ลงทุนในทองคำดีไหม

ข่าวที่เราได้เห็นอยู่บ่อยๆ ในปีนี้ ว่าราคาทองคำพุ่งสูงขึ้นทำสถิติสูงสุดใหม่ซ้ำแล้วซ้ำอีก น่าจะทำให้เรารู้สึกว่าเราควรจะลงทุนซื้อทองคำตอนนี้ไว้มากๆ เผื่อเอาไว้ขายทำกำไรได้งามๆ ในอนาคต

ถ้าย้อนกลับไปดูราคาทองในอดีตก็จะพบว่าทองแพงขึ้นเกือบจะโดยตลอด ในช่วง 60 ปีที่ผ่านมา ราคาทองในตลาดไทย (ดูรูป) มีแนวโน้มสูงขึ้นโดยตลอดตั้งแต่ปี พ.ศ. 2508 แล้วมาสะดุดอยู่ช่วงหนึ่งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2556 แต่หลังจากโรคระบาดโควิด-19 บรรเทาลงไป ราคาทองก็ขยับสูงขึ้นอีกมาจนถึงทุกวันนี้

ราคาทองแท่งไทยเพิ่มขึ้นจาก 400 บาทต่อน้ำหนักทอง 1 บาทในปี พ.ศ. 2508 มาเป็นกว่า 40,000 บาทในปัจจุบัน พูดได้ว่าในช่วง 60 ปีทองแพงขึ้นถึง 100 เท่าตัว คิดคร่าวๆ ถ้าเพิ่มขึ้นทุกปีก็ปีละประมาณ 8% ซึ่งเป็นอัตราเพิ่มที่สูงกว่าอัตราเงินเฟ้อของไทยในช่วงเดียวกันอย่างแน่นอน

ทองคำมีบทบาทสำคัญในระบบการเงินของโลกมาเป็นเวลาหลายพันปี การใช้ทองคำเป็นเงินตราเริ่มตั้งแต่สมัยยุคอียิปต์โบราณ ยุคกรีกโบราณ มาจนถึงยุคโรมัน 

มนุษย์ใช้ทองคำเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนสินค้าและบริการ รวมทั้งเป็นสินทรัพย์ทางการเงินเพื่อการออมและการสะสมมูลค่า เพราะทองคำมีคุณสมบัติเหมาะสมสำหรับการเป็นสินทรัพย์ คือ
● มีความทนทาน ไม่เสื่อมสลาย ไม่หมอง รักษารูปลักษณ์และมูลค่าไว้ได้ตลอดเวลา
● เราสามารถนำทองคำมาขึ้นรูปเป็นเหรียญ เป็นแท่ง และเครื่องประดับได้ง่าย
● ปริมาณทองคำมีอยู่อย่างจำกัด เป็นแร่ที่มีต้นทุนสูงในการขุดขึ้นมาใช้ประโยชน์ ทำให้มีมูลค่าสูง และ
● ทองคำก็มีสภาพคล่องสูง สามารถซื้อขายได้ง่ายในตลาดทั่วโลก

ในศตวรรษที่ 19 ทองคำได้กลายเป็นมาตรฐานการเงินและการค้าระหว่างประเทศ โดยประเทศต่างๆ ผูกค่าเงินตราของตนกับปริมาณทองคำ เพื่อเอื้อให้อัตราแลกเปลี่ยนมีเสถียรภาพ มาตรฐานทองคำนี้ดำรงอยู่จนถึงสงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งทำให้ระบบนี้หยุดชะงักไปเมื่อโลกระงับการแลกเปลี่ยนทองคำระหว่างกัน

หลังสงคราม มีความพยายามที่จะหันไปใช้มาตรฐานทองคำเดิม แต่ก็ไม่ประสบผลสำเร็จ เนื่องจากปัญหาเศรษฐกิจโลกที่นำไปสู่ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำครั้งสำคัญในทศวรรษ 1930 และเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ในเวลาต่อมา 

ข้อตกลงเบรตตันวูดส์ (Bretton Woods) ในปี ค.ศ. 1944 ได้ฟื้นฟูบทบาทของทองคำขึ้นมาอีกครั้ง โดยเชื่อมโยงเงินดอลลาร์สหรัฐฯ เข้ากับทองคำ ระบบนี้ใช้มาจนถึงปี ค.ศ. 1971 เมื่อประธานาธิบดีนิกสันยุติการแลกเปลี่ยนดอลลาร์เป็นทองคำ 

ในปัจจุบัน ถึงแม้ว่าทองคำจะไม่ถูกใช้เป็นมาตรฐานการเงินระหว่างประเทศอีกต่อไปแล้ว แต่ก็ยังเป็นสินทรัพย์สำรองที่สำคัญของธนาคารกลางในหลายประเทศ และยังถือว่าเป็นสินทรัพย์ที่ใช้เป็นเครื่องมือในการออมและลงทุนขององค์กรและบุคคลโดยทั่วไป

อย่างที่เขาว่าแหละครับ “การลงทุนมีความเสี่ยง ผู้ลงทุนควรศึกษาข้อมูลก่อนการตัดสินใจลงทุน” การลงทุนในทองคำก็มีความเสี่ยง ดังนั้นเราจึงควรศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับทองคำให้รอบคอบเสียก่อน

โดยทั่วไปการลงทุนในทองคำมีทั้งข้อดีและข้อเสีย ข้อดีของทองคำที่เห็นได้ชัดก็คือการป้องกันความเสี่ยงจากอัตราเงินเฟ้อ เพราะเราได้เห็นแล้วว่าราคาทองคำในระยะยาวมีอัตราเพิ่มที่สูงกว่าอัตราเงินเฟ้อ จึงช่วยปกป้องรักษากำลังซื้อของผู้ลงทุนได้เป็นอย่างดี

ข้อดีอีกประการหนึ่งของการลงทุนในทองคำก็คือ การที่ทองคำถูกมองว่าเป็นสินทรัพย์ที่ปลอดภัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่มีความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจและการเมือง ทองคำมักจะรักษามูลค่าได้เสมอ ในขณะที่การลงทุนประเภทอื่นอาจขาดทุนได้

นอกจากนั้น ทองคำยังสามารถลดความเสี่ยงของพอร์ตการลงทุนได้ เนื่องจากราคาของทองคำมักจะเคลื่อนไหวโดยอิสระจากสินทรัพย์อื่นๆ ส่วนข้อดีของทองคำที่เกี่ยวกับสภาพคล่องและการยอมรับในระดับสากลก็เป็นสิ่งที่ผมได้กล่าวไปแล้ว

ข้อเสียของการลงทุนในทองคำก็มีอยู่บ้าง ที่สำคัญก็คือทองคำไม่ได้สร้างรายได้หรือผลตอบแทนในตัวของมันเอง ไม่เหมือนกับการลงทุนในหุ้นหรือพันธบัตรซึ่งมีผลตอบแทนในรูปของเงินปันผลและดอกเบี้ย ผู้ลงทุนซื้อขายทองคำได้ผลตอบแทนในรูปของการเพิ่มของราคาทองเท่านั้น

การลงทุนในทองคำไม่ว่าจะอยู่ในรูปของทองคำแท่งหรือทองรูปพรรณจำเป็นต้องมีการเก็บรักษา ผู้ลงทุนจึงต้องมีต้นทุนในการเป็นเจ้าของสินทรัพย์นี้โดยเสียค่าใช้จ่ายในการเก็บรักษาและประกันภัยด้วย อย่างไรก็ตาม หากผู้ลงทุนเลือกวิธีการลงทุนในเอกสารที่แสดงความเป็นเจ้าของทองคำโดยไม่ต้องครอบครองหรือเก็บรักษาทองคำนั้นไว้เอง ก็อาจไม่ต้องรับภาระการเก็บรักษาโดยตรงได้ (แต่อาจรับภาระโดยอ้อมได้ หากผู้ถือครองทองคำนั้นแทนผลักภาระมาให้ผู้ลงทุนอีกต่อหนึ่ง)

ข้อมูลอีกชุดหนึ่งซึ่งจะช่วยเราตอบโจทย์ว่าเราควรลงทุนในทองคำหรือไม่อย่างไร ก็คือการตอบคำถามที่ว่า “การลงทุนในทองคำเทียบกับการลงทุนในทางเลือกอื่นๆ มีข้อดีข้อด้อยอย่างไร?” โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในประเด็นที่เกี่ยวกับอัตราผลตอบแทนและความเสี่ยงหรือความผันผวนของผลตอบแทน คู่เทียบที่สำคัญและน่าสนใจของทองคำสำหรับนักลงทุนทั่วไปก็คือการลงทุนซื้อขายหุ้นในตลาดหลักทรัพย์

ผมลองคำนวณอัตราผลตอบแทนเฉลี่ยรายปีจากการเปลี่ยนแปลงราคาทองแท่งในตลาดไทย เพื่อเทียบกับอัตราผลตอบแทนเฉลี่ยรายปีจากการเปลี่ยนแปลงราคาหุ้นไทย (โดยใช้ข้อมูลดัชนีราคาหุ้นโดยรวมในตลาดหลักทรัพย์ของไทย หรือที่เรียกว่า SETINDEX) ในช่วงเวลาระหว่าง ปี พ.ศ. 2531 ถึงปัจจุบัน (สิงหาคม 2567 รวม 37 ปี) ปรากฏว่า อัตราผลตอบแทนเฉลี่ยของทองคำมีค่าสูงกว่าอัตราผลตอบแทนเฉลี่ยของหุ้นเพียงเล็กน้อย คือ 6.21% สำหรับทองคำ เทียบกับ 6.10% สำหรับหุ้น ในขณะที่อัตราผลตอบแทนของทองคำมีความผันผวนน้อยกว่าหุ้นอย่างมีนัยสำคัญ (standard deviation: ทองคำ 12.47%, หุ้น 22.35%)

อย่างไรก็ตาม การคำนวณผลตอบแทนจากหุ้นยังไม่รวมผลประโยชน์ของผู้ถือหุ้นในรูปของเงินปันผลและอื่นๆ ซึ่งหากรวมผลประโยชน์เหล่านี้เข้าไปแล้ว ก็อาจทำให้อัตราผลตอบแทนของหุ้นสูงกว่าทองคำในระดับหนึ่ง แต่ก็คงไม่ทำให้ความผันผวนของหุ้นลดลงเท่าใดนัก ดังนั้น จึงพอสรุปได้ว่าการลงทุนในทองคำให้ผลตอบแทนต่ำกว่าหุ้นเล็กน้อย แต่ก็มีความเสี่ยงน้อยกว่าอย่างเห็นได้ชัด

อีกทางเลือกหนึ่งคือการซื้อหุ้นกู้ ในปัจจุบันบริษัทที่มีอันดับความเชื่อถือค่อนข้างสูงขายหุ้นกู้ให้นักลงทุนโดยจ่ายผลตอบแทนในอัตราระหว่าง 3% ถึง 4% ต่อปี ในช่วงอายุ 4 ถึง 10 ปี ทางเลือกที่เป็นหุ้นกู้มีความเสี่ยงน้อยที่สุดเพราะส่วนใหญ่ผู้ลงทุนได้คืนทั้งต้นและดอกตามกำหนด แต่ในขณะเดียวกันก็มีอัตราผลตอบแทนต่ำกว่าทองคำและหุ้น

ข้อมูลชุดสุดท้ายที่เราควรพิจารณาคือแนวโน้มในอนาคตของราคาทองคำ เราต้องเข้าใจก่อนว่าตลาดทองคำในประเทศไทยมีส่วนแบ่งที่เล็กมากเทียบกับตลาดโดยรวมของโลก ดังนั้น ราคาทองในประเทศจึงถูกกำหนดโดยราคาทองในตลาดโลก เพราะทองคำมีการค้าขายกันอย่างเสรีทั่วโลก การเคลื่อนไหวของราคาทองคำในประเทศไทยจึงย่อมได้รับอิทธิพลจากปัจจัยในระดับโลกเป็นส่วนใหญ่

มีหลายปัจจัยในโลกที่ทำให้ราคาของทองคำพุ่งสูงขึ้นในช่วงหลังๆ 
● ความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจของโลกอันเกิดจากความขัดแย้งและนโยบายกีดกันทางการค้าระหว่างประเทศ (โดยเฉพาะระหว่างประเทศมหาอำนาจตะวันตกกับจีน) และการระบาดของ โควิด-19 ทำให้นักลงทุนหันไปลงทุนในทองคำมากขึ้นเพราะเป็นสินทรัพย์ที่ถือว่าพึ่งพาได้ในยามสับสนวุ่นวาย 
● ความขัดแย้งทางภูมิรัฐศาสตร์ระหว่างมหาอำนาจซึ่งนำไปสู่สงครามระหว่างรัสเซียกับยูเครนและความไม่สงบในตะวันออกกลาง ยิ่งทำให้เกิดความเสี่ยงและความไม่แน่นอนมากขึ้นในโลก และกระตุ้นให้เกิดความต้องการซื้อทองคำมากขึ้นเพื่อป้องกันความเสี่ยง
● ความกังวลเกี่ยวกับอัตราเงินเฟ้อที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากการใช้จ่ายของรัฐบาลและมาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจในหลายประเทศ กลายเป็นแรงผลักดันให้มีการลงทุนในทองคำมากขึ้น 

ในอนาคตอันใกล้ ผู้สันทัดกรณีเชื่อว่าปัจจัยที่ก่อให้เกิดความไม่แน่นอนในเศรษฐกิจและการเมืองของโลกยังจะเป็นจริงอยู่ต่อไป บวกกับแนวโน้มของอัตราดอกเบี้ยที่ลดต่ำลง จะยิ่งดันให้ความต้องการถือและราคาทองคำขยับตัวสูงขึ้นไปอีก บางสำนักคาดการณ์ว่าราคาทองคำโลกในปีหน้าอาจขึ้นไปถึงระดับ 3,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อออนซ์ หรือกว่า 48,000 บาทต่อน้ำหนักทอง 1 บาท (เทียบกับ 2,500 ดอลลาร์ในปัจจุบัน)

ดังนั้น จึงพอจะสรุปได้ว่า ทองคำให้อัตราผลตอบแทนที่ดีและสูงกว่าอัตราเงินเฟ้อ รวมทั้งมีความผันผวนค่อนข้างน้อย นักลงทุนทั่วไปจึงควรจัดหาทองคำไว้ในพอร์ตการลงทุนเพื่อประโยชน์ในการกระจายความเสี่ยงและการป้องกันความเสี่ยงจากความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจและการเมืองรวมทั้งความเสี่ยงจากภาวะเงินเฟ้อ การมีทองคำประมาณ 10% ของพอร์ตการลงทุนน่าจะเหมาะสมและไม่ทำให้ต้องเสี่ยงกับราคาทองคำมากเกินไป 

สำหรับนักลงทุนที่ “ใจถึง” และเชื่อว่าราคาทองคำจะพุ่งสูงขึ้นอีกในปีสองปีข้างหน้า การซื้อทองคำเก็บไว้สูงถึง 25% ของพอร์ตในวันนี้ก็ไม่น่าจะหวือหวามากจนเกินไป

เวทีพิจารณ์นโยบายสาธารณะ
วันพุธที่ 28 สิงหาคม
ดร. พรายพล คุ้มทรัพย์
กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล