'รวยด้วยหวย' ความคาดหวังของสังคมไทย

หวยกับสังคมไทย อยู่ร่วมกันมาอย่างยาวนาน ถ้ามองย้อนกลับไปในอดีต การเล่นหวยในประเทศไทยมีหลักฐานว่าเกิดขึ้นราวสมัยรัชกาลที่ 2 จากการที่คนจีนเดินทางเข้ามาในประเทศไทย และนำหวยจับยี่กีเข้ามาเล่นในหมู่คนจีนด้วยกัน เมื่อเจ้ามือได้กำไรจากการเล่นหวยแล้ว ก็จะนำเงินมาบริจาคให้วังหลวง จากนั้นเริ่มแพร่เข้ามาในหมู่คนไทยที่เรียกว่าหวย ก ข 

จนกระทั่งปี พ.ศ. 2417 หรือราวสมัยรัชกาลที่ 5 สลากกินแบ่งรัฐบาล หรือ ลอตเตอรี่ ก็เกิดขึ้น
นับจนถึงปี พ.ศ. 2567 นี้ก็มีอายุเข้า 150 ปี เข้าไปแล้ว และยังจะมีแนวโน้มอยู่กับสังคมไทยอย่างเหนียวแน่น ทุกวันที่ 1 และวันที่ 16 ของทุกเดือน ถือว่าเป็นวันสำคัญของใครหลาย ๆ คน เพราะเป็นวันออกสลากกินแบ่งรัฐบาล หรือ เรียกง่าย ๆ ว่า หวย (บนดิน) และจะเป็นวันชี้ชะตาชีวิตว่า ตนจะสามารถพลิกชีวิตให้ร่ำรวย หลุดพ้นจากวิถีชีวิตที่เป็นปกติทุกวัน และหันไปใช้ชีวิตที่ดีขึ้นได้หรือไม่ 

แต่ใครหลาย ๆ คนจะรู้หรือไม่ว่าคนส่วนใหญ่ต่างก็คิดแบบนี้ มีคนส่วนน้อยเท่านั้นที่จะเปลี่ยนชีวิตจากการถูกรางวัลใหญ่  (โอกาสที่จะถูกรางวัลที่ 1 คือ 1 ใน ล้าน และเลขท้าย 2 ตัว เพียง 1 ใน ร้อย) แต่กระแสข่าวที่มีคนถูกรางวัลใหญ่ก็จะสร้างความหวัง ให้คนที่พลาดโอกาสในครั้งนี้ไปลุ้นโอกาสในอีก 15 วันข้างหน้า และยอมเสี่ยงดวง หลายคนเพิ่มจำนวนใบ เพื่อสร้างโอกาสในตนเองมีโอกาสถูกมากขึ้น บางรายถึงกับไปกู้หนี้ยืมสินมาเพื่อซื้อหวยหรือยอมซื้อเชื่อกับเจ้ามือหวยจนหนี้บวมเป็นหนี้พอกหางหมูจนไม่รู้ตัว รู้ตัวอีกทีเมื่อต้องขายบ้านขายที่ดิน หรือทำสัญญาขายฝากเพื่อใช้หนี้ จนไม่มีที่ดินทำกิน และยากจนกันต่อไปและแลกกับความหวัง

ปัจจุบัน ประเทศไทยมีคนเล่นหวยจำนวนไม่น้อย จากตัวเลขล่าสุดของศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน  ปี พ.ศ. 2565 พบว่า มีคนเล่นหวยกว่า 24.6 ล้านคนหรือประมาณ 80% ของคนในวันทำงาน (ยังไม่รวมหวยใต้ดิน) ซึ่งถือว่าสูงมาก และเมื่อเทียกับปี พ.ศ. 2562 จำนวนคนซื้อหวยเพิ่มขึ้นราว 8% การซื้อในแต่ละงวดใช้เงินช่วง 330 – 575 บาท คิดเป็นเม็ดเงินที่หมุนเวียนในระบบ 139,000 ล้านบาท เลยทีเดียว และหากคำนวณหลาย ๆ ปี เราก็จะเห็นว่ามีเม็ดเงินจำนวนมหาศาลที่ถูกวางผิดที่ผิดทางในระบบเศรษฐกิจอย่างน่าเสียดาย 

มาถึงตอนนี้คงปฏิเสธไม่ได้ว่า การเล่นหวยเป็นวิถีชีวิตหนึ่งของประชาชนทั่วไป ทุกช่วงอายุ และทุกอาชีพไม่ว่าจะเป็นราชการหรือภาคเอกชน การรณรงค์ลดหรือเลิกการเล่นหวยคงไม่ใช่เรื่องง่าย คำถามชวนคิดหนึ่ง คือ ถ้าสามารถซื้อหวยเพื่อเสี่ยงโชคโดยที่ไม่เสียเงินเลยจะเป็นไปได้หรือไม่ 

เมื่อหันมาดูสิ่งที่อาจทดแทนการเสี่ยงโชคที่ใกล้เคียงกับสลากกินแบ่งรัฐบาลในปัจจุบัน นั่นก็คือ สลากออมทรัพย์ ถ้าเป็นของธนาคารออมสินเรียกว่า สลากออมสินและธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตรเรียกว่าสลากธ.ก.ส. ก็น่าจะเป็นทางออกที่ดี เนื่องจากสามารถตอบโจทย์ความต้องการของคนที่ชอบเสี่ยงโชคถ้าไม่ถูกเงินก็ไม่หายแถมยังได้ดอกเบี้ยและยังสามารถนำเงินที่ซื้อสลากออกทรัพย์ใช้เป็นหลักทรัพย์ในการกู้ยืมเงินในอัตราดอกเบี้ยถูกว่าผลิตภัณฑ์ทางการเงินอื่นๆอีกด้วย ประเด็นสำคัญจึงอยู่ที่ว่า จะทำให้กลุ่มเป้าหมายสามารถเข้าใจและเข้าถึงสลากออมทรัพย์เหล่านี้อย่างไม่ยากได้อย่างไรและเป็นสิ่งจูงใจให้ประชาชนตัดสินใจเสี่ยงโชคอย่างสมเหตุสมผล 

ผู้เขียนได้มีโอกาสลงพื้นที่ตามชนบท พบปะกับประชาชนในพื้นที่ตามชนบทซึ่งส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรและจากการประชุมกลุ่มย่อย ๆ พบว่า ซื้อหวยกันเกือบทุกคน (ทั้งใต้ดินและบนดิน) และคนส่วนใหญ่ไม่ทราบการออมแบบซื้อสลากออมทรัพย์ ที่ซื้อ 1 ครั้ง สามารถตรวจผลได้ 12-24 ครั้ง (ขึ้นอยู่กับอายุสลากออมทรัพย์) รวมทั้งไม่ทราบว่าสามารถใช้สลากออมทรัพย์เป็นหลักทรัพย์ในการกู้ยืมในอัตราดอกเบี้ยต่ำกว่าการกู้ยืมโดยทั่วไป นอกจากนี้ ยังเห็นว่ารางวัลใหญ่ของสลากออมทรัพย์ในปัจจุบันค่อนข้างจูงใจ (สลากออมสิน รางวัลที่ 1 มูลค่า 30 ล้าน ถึง 50 ล้านบาท สลาก ธ.ก.ส. รางวัลที่ 1 มูลค่า 60 ล้านบาท) สำหรับราคาขายต่อหน่วยยังแพงสำหรับประชาชน (บางผลิตภัณฑ์สลากกำหนดจำนวนซื้อขั้นต่ำหลายร้อยบาท) และไม่สามารถเลือกเลขซื้อได้ (เพราะจะโยงเข้ากับความฝัน หรือเหตุการณ์ที่ประสบพบเจอในชีวิตประจำวัน) ตลอดจนยังขาดความรู้ในการติดตั้ง และการใช้งานแอปพิเคชั่นบนโทรศัพท์มือถือ 

ดังนั้น สลากออมทรัพย์ ถ้าสามารถจำหน่ายในราคาหน่วยละ 10 บาท มีการจัดอบรมการใช้แอปพิเคชั่นบนโทรศัพท์มือถือ และสามารถเลือกเลขที่ชอบได้ทั้ง 2 ตัวและ 3 ตัวตามความคุ้นชินในการซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาลและหวยใต้ดิน นอกจากนี้ ถ้าจะให้เกิดการแข่งขันกับหวยใต้ดินมากขึ้น อาจเพิ่มรางวัลถูกตัวเลขแต่ไม่ตรงหลัก หรือที่เรียกกันว่า “โต้ด” ก็จะทำให้ได้รับความสนใจของประชาชนในวงกว้างมากยิ่งขึ้น 

หลาย ๆ ท่านที่อ่านมาถึงจุดนี้ อาจมองว่าผู้เขียนมอมเมาสนับสนุนการพนัน แต่โดยเจตนารมณ์แล้ว การปรับเปลี่ยนความเชื่อ วิธีคิด ทัศนคติ ที่ฝังอยู่ในสังคมเป็นเวลานาน ควรกระทำอย่างค่อยเป็นค่อยไปและสร้างทางเลือกที่ดีกว่า แม้จะไม่ใช่ทางเลือกที่สุด แต่จะยังผลประโยชน์ต่อฐานะทางการเงินของภาคครัวเรือน ชุมชน และสังคมในระยะข้างหน้า 

ทั้งนี้ หากสามารถทำได้ตามแนวทางข้างต้น ผลที่จะตามมาคือ ประชาชนจะมีเงินเก็บในรูปของสลากออมทรัพย์มากขึ้น สามารถเข้าถึงแหล่งเงินทุนในอัตราดอกเบี้ยต่ำ (โดยใช้สลากออมทรัพย์ค่ำประกัน) ปลูกฝังการสร้างวิถีชีวิตให้มีวินัยการออมเงิน โดยเฉพาะกลุ่มแรงงานที่เพิ่งทำงาน (ซึ่งปัจจุบันเป็นหนี้เร็วมาก) ทำให้ช่วยลดการสร้างหนี้ตั้งแต่เริ่มมีรายได้ และมีภูมิคุ้มกันจากความต้องการใช้เงินกระทันหันแล้วหันไปกู้เงินนอกระบบซึ่งจะหลุดกับดักของการเป็นหนี้ได้ยากมาก และในขณะเดียวกันสถาบันการเงินที่ระดมเงินออมผ่านสลากออมทรัพย์ก็จะมีสภาพคล่องสูงขึ้นและต้นทุนต่ำกว่าการระดมเงินฝากทั่วไป ทำให้สามารถให้สินเชื่อในอัตราดอกเบี้ยที่ไม่สูง ภาคธุรกิจและประชาชนก็จะได้รับประโยชน์จากการกู้ในอัตราดอกเบี้ยที่ต่ำลง อีกทั้งยังสร้างแรงกดดันจากการแข่งขันให้กับหวยใต้ดินให้อยู่ลำบากยิ่งขึ้น ท้ายที่สุดแล้วประชาชนก็จะใช้ชีวิตอยู่ได้ในแต่ละวันโดยไม่ฝากความหวังกับสิ่งที่เกิดขึ้นได้ยาก และทำให้มีความกินดีอยู่ดีต่อไป.

ปราณีต โชติกีรติเวช
นภัทร พัฒนปรีชา