่วมกัน กำลังเข้ามาปฎิวัติเทคโนโลยี่ทางการเงิน (Fintech) รวมทั้งเป็นสินทรัพย์ที่มีเสน่ห์น่าสนใจของนักลงทุน คนจำนวนมากเชื่อว่าเป็นทางเลือกในการชำระเงิน จนถึงขั้นที่ว่ามีศักยภาพมาแทนเงิน Fiat เช่น เงินดอลลาร์สรอ. หยวน รูปี บาท ของธนาคารกลางต่าง ๆ ทั่วโลกได้ แม้ว่าคริปโตมีความผันผวนมาก เสี่ยงสูง เกี่ยวข้องกับกิจกรรมที่ผิดกฏหมาย ยังไม่ได้รับความไว้วางใจในระดับเดียวกับที่ประชาชนมีอยู่กับสกุลเงิน fiat แต่ข้อบกพร่องเหล่านี้อาจสามารถแก้ไขได้จากความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี่และพัฒนาการของตลาดในอนาคต

มองไปข้างหน้าหากความต้องการถือเงิน fiat ของธนาคารกลางลดลง จากการที่มีผู้ออกใช้เงิน (เสมือนพิมพ์เงิน) แข่งกับธนาคารกลาง ก็จะมีคำถามว่าความสามารถของธนาคารกลางในการควบคุมอัตราดอกเบี้ยระยะสั้นยังมีประสิทธิภาพหรือไม่ เชื่อว่าความสามารถในการดำเนินนโยบายการเงินของธนาคารกลางประเทศต่าง ๆ จะด้อยลงหรืออาจถึงขั้นขาดประสิทธิภาพ จนไม่สามารถใช้ดอกเบี้ยในการจัดการกับฟองสบู่ จัดการกับเงินเฟ้อ ไม่สามารถกระตุ้นการใช้จ่าย กระตุ้นการลงทุนเมื่อเศรษฐกิจซบเซา เป็นต้น

ของวิเศษหรืออาวุธของธนาคารกลาง ได้แก่ ปริมาณเงิน อัตราดอกเบี้ยและอัตราแลกเปลี่ยน ที่ธนาคารกลางทั่วโลกใช้บริหารเศรษฐกิจมหภาค จะสิ้นมนต์ขลังเสื่อมค่าไป เหมือนมีปืน แต่ไม่มีกระสุน เป็นเรือที่ไม่มีหางเสือไม่มีสมอ เมื่อเกิดคลื่นลมแรงก็เป็นเรื่องที่น่าหนักใจมาก

คำถามคือแล้วจะเดินไปข้างหน้าอย่างไร เมื่อถึงทางสองแพร่ง จะต่างคนต่างเดิน ก็เป็นเรื่องน่าเสียดายที่จะไม่ใช้ประโยชน์ของความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี่ เพราะคริปโตมีความลึกซึ้งและใช้ประโยชน์ได้อีกมาก แต่หากจะเดินหน้าโดยไม่สนใจ ไม่เข้าใจว่าสิ่งที่จะตามมาเป็นอย่างไรก็เป็นที่น่าเสียดาย เพราะเมื่อเกิดภัยทางเศรษฐกิจ เราจะไม่มีเครื่องมือที่เข้มแข็งในการรับศึกเศรษฐกิจดังกล่าวได้

แนวทางที่จะยกระดับสวัสดิการของสังคมให้ยั่งยืน คือเปิดกว้างสำหรับแนวคิดใหม่และความต้องการใหม่ ใช้ความรู้ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและพลังคนรุ่นใหม่ ให้เป็นประโยชน์กับสังคม ธนาคารกลาง หลายประเทศทั่วโลกรวมทั้งประเทศไทยได้ใช้ประโยชน์จากคุณสมบัติของคริปโตและเทคโนโลยี่พื้นฐาน โดยเตรียมออกใช้ Central Bank Digital Currency (CBDC) หรือสกุลเงินดิจิทัลที่ออกโดยธนาคารกลาง เพื่อทำให้สกุลเงิน fiat ของธนาคารกลางยังน่าสนใจในฐานะสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนในเศรษฐกิจดิจิทัล

แต่ที่สำคัญที่สุด ธนาคารกลางทั่วโลกควรตอบสนองความท้าทายดังกล่าว ด้วยการดำเนินนโยยายการเงินที่มีประสิทธิภาพ รักษาความไว้วางใจของประชาชนและอยู่ในคลื่นของระบบเศรษฐกิจดิจิทัลอย่างยั่งยืน

สมศักดิ์ วงศ์ปัญญาถาวร
มูลนิธินโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล