ฐานข้อมูลผู้สูงอายุในสังคมสูงอายุไทยสำคัญไฉน? (จบ)

ประโยชน์ของข้อมูลระยะยาวจากกลุ่มตัวอย่างซ้ำโครงการ HRS

โครงการ Health and Retirement Study (HRS) เป็นโครงการที่ดำเนินการโดย Institute for Social Research (ISR), University of Michigan สืบต่อจากโครงการศึกษาประวัติในการเกษียณ (the Retirement History Study – RHS) โดยสำนักงานประกันสังคม (the Social Security Administration – SSA) ที่ได้ดำเนินการตั้งแต่ปี ค.ศ. 1969 ในการสำรวจกลุ่มคนที่ใกล้เกษียณอายุโดยการใช้ตัวอย่างซ้ำและมีการสำรวจทุก 2 ปี เมื่อเวลาผ่านไป เหตุการณ์ในประเทศเปลี่ยนแปลงไป จึงจำเป็นที่จะต้องมีข้อมูลที่เหมาะสมกับเหตุการณ์มากขึ้น ดังนั้น สถาบันการสูงอายุแห่งชาติ (National Institute on Aging – NIA) จึงได้ร่วมกับหน่วยงานของรัฐบาลกลางอีก 3 หน่วยงาน ให้การสนับสนุนงบประมาณอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1992 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน

โครงการ HRS ได้มีการปรับเพิ่มกลุ่มตัวอย่างเป็นระยะ โดยในปีเริ่มต้น เป็นการติดตามข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างประชากรที่มีอายุระหว่าง 51 – 61 ปี และคู่สมรส ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่กลุ่มประชากรกลุ่มนี้ได้เปลี่ยนผ่านจากการเป็นบุคคลทำงานเข้าสู่การเป็นผู้เกษียณงาน ในปีค.ศ. 1993 ได้เพิ่มกลุ่มคนที่มีอายุตั้งแต่ 85 ปีขึ้นไป เพื่อสำรวจปฏิสัมพันธ์ที่เปลี่ยนแปลงไประหว่างสุขภาพ ครอบครัว และปัจจัยทางเศรษฐกิจในช่วงหลังจากเกษียณ รวมทั้ง “การสัมภาษณ์ออก” (‘Exit interview’) ที่ใช้สัมภาษณ์คู่สมรสหรือผู้ที่รู้ข้อมูลของผู้ให้สัมภาษณ์ที่ได้เสียชีวิตไปแล้วเกี่ยวกับค่าใช้จ่ายทางการแพทย์และปฏิสัมพันธ์ภายในครอบครัวกับผู้เสียชีวิต และการจัดการมรดหรือส่งมอบทรัพย์สิน (Assets) หลังจากการเสียชีวิต ต่อมาในปี ค.ศ. 1998 ได้มีการเพิ่มกลุ่มที่เป็นบุตรของคนในยุคเศรษฐกิจตกต่ำ และกลุ่มผู้ที่เกิดในยุคสงคราม (War Babies) (ผู้ที่เกิดในระหว่างปี ค.ศ. 1942 ถึง 1947) ในปี ค.ศ. 2004 ได้เพิ่มกลุ่มผู้ที่เกิดหลังสงคราม (Early Boomers) (ผู้ที่เกิดระหว่างปี ค.ศ. 1948 – 53) และในปี ค.ศ. 2010 ได้เพิ่มกลุ่มผู้ที่เกิดระหว่างปี ค.ศ. 1954 -59 (Baby Boomers) การควบรวมและเพิ่มกลุ่มอายุผู้ให้สัมภาษณ์ดังกล่าว ทำให้โครงการ HRS ได้ข้อมูลครอบคลุมกลุ่มตัวอย่างประชากรสูงอายุตั้งแต่ผู้ที่เกิดตั้งแต่ปี ค.ศ. 1890 จนถึง 1959 เข้าไปในการสำรวจ รวมเป็นขนาดตัวอย่างทั้งสิ้นที่ได้ดำเนินการ 22,500 ตัวอย่างในปัจจุบัน 

รอบระยะเวลา (Wave) ในการสำรวจด้วยกลุ่มตัวอย่างซ้ำ คือ ทุกๆ 2 ปี เป็นการสำรวจด้วยเครื่องมือสำรวจที่เป็นแบบสอบถามในหลายมิติที่สำคัญต่อสถานการณ์ในขีวิตของผู้สูงอายุ ตั้งแต่ คุณลักษณะประชากร การมีส่วนร่วมในกำลังแรงงานและบำเหน็จบำนาญ การประเมินตนเองเกี่ยวกับสุขภาพกายและสุขภาพจิต การเจ็บป่วย การดูแลสุขภาพและการเข้าถึงการรักษาพยาบาล การตรวจทดสอบวัดความจำ (Cognition) ศักยภาพในการทำกิจวัตรประจำวัน (ADLs และ IADLs) รวมไปถึงการตรวจสุขภาพ (Biomarkers) ปฏิสัมพันธ์ในครอบครัวและการเกื้อกูลกัน สถานภาพทางเศรษฐกิจด้านรายได้และทรัพย์สิน หนี้สิน รวมไปถึงการใช้จ่าย และการบริโภคของผู้ให้สัมภาษณ์ ฐานข้อมูลของโครงการ HRS มีรายละเอียดและเข้าถึงได้ ผ่าน https://hrs.isr.umich.edu/about/  รวมทั้งใน Platform: Gateway to Global Aging Data (https://g2aging.org/)   

เนื่องจากการได้รับสนับสนุนทุนดำเนินงานของ NIA ร่วมกับสำนักงานความมั่นคงทางสังคม กระทรวงสุขภาพและบริการมนุษย์ และกระทรวงแรงงาน  โครการ HRS สามารถเชื่อมโยงข้อมูลของโครงการกับฐานข้อมูลของหน่วยงานรัฐดังกล่าว ได้แก่ ข้อมูลการรับผลประโยชน์และรายได้จากการประกันสังคม ข้อมูลดัชนีการเสียชีวิตของประชากร (National Death Index data) ข้อมูลการรับเงินค่ารักษาพยาบาล และข้อมูลการรับบำเหน็จบำนาญจากนายจ้าง นับเป็นการเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างสถาบันการศึกษา (Research data) กับหน่วยปฏิบัติของภาครัฐ (Administrative data) ในการสนับสนุนการกำหนดนโยบายของรัฐที่สอดคล้องกับความต้องการของผู้สูงอายุ

ข้อมูลของโครงการ HRS ได้ถูกนำมาสนับสนุนการกำหนดนโยบายเกี่ยวกับสังคมสูงอายุของสหรัฐนั้น มีมากมาย เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับการตัดสินใจเกษียณได้นำไปวิเคราะห์ถึงผลกระทบต่อสถานภาพทางการเงินของระบบประกันสังคมและนำไปสู่การแก้ไขกฎหมายประกันสังคมในปี ค.ศ. 1983 ที่ส่งผล ให้คนทำงานเลื่อนเวลาในการขอรับผลประโยชน์ในการเกษียณจากการประกันสังคม จากการสร้างตัวแบบวิเคราะห์ให้เห็นว่าคนทำงานจะมีการตอบสนองต่อการจูงใจในทางประกันสังคมอย่างไร หรือในประเด็นของระบบประกันสังคมและความอยู่ดีมีสุขทางเศรษฐกิจนั้น การวิเคราะห์จะเกี่ยวข้องกับการที่คนทำงานเมื่อมีอายุสูงขึ้นจะสามารถ “ออมได้พอเพียง” สำหรับการเกษียณได้หรือไม่  โดยใช้ข้อมูลด้านรายได้และทรัพย์สินในการประเมินประเภทและปริมาณของผลประโยชน์ในอนาคตของการประกันสังคมได้อย่างถูกต้องมากขึ้น  หรือการวิเคราะห์หาคำตอบที่เกี่ยวข้องกับผลประโยชน์ของการประกันสังคมสำหรับผู้หญิงว่าจะเพียงพอและเป็นธรรมหรือไม่ 

ในทางวิชาการนั้น ตั้งแต่การเริ่มดำเนินการ ในปีค.ศ. 1992 เป็นต้นมา โครงการ HRS ได้รวบรวมข้อมูลทางด้านวิทยาศาสตร์สังคมในหลายหลายมิติ (Scientific data) เพื่อให้ชุมชนนักวิทยาศาสตร์ด้านสังคมและนโยบายที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ การเกษียณ และการสูงอายุ ทั้งในสหรัฐและในประเทศต่างๆทั่วโลกได้นำไปใช้ศึกษา เพื่อรองรับปัญหาที่สังคมสูงอายุต้องเผชิญในศตวรรษที่ 21 ผลงานวิชาการมีทั้งที่เป็นบทความตีพิมพ์ในวารสารที่มีการพิจารณาโดยผู้อ่านที่ทรงคุณวุฒิ หนังสือ หรือวิทยานิพนธ์ มากกว่า 3,000 เรื่อง 

ฐานข้อมูลการสูงอายุระยะยาวในประเทศไทย – โครงการ HART

สำหรับประเทศไทย ศูนย์วิจัยสังคมสูงอายุ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ได้เห็นความสำคัญของข้อมูลระยะยาวในการศึกษาการสูงอายุของประชากร และได้เริ่มดำเนินการโครงการ “สำรวจและศึกษาสุขภาพการสูงอายุและการเกษียณในประเทศไทย (Health, Aging, and Retirement in Thailand – HART)” ตั้งแต่ ปี 2552 โดยได้รับการจูงใจ/ให้กำลังใจและความช่วยเหลือทางด้านเทคนิคจากโครงการ HRS และได้เข้าร่วมอยู่ในเครือข่าย โครงการ HART ได้รับงบประมาณสนับสนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช) ตั้งแต่เป็นโครงการนำร่อง (Pilot HART) จนถึงปัจจุบัน เป็นการดำเนินโครงการใช้กลุ่มตัวอย่างที่เป็นตัวแทนประชากร (National HART)  ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2557 เป็นต้นมา โครงการ HART กำลังดำเนินการสำรวจภาคสนาม รอบที่ 4 ในปีงบประมาณ 2565 

โครงการ HART สำรวจกลุ่มตัวอย่างซ้ำที่เป็นตัวแทนประชากรสูงอายุจากทุกภูมิภาครวมทั้งกรุงเทพมหานครและปริมณฑล จำนวน 13 จังหวัด จำนวนผู้ให้สัมภาษณ์จากครัวเรือนตัวอย่างที่มีอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไปรวมทั้งสิ้น 5,600 คน โดยเป็นการสำรวจข้อมูลในหลากหลายมิติในกรอบสำรวจของโครงการ HRS แต่ไม่มีการตรวจสุขภาพด้าน Biomarkers และเครื่องมือในการสำรวจได้เริ่มใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ช่วยสัมภาษณ์ (Computer Assisting Personal Interview – CAPI) ตั้งแต่การสำรวจรอบที่ 2 โดยได้รับความช่วยเหลือทางเทคนิคจากโครงการ HRS ฐานข้อมูล HART ได้จัดเก็บไว้ใน Server ของศูนย์คลังปัญญาและสารสนเทศ คณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ และมีการเผยแพร่เพื่อประโยชน์สาธารณะ (http://iic.nida.ac.th/main/?page_id=564)  มีนักวิจัยจากสถาบันการศึกษาทั้งในและต่างประเทศได้นำใช้ข้อมูลในโครงการวิจัย การเขียนบทความ วิทยานิพนธ์ รวมทั้งสิ้น 54 ราย รวมทั้งการเข้าร่วมใน Gateway to Global Aging Data และ WHO Data Warehouse แต่ในส่วนของการนำไปใช้ในการสนับสนุนการกำหนดนโยบายด้านการสูงอายุของหน่วยงานภาครัฐในประเทศ ยังไม่เป็นผลสัมฤทธิ์ อาจจะเนื่องมาช่องว่างในความรู้ความเข้าใจในการใช้ประโยชน์จากข้อมูลการสูงอายุระยะยาวด้วยการใช้ตัวอย่างซ้ำระหว่างนักวิจัยในสถาบันการศึกษาและนักปฏิบัติในหน่วยงานรัฐ อย่างไรก็ตาม การปรับปรุงแนวทางการส่งเสริมงานวิจัยของประเทศที่เน้นการนำผลวิจัยจาก “หิ้ง” มาสู่ “ห้าง” การบูรณาการระหว่างสถาบันการศึกษา และหน่วยปฏิบัติในภาครัฐ การสนับสนุนงบประมาณในลักษณะต่อเนื่อง (Multi-year) น่าจะนำไปสู่การพัฒนาโครงการ HART ให้เกิดประโยชน์ทางวิชาการอย่างต่อเนื่องยั่งยืนเหมือนโครงการ HRS และโครงการเครือข่ายในประเทศต่างๆ

ดร ดารารัตน์ อานันทนะสุวงศ์
กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล