เสน่ห์ของงานหนังสือ

‘งานหนังสือ’ เมื่อเอ่ยคำนี้ขึ้นมา เชื่อว่าหลายคนคงนึกถึงภาพบูธจำหน่ายหนังสือลดราคาที่เนืองแน่นไปด้วยผู้อ่านที่มาเลือกซื้อหนังสือกันหลากหลายแนว ไม่ว่าจะเป็นการ์ตูน ตำราเรียน พัฒนาตนเอง ธุรกิจ ประวัติศาสตร์ วรรณกรรม รวมถึงนวนิยาย ฯลฯ

            เมื่อก่อน ภาพจำของงานหนังสือ คือ การลดราคากระหน่ำชนิดที่หน้าร้านหนังสือต่างๆ ไม่อาจทำได้ แต่ในยุคที่การสั่งซื้อออนไลน์มี ‘โค้ด’ ลดอย่างมากมายอยู่ทุกวันนั้น ทำให้การกดสั่งซื้ออยู่ที่บ้านอาจได้หนังสือใหม่ที่เพิ่งออกในราคาที่ถูกกว่าไปซื้อเองที่งานหนังสือ

            วันนี้ไปจนถึง 20 ตุลาคมนี้ สมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT) จัดงานมหกรรมหนังสือระดับชาติครั้งที่ 29 ที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ ในหัวข้อ “อ่านกันยันโลกหน้า” ซึ่งมีสำนักพิมพ์หลายแห่งที่ขายได้ทะลุเป้าไปแล้ว

            คำถามจึงมีว่า แล้วอะไรเป็นเสน่ห์ของงานหนังสือที่ทำให้ยังมีคนไปเดินกันอย่างต่อเนื่อง

            อาจกล่าวได้ว่า งานหนังสือเป็นทั้งการขายอรรถประโยชน์ในแง่ความคุ้มค่าที่ได้รับ และขายอารมณ์ความรู้สึกในแง่ประสบการณ์ที่ได้รับไปพร้อมๆ กัน

            นักอ่านหลายคนอยากไปพบปะนักเขียน นักแปลคนโปรด อยากไปสนับสนุนสำนักพิมพ์ที่ตนชื่นชอบ ได้พูดคุยกับบรรณาธิการสำนักพิมพ์ และนัก ‘ป้ายยา’ หนังสือมือฉมังที่ทำให้อยากอ่านอะไรๆ เพิ่มเติม รวมทำให้ให้ได้บังเอิญพบเจอมิตรสหายหลายคนที่เดินสวนกันในงาน หรือแม้กระทั่งการนัดเพื่อนฝูงมาทำกิจกรรมต่างๆ ร่วมกันอีกด้วย เพราะในงานหนังสือยังมีทั้งเวทีกิจกรรม นิทรรศการ ไปจนถึง ‘ห้องสมุดสุดสยอง’ ที่ชวนให้ร่วมสนุกด้วยความตื่นตาตื่นใจ

            สุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ผมไปเดินงานหนังสือมาแล้ว 3 วัน ได้ทั้งหนังสือและความทรงจำ หนังสือที่ได้มามีทั้งที่ตั้งใจจะไปซื้อ และเล่มที่บังเอิญพบในงาน จึงขอเลือกหนังสือแนวสารคดีที่เพิ่งออกใหม่ในงานหนังสือรอบนี้จากนักเขียนไทยมาแนะนำจำนวน 9 เล่ม

            กามโรคในสังคมไทย ของ ระชา ภุชชงค์ กรมศิลปากรจัดพิมพ์สวยงามสมสมัย จำหน่ายในราคาย่อมเยา นำเสนอประเด็นประวัติศาสตร์สังคมผ่านกามโรคตั้งแต่สมัยจารีตโบราณมาจนถึงสมัยใหม่ ทั้งประเด็นกรอบศีลธรรม การใช้กฎหมายควบคุม ตลอดจนระบบสาธารณสุขที่เกี่ยวข้องอย่างน่าสนใจ ต้องขอกล่าวไว้ด้วยว่า นานๆ ทีจะเห็นกรมศิลปากรจัดพิมพ์หนังสือในทำนองนี้จึงอยากสนับสนุนและให้กำลังใจ

            รักสมัยใหม่: สังคมวิทยาความรัก ของ วิลาสินี พนานครทรัพย์ โครงการจัดพิมพ์คบไป เป็นงานวิชาการว่าด้วยความรักของปัจเจกชนที่สัมพันธ์กับเงื่อนไขและบริบททางสังคม ทั้งการบริโภค การขยายตัวของสื่อดิจิทัลและเทคโนโลยี ความก้าวหน้าทางการแพทย์ การคมนาคม และบทบาทของรัฐในการควบคุมกำกับความรัก

            บ้านและสวย ของ ภิญญพันธ์ พจนะลาวัณย์ สำนักพิมพ์คอมม่อนบุ๊คส ว่าด้วยรสนิยม ความงาม และพื้นที่ทางอารมณ์ของครอบครัวชนชั้นกลางไทย ซึ่งปรับปรุงมาจากงานวิจัยที่ได้รับการสนับสนุนจาก สกสว. เป็นงานที่เรียกได้ว่า บุกเบิกการศึกษาประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึกของชนชั้นกลางไทยผ่านพื้นที่บ้านและความงามของบ้าน ซึ่งจะทำให้เรามองเรื่องใกล้ตัวเราด้วยสายตาที่แตกต่างออกไปจากเคย

            แห่งใดหรือคือบ้าน ของ ‘นิ้วกลม’ สำนักพิมพ์คู้บ เล่าเรื่องการเดินทางในนิวซีแลนด์พร้อมประสบการณ์ที่สร้างรอยยิ้ม เสียงหัวเราะ และเรียกน้ำตา ด้วยภาษาที่อ่านง่าย แต่มีข้อคิดกินใจ เสมือนหนึ่งว่า การเดินทางออกไปนอกพื้นที่คุ้นเคยนั้น เป็นการเดินทางภายในจิตใจของเราเอง เพื่อขบคิดไขข้อคำถามบางประการให้แจ่มชัดขึ้น เช่น “บ้านของเราอยู่ที่ไหน”

            ตำรับสร้าง(รส)ชาติ ของ นริศ จรัสจรรยาวงศ์ สำนักพิมพ์มติชน กล่าวถึงประวัติศาสตร์สังคมไทยผ่านตำราอาหารที่คลี่คลายจาก “มุขปาฐะ” ที่หวงแหนในวงแคบ มาสู่การตีพิมพ์เป็น “ลายลักษณ์” เผยแพร่ในวงกว้าง และเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของอาหารกับการเมือง ทั้งอาหารชาววัง และอาหารเพื่อโภชนาการของประชากรฉบับคณะราษฎร ภายในเล่มมีหนังสือเก่า เอกสารเก่ามาประกอบให้อ่านอย่างจุใจ

            1967 “ทหารไทย” ใน “สมรภูมิเวียดนาม” ของ สุเจน กรรพฤทธิ์ สำนักพิมพ์สารคดี นำเสนอประเด็นประวัติศาสตร์สังคมเวียดนามที่มีทหารไทยเข้าไปเกี่ยวข้องด้วยในสมรภูมิรบ ผ่านหลักฐานทั้งในและต่างประเทศอย่างรอบด้าน พร้อมประสบการณ์ที่ผู้เขียนได้ไปสัมผัสอดีตสนามรบเหล่านั้น เป็นหนังสือที่ทำให้เห็นบริบทสงครามเย็นระดับโลกในเวลานั้น และทำให้เห็นตำแหน่งแห่งที่ของไทยในอดีตอีกด้วย

            World Expo Revisited ของ ‘Little Thoughts’ สำนักพิมพ์แสงดาว ซึ่งพาไปย้อนรอยประวัติศาสตร์ยุคอุตสาหกรรมผ่านงานนิทรรศการโลก ตั้งแต่ลอนดอน ค.ศ. 1851 จนถึงโอซาก้าที่กำลังจะมีขึ้นในปีหน้า ซึ่งทำให้เห็นว่า ไม่เพียง ‘วัตถุ’ เท่านั้นที่นำมาจัดแสดง แต่ที่สำคัญยิ่งกว่าคือ ‘ความคิด’ ของผู้คนในแต่ละยุคสมัย เมื่อมองเห็นอดีตแจ่มชัด เราย่อมเห็นอนาคตชัดแจ้ง

            วิชาคนตัวเล็ก ของ พูนลาภ อุทัยเลิศอรุณ สำนักพิมพ์วีเลิร์น กล่าวถึง 33 วิธีคิดที่จะช่วยให้เอาชนะอุปสรรคที่ใหญ่เกินตัว ผ่านประสบการณ์การทำธุรกิจสำนักพิมพ์ของผู้เขียนที่เล่าอย่างกระชับ และให้ข้อที่เป็นประโยชน์ แม้ผู้อ่านจะไม่ได้อยู่ในวงการหนังสือก็ตาม เช่น กำแพงที่สูงที่สุดคือความคิดของเราเอง “คุณค่า” คือสิ่งหลอมรวมผู้คนไว้ด้วยกัน การยิ้มให้ความล้มเหลว และการทำน้อยได้มาก เป็นต้น

            เธอเป็นลูกสาว ของ ‘จิน แซ่ตั้ง’ สำนักพิมพ์อ่าน เป็นบันทึกในรูปกึ่งนิยายเพื่อเลี่ยงไม่ให้กระทบกับผู้คนที่ยังมีชีวิตอยู่ หนังสือเล่มนี้น่าสนใจมาก เพราะเล่าเรื่องครอบครัวธรรมดาสามัญ ที่ยายของผู้เขียนอพยพมาจากเมืองจีนและถูกบังคับให้ขายตัว ส่วนแม่ ซึ่งเคยทำงานในไนต์คลับ เป็น ‘เมียน้อย’ ของพ่อ โดยในบั้นปลายชีวิต แม่ความจำเสื่อมและมีปัญหาทางจิต ผู้เขียนเล่าประสบการณ์ในการดูแลผู้ป่วยไปพร้อมกับการทำมาหาเลี้ยงชีพอย่างยากลำบาก ผ่านการสะท้อนประเด็นปัญหาในสังคมไทยได้อย่างคมคาย ทั้งเรื่องการประกันสุขภาพถ้วนหน้า จรรยาบรรณแพทย์ ความเชื่อเรื่องคนทรงเจ้า ความเหลื่อมล้ำในสังคม อำนาจรัฐ ไปจนถึงคำถามเชิงศีลธรรมถึงหน้าที่ในการดูแลผู้ป่วยที่มีความสัมพันธ์ทางสายเลือด

เล่มสุดท้ายนี้เป็นเล่มที่อยากแนะนำผู้อ่านที่สนใจเรื่องนโยบายสาธารณะเป็นพิเศษ เพราะทำให้เห็นว่า คุณภาพชีวิตของผู้คนแปรผันตามนโยบายสาธารณะต่างๆ เพียงใด

นักเขียนไทยที่เขียนหนังสือดีๆ ยังมีอยู่อีกไม่น้อย อยากชวนให้สนับสนุนผลงานของนักเขียนไทยกันครับ

กษิดิศ อนันทนาธร

เวทีพิจารณ์นโยบายสาธารณะ
วันพุธที่ 16 ตุลาคม
กษิดิส อนันทนาธร
กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล